Γρίπη Η1Ν1: Πώς θα προφυλαχθείς και ποιοι πρέπει να εμβολιαστούν

22/02/2019
Ομάδα Σύνταξης
Παθολογία, Υγεία

Η γρίπη είναι οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης και μεταδίδεται πολύ εύκολα από το ένα άτομο στο άλλο. Μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως και πολύ σοβαρή νόσο.

Γράφει η Φωτεινή Ντζιώρα, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος

Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι ξεπερνούν τη γρίπη χωρίς να παρουσιάσουν επιπλοκές, ορισμένοι όμως, όπως άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές από τη γρίπη.

Πότε εμφανίζεται στην Ελλάδα και πώς θα προστατευθείς;

Στην Ελλάδα εποχικές εξάρσεις γρίπης εμφανίζονται κατά τους χειμερινούς μήνες (από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο). Η δραστηριότητα της γρίπης συνήθως αρχίζει να αυξάνει κατά τον Ιανουάριο, και κορυφώνεται κατά τους μήνες Φεβρουάριο – Μάρτιο, χωρίς να μπορεί όμως να προβλεφθεί πάντα η διάρκεια και η ένταση των εξάρσεων. Σποραδικά κρούσματα γρίπης μπορεί να εμφανιστούν όλο το χρόνο.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να προστατευθεί κανείς από τη γρίπη είναι ο έγκαιρος εμβολιασμός, ο οποίος συστήνεται να γίνεται κατά τους μήνες Οκτώβριο – Νοέμβριο, κάθε χρόνο, αλλά μπορεί να συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου γρίπης.

Καθώς απαιτείται διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων από την ημερομηνία εμβολιασμού έως την παρουσία προστατευτικών αντισωμάτων η έγκαιρη χορήγηση του εμβολίου πλεονεκτεί. Ο αντιγριπικός εμβολιασμός γενικά περιλαμβάνει 1 μόνο δόση του εμβολίου ετησίως.

Πώς μεταλλάσσεται ο ιός της γρίπης;

Επειδή ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται σε διαφορετικούς υποτύπους κάθε χρόνο παράγεται καινούριο εμβόλιο για τη γρίπη με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα που έχουν συλλέγει και προτείνονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το εμβόλιο της γρίπης δε φαίνεται να έχει σχετιστεί με σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες με βάση δεδομένα από τα συστήματα φαρμακοεπαγρύπνησης.

Για το 2018/2019 σύμφωνα με δεδομένα από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) (https://keelpno.gr/disease/gripi-kai-epochiki-gripi/) επισημαίνεται μια σταθερά αυξημένη δραστηριότητα της γρίπης στο γενικό πληθυσμό αλλά μέσα στο αναμενόμενο πλαίσιο για την εποχική γρίπη. Το πιο αποτελεσματικό όπλο για την πρόληψη της γρίπης είναι ο εμβολιασμός και ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων.

Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της χώρας μας, ο αντιγριπικός εμβολιασμός πρέπει να εφαρμόζεται συστηματικά σε άτομα που ανήκουν στις παρακάτω ομάδες αυξημένου κινδύνου:

Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και λοιποί εργαζόμενοι)
Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω
Παιδιά > 6 μηνών και ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα (Άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες, Καρδιακή νόσο με σοβαρές αιμοδυναμικές διαταραχές, Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας), Μεταμόσχευση οργάνων, Δρεπανοκυτταρική νόσο (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες), Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα, Χρόνια νεφροπάθεια, Νευρολογικά ή Νευρομυϊκά νοσήματα
Έγκυες γυναίκες ανεξαρτήτου ηλικίας κύησης
Λεχωίδες
Θηλάζουσες
Άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) μεγαλύτερο των 40 kg/m²
Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (π.χ. για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα) για τον πιθανό κίνδυνο εμφάνισης συνδρόμου Reye μετά από γρίπη
Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με υποκείμενο νόσημα, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από τη γρίπη
Οι κλειστοί πληθυσμοί (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές σχολείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων ή σχολών, νεσύλλεκτων στις ένοπλες δυνάμεις, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων κ.ά.). Στρατεύσιμοι στα κέντρα κατάταξης και ειδικά όσοι κατατάσσονται κατά τους χειμερινούς μήνες (Οκτώβριο –Μάρτιο)
Επαγγελματίες όπως κτηνίατροι πτηνοτρόφοι, χοιροτρόφοι, σφαγείς και γενικά άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πουλερικά

Σημαντική είναι η έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής βοήθειας και χρήσης αντι-ιικών μετά από ιατρική εκτίμηση σε ασθενείς που α) ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου και β) σε περιπτώσεις σοβαρών συμπτωμάτων γρίπης ή/και εμφάνισης επιπλοκών.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες υγείας βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να προσβληθούν από λοιμώξεις κατά την εργασία και να τις μεταδώσουν στους συναδέλφους, τους ασθενείς και τις οικογένειες τους.

Η ανοσοποίηση έναντι της γρίπης του προσωπικού των φορέων παροχής υπηρεσιών υγείας προστατεύει όχι μόνο τους εμβολιασμένους αλλά λειτουργεί και ως φραγμός κατά της μετάδοσης της γρίπης και μάλιστα σε άτομα με αντένδειξη εμβολιασμού (π.χ. βρέφη κάτω των 6 μηνών, αλλεργικά άτομα κ.α.) ή με χαμηλή ανοσολογική απόκριση και συμβάλλει στην απρόσκοπτη διατήρηση της παροχής υγειονομικής περίθαλψης κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της εποχικής γρίπης.

Όσον αφορά στα σχολεία ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται στην τήρηση των μέτρων υγιεινής για την πρόληψη της μετάδοσης των λοιμώξεων, που πρέπει να λαμβάνονται τόσο από τους εκπαιδευτικούς όσο και από τους μαθητές αντίστοιχα (καλός και συχνός αερισμός των αιθουσών, τακτικό πλύσιμο χεριών, βήχας και φτέρνισμα σε χαρτομάντιλο ή την εσωτερική επιφάνεια του αγκώνα). Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι όσοι νοσούν επιβάλλεται να μένουν στο σπίτι.

Έξαρση της Η1Ν1 σε όλη την Ευρώπη

Σύμφωνα με στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ κατά την εβδομάδα 11–17 Φεβρουαρίου 2019 οι επισκέψεις σε ιατρό για γριπώδη συνδρομή παραμένουν σε αυξημένα επίπεδα. Στα Εργαστήρια Αναφοράς Γρίπης ελέγχθηκαν για ιούς γρίπης συνολικά 398 κλινικά δείγματα, όλα από νοσοκομεία εκ των οποίων τα 145 (36,4%) ήταν θετικά για ιούς γρίπης και όλα ήταν τύπου Α. Τα 127 στελέχη τύπου Α υποτυποποιήθηκαν και εξ΄ αυτών τα 26 (20,5%) ανήκαν στον υπότυπο Α(Η3Ν2) και τα 101 (79,5%) στον υπότυπο Α(Η1Ν1)pdm09.

Συνολικά από την έναρξη της περιόδου έξαρσης της γρίπης έχουν καταγραφεί 274 σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης, εκ των οποίων τα 264 νοσηλεύτηκαν σε Μ.Ε.Θ. Μόνο 36 (14%) από τους ασθενείς που εισήχθησαν στη ΜΕΘ είχαν εμβολιαστεί. Εξ αυτών των κρουσμάτων εμβολιασμένα ήταν τα 36 (14%).

Σημειώνεται ότι τα 200 (75,8%) από τα 264 προαναφερθέντα σοβαρά κρούσματα με νοσηλεία σε Μ.Ε.Θ ανήκαν σε κλινική ομάδα υψηλού κινδύνου για την οποία συστήνεται εμβολιασμός για την εποχική γρίπη, σύμφωνα με τη σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας. Το ίδιο χρονικό διάστημα καταγράφηκαν συνολικά 74 θάνατοι από εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη. Φαίνεται ότι η δραστηριότητα της γρίπης στην Ελλάδα παραμένει σε αυξημένα επίπεδα.

Όσον αφορά στα κρούσματα χωρίς νοσηλεία σε Μ.Ε.Θ., πρόκειται για 4 άνδρες και 6 γυναίκες, με εύρος ηλικιών από 35 έως 87 έτη και διάμεση ηλικία 79,5 έτη. Το σύνολο των προαναφερθέντων κρουσμάτων οφείλονταν στον ιό γρίπης τύπου Α. Τα 6 από τα στελέχη τύπου Α που απομονώθηκαν από τα ανωτέρω κρούσματα υποτυποποιήθηκαν και εξ΄ αυτών το 1 (16,7%) ανήκε στον υπότυπο Α(Η3Ν2) και τα 5 (83,3%) στον υπότυπο Α(Η1Ν1)pdm09. Τα 9 (90%) από τα 10 προαναφερθέντα σοβαρά κρούσματα χωρίς νοσηλεία σε Μ.Ε.Θ ανήκαν σε κλινική ομάδα υψηλού κινδύνου για την οποία συστήνεται εμβολιασμός για την εποχική γρίπη σύμφωνα με τη σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας.

Αλλά και στην Ευρώπη με βάση στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) φαίνεται ότι κατά την εβδομάδα 4–10 Φεβρουαρίου 2019 η δραστηριότητα της γρίπης παρέμεινε αυξημένη. Συνολικά, το εμβόλιο της γρίπης για την περίοδο 2018-2019 φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση γρίπης από τον υπότυπο A(H1N1)pdm09 και τον ιό της γρίπης Β σε σχέση με τον υπότυπο A(H3N2). Το 52,8% των δειγμάτων από τις υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ήταν θετικά για ιούς γρίπης.

Συνολικά:

Φαίνεται ότι η δραστηριότητα της γρίπης στην Ελλάδα παραμένει σε αυξημένα επίπεδα.
Το πιο αποτελεσματικό όπλο για την πρόληψη της γρίπης είναι ο εμβολιασμός και ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων.
Σημαντική είναι η έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής βοήθειας και χρήσης αντι-ιικών ιδιαίτερα σε ασθενείς που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου ή/και εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα
Τα αντιβιοτικά δεν έχουν θέση στην αντιμετώπιση της γρίπης και των ιογενών λοιμώξεων του αναπνευστικού
Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται στην τήρηση των μέτρων υγιεινής για την πρόληψη της μετάδοσης των λοιμώξεων (καλός και συχνός αερισμός των κλειστών χώρων, τακτικό πλύσιμο χεριών, βήχας και φτέρνισμα σε χαρτομάντιλο ή την εσωτερική επιφάνεια του αγκώνα).

Φωτεινή Ντζιώρα

Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος

Επιμελήτρια ΕΣΥ-Α’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΓΝΑ «ΛΑΪΚΟ»