Τραυλισμός και δυσκολίες στην ομιλία. Συμβουλές ανά ηλικία

19/08/2013
Ομάδα Σύνταξης
Ψυχολογία

Σοβαρές μορφές των διαταραχών ομιλίας μπορεί να οδηγήσουν σε μη καταληπτή ομιλία ή σε απουσία αυτής. Ποιες είναι όμως αυτές οι διαταραχές της ομιλίας;
 
Από την επιστημονική ομάδα της Α Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Καθηγητή κυρίου Γεώργιου Χρούσου.
 
Δυσαρθρία: Εμφανίζεται ως αποτέλεσμα βλάβης του νευρομυϊκού ελέγχου του μηχανισμού της ομιλίας και είναι κυρίως διαταραχή της κίνησης που μπορεί να επηρεάσει την ταχύτητα , την ένταση, το εύρος, το συγχρονικό, ή την ακρίβεια των κινήσεων κατά την ομιλία. Προσβάλλει τα τμήματα του μηχανισμού της ομιλίας – την αναπνοή, τη φώνηση, την αντήχηση, την άρθρωση, ή και την προσωδία. Εμφανίζεται κυρίως σε παιδιά με εγκεφαλική παράλυση και κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Τα παιδιά με δυσαρθρία παρουσιάζουν μη καταληπτή ομιλία με πολλές δυσκολίες στην άρθρωση και στην προσωδία (στην ηχηρότητα, στον τονισμό, στο ρυθμό της ομιλίας, στην ποιότητα της φωνής) καθώς και ολοκληρωτική απουσία της ομιλίας σε κάποιες σοβαρές περιπτώσεις.
 
Δυσπραξία: Είναι μια νευρογενής διαταραχή που μπορεί να εμφανιστεί εν απουσία νευρομυικής βλάβης και είναι αποτέλεσμα της δυσλειτουργίας του κινητικού προγραμματισμού κατά την τοποθέτηση και κίνηση των μυών στην εκούσια παραγωγή της ομιλίας. Περιλαμβάνει την έλλειψη ελέγχου, την αδυναμία σχεδιασμού, συνδυασμού και αλληλοδιαδοχής κινήσεων κατά την παραγωγή των ήχων. Τα παιδιά με λεκτική δυσπραξία εμφανίζουν δυσκολία στην προσωδία και στην παραγωγή συμφώνων και φωνηέντων, κάνοντας παραλείψεις, αντικαταστάσεις και επαναλήψεις φωνημάτων χωρίς σταθερότητα. Εμφανίζουν μεγαλύτερη αδυναμία στη μίμηση σε σχέση με την αυθόρμητη ομιλία και καθώς το μέγεθος των λέξεων ή των προτάσεων αυξάνεται τότε οι δυσκολίες στην άρθρωση εντείνονται. Η μη καταληπτή ομιλία ή η ολοκληρωτική απουσία της ομιλίας είναι το αποτέλεσμα σοβαρής δυσπραξικής διαταραχής.
 
Αρθρωτικές Διαταραχές λόγω Ανατομικών Ανωμαλιών: Οι διαταραχές αυτές προκαλούνται απο ανατομικές ανωμαλίες στην φωνητική οδό (π.χ σχιστίες στα χείλη και στα υπερώα,ανωμαλίες μεγέθους και σχήματος της στοματικής κοιλότητας, προβλήματα στην οδοντοστοιχία κ.α). Όσο μεγαλύτερο το μέγεθος της ανατομικής ανωμαλίας τόσο πιο σοβαρές οι επιπτώσεις στην ομιλία.
 
Τραυλισμός: Ο τραυλισμός είναι μια διαταραχή στη ροή της ομιλίας που εμφανίζεται στο 1% του πληθυσμού των παιδιών, συχνά στην ηλικία μεταξύ 2 και 5 ετών, ενώ το ποσοστό των παιδιών που για κάποιο διάστημα εμφάνισαν τραυλισμό ανέρχεται στο 5%. Για πολλά απο αυτά τα παιδιά η δυσχέρεια αυτή αποτελεί ένα φυσιολογικό και παροδικό στάδιο στην εξέλιξη της ομιλίας τους. Ο τραυλισμός είναι 4 φορές συχνότερος στα αγόρια απο ότι στα κορίτσια. Παράγοντες για την εμφάνιση του τραυλισμού αποτελούν: η φυσιολογία (π.χ η γενετική προδιάθεση, το φύλο) καθώς και οι γλωσσικοί παράγοντες (π.χ γλωσσική καθυστέρηση, έξαρση στη γλωσσική ανάπτυξη) οι οποίοι καθιστούν τα παιδιά πιο ευπαθή στον τραυλισμό. Οι ανωτέρω παράγοντες σε συνδυασμό με τις συναισθηματικές (π.χ χαμηλή αυτοεκτίμηση) και περιβαλλοντικές παραμέτρους (π.χ αντιμετώπιση απο την οικογένεια) καθορίζουν τη σοβαρότητα, τη διάρκεια και τις συνέπειες που έχει ο τραυλισμός στο παιδί και στην οικογένεια. Κύρια χαρακτηριστικά του τραυλισμού είναι οι διακοπές στη ροή της ομιλίας με διάφορες μορφές (επανάληψη φωνημάτων, συλλαβών ή/και μικρών λέξεων, επιμηκύνσεις φωνημάτων, “μπλοκαρίσματα” – παύσεις στη ροή της ομιλίας). Ανάλογα με τη σοβαρότητα της διαταραχής, οι παραπάνω εκδηλώσεις ενδέχεται να συνοδεύονται απο δευτερεύουσες συμπεριφορές, όπως τακτικές αποφυγής (συσπάσεις στο πρόσωπο, κατέβασμα του κεφαλιού ή παρεμβολή ήχων όπως “εεε”) και ακύρωσης (αντικατάσταση ή αποφυγή λέξεων).
 
 
Συμβουλές προς τους γονείς.
 
Ο παιδίατρος δέχεται συχνά ερωτήσεις απο γονείς με γλωσσικές δυσκολίες, για τους τρόπους ενίσχυσης της επικοινωνίας των παιδιών τους. Οι συμβουλές που ακολουθούν έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα και παρέχουν χρήσιμες γενικές υποδείξεις για το ευρύτερο φάσμα των γλωσσικών δυσκολιών.
 
Για παιδιά 1 – 3 ετών:
 
– Η αύξηση των επικοινωνιακών ευκαιριών που δίνονται στο παιδί. Η οργάνωση του περιβάλλοντος του κατά τέτοιο τρόπο ώστε να βρίσκει κάτι για το οποίο να θέλει ή να πρέπει να επικοινωνήσει.
 
– Η χρήση νοημάτων και χειρονομιών ώστε να σηματοδοτηθεί νέο και καθημερινό λεξιλόγιο. Άλλωστε, τα νοήματα επιταχύνουν τη γλωσσική εξέλιξη.
 
– Η αποδοχή οποιοδήποτε μέσου με το οποίο το παιδί μπορεί να εκφράσει αυτό που θέλει όπως νοήματα, χειρονομίες, δείξιμο με το δάχτυλο ή νεύματα. Οι λέξεις θα έρθουν αργότερα να αντικαταστήσουν αυτές τις μορφές μη – λεκτικής επικοινωνίας.
 
– Η απλή ομιλία προς το παιδί και η βοήθεια στο να ακούσει και να ακολουθήσει απλές οδηγίες. Το παιχνίδι καθώς και οι καθημερινές του ρουτίνες (π.χ το μπάνιο) πρέπει να συνοδεύονται με ομιλία.
 
– Η αύξηση του λεξιλογίου του παιδιού η οποία μπορεί να επιτευχθεί ονοματίζοντας πράγματα – αντικείμενα, συζητώντας γι αυτά ανά κατηγορίες (π.χ ζώα, ρούχα, παιχνίδια) και δίνοντας κάποιες πληροφορίες για το καθένα (π.χ πώς χρησιμοποιούνται).
 
– Η αποδοχή των λέξεων με τον “παιδικό” τρόπο που τις προφέρει το παιδί. Απαραίτητη όμως είναι η ορθή επανάληψη των λέξεων αυτών απο τον γονέα.
 
 
Για παιδιά 3 – 4 ετών:
 
– Η δημιουργία ευκαιριών επικοινωνίας μέσω συζήτησης και ερωτήσεων που δεν απαντώνται μονολεκτικά.
 
– Η διατήρηση του ενδιαφέροντος του ακροατή – γονέα όσο μιλάει το παιδί, η επιδίωξη της βλεμματικής επαφής μαζί του, η αποφυγή διακοπής της συζήτησης, η εξασφάλιση του απαραίτητου χρόνου για την ολοκλήρωση της σκέψης του και τέλος η επιβράβευση των προσπαθειών του.
 
– Η αναγνώριση ιστοριών στο παιδί και ο έλεγχος της κατανόησης του με ερωτήσεις (“ποιος;” “τι κάνει;” “πού;” κτλ.).
 
– Η παρότρυνση του παιδιού να αφηγηθεί ιστορίες χρησιμοποιώντας εικόνες και ενισχυτικές ερωτήσεις.
 
– Η αύξηση του λεξιλογίου του παιδιού με την επεξήγηση λέξεων που δεν γνωρίζει και τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών ώστε να τις χρησιμοποιήσει στην έκφρασή του.
 
–Η βοήθεια στο παιδί κατά την εκτέλεση σύνθετων οδηγιών και τη διατήρηση περισσότερων πληροφοριών στη μνήμη του.
 
Ο παιδίατρος μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην πρόληψη των γλωσσικών διαταραχών. Η ικανότητα του αν αναγνωρίσει τις πρώτες γλωσσικές δυσκολίες, να κρίνει κατά πόσο είναι απαραίτητη η παραπομπή του παιδιού σε λογοθεραπευτή, αλλά και η δυνατότητα του να συμβουλέψει σωστά τους γονείς για το πως να βοηθήσουν την εξέλιξη της επικοινωνίας του παιδιού τους, συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση των γλωσσικών δυσκολιών