<p><strong>Το φαγητό είναι ψυχολογικά, κοινωνικά και πολιτισμικά φορτισμένο με κάτι περισσότερο από γεύσεις ή ενέργεια για να ζήσουμε. Από τη στιγμή που ερχόμαστε στον κόσμο και κατά τη διάρκεια της παιδικής μας ηλικίας, συνδέεται με έντονα συναισθήματα που αφορούν την αγάπη, τη φροντίδα, την τιμωρία. Το καλό παιδί τρώει όλο το φαγητό του, ο καλός γονιός είναι αυτός που φέρνει ψωμί στο σπίτι ή ετοιμάζει φαγητό για την οικογένεια. Πότε όμως φτάνουμε στην υπερβολή της προσφοράς ή της λήψης φαγητού; Μπορεί μια τέτοια συμπεριφορά να φτάσει σε παθολογικά επίπεδα; </strong></p>
<p><strong>Γράφει η Εκπαιδευτική, Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Δρ Καλλιόπη Εμμανουηλίδου</strong></p>
<p><strong>Η καταναγκαστική προσφορά φαγητού</strong></p>
<p>Σας έχει συμβεί να συναντάτε έναν άνθρωπο στη δουλειά σας, στην οικογένειά σας, στον κοινωνικό σας κύκλο, ο οποίος να είναι ιδιαίτερα επίμονος στο να σας προσφέρει φαγητό, σε σημείο που να γίνεται κουραστικός; Με αφορμή ένα άρθρο της Daily Mail σχετικά με τον "συνάδελφο-ταϊστή", δηλαδή εκείνον τον συνάδελφο στο γραφείο που φέρνει διαρκώς φαγητά και κερνάει τους συναδέλφους και επιμένει να φάνε αυτά που προσφέρει, ας δούμε λίγο ένα παράξενο φαινόμενο της ανθρώπινης διατροφικής συμπεριφοράς: εκείνους που ταΐζουν επίμονα και εκείνους που επιθυμούν με τρόπο καταναγκαστικό να πάρουν βάρος.</p>
<p>Από τους πρωταγωνιστές σε αυτό το περίεργο φαινόμενο λοιπόν έχουμε κατ'αρχήν τον "ταϊστή". Δεν αναφερόμαστε στους πολλούς εκείνους ανθρώπους που μέσα από την προσφορά τροφής θέλουν να ευχαριστήσουν τον άλλον ή να νιώσουν κάπως χρήσιμοι ή να εισπράξουν λίγο θαυμασμό για τις μαγειρικές τους ικανότητες. Ο ταϊστής είναι αυτός που παίρνει έντονη ευχαρίστηση υπερ-"ταΐζοντας" τους άλλους ή προσπαθώντας να παχύνει εμπρόθετα τους συναδέλφους ή τους φίλους του. Έχει εμμονή με αυτό και το κάνει καταναγκαστικά. Προσφέρει συνήθως τρόφιμα που είναι δύσκολο να τους αντισταθείς. Λέει κουβέντες τύπου "δεν πειράζει αν φας ένα" ή "δεν έχεις ανάγκη εσύ, φάε, μια χαρά είσαι". Η επιμονή γίνεται τέτοια που, αν δεν φας επιτόπου, αναγκάζεσαι να το πάρεις με το ζόρι μαζί σου σε αλουμινόχαρτο ή τάπερ. Αν και η πραγματική του ευχαρίστηση είναι όταν γνωρίζεί ότι έφαγες αυτό που προσέφερε.</p>
<p><strong>Τι ανάγκες ικανοποιεί ο "ταϊστής";</strong></p>
<p>Σίγουρα δεν πασχίζει να ανακουφίσει άμεσα την πείνα των άλλων αλλά να κατευνάσει δικές του ανάγκες. Αυτός που "ταΐζει" με το ζόρι δεν είναι ο ίδιος αδιάφορος απέναντι στο φαγητό. Ενδέχεται πίσω από αυτήν την συμπεριφορά να κρύβονται δικά του προβλήματα με το φαγητό. Μπορεί δηλαδή να τρώει πολύ και ο ίδιος και να ψάχνει συνενόχους- υποσυνείδητα ή συνειδητά. Ενδέχεται να προσφέρει φαγητό προσπαθώντας να νιώθει διαρκώς σημαντικός, απαραίτητος ή χρήσιμος προς τους άλλους μέσα από την παροχή φροντίδας με εργαλείο το φαγητό. Αλλά ενδέχεται και να απέχει από το φαγητό και να εκτονώνει έτσι την εμμονή του με το φαγητό που δεν τρώει ο ίδιος αλλά τουλάχιστον κάπου αξιοποιείται. Συγκεκριμένα, ο "ταϊστής" μπορεί να παίρνει ευχαρίστηση, βλέποντας τους άλλους να τρώνε, γιατί αυτό ενισχύει την δική του αίσθηση αυτοελέγχου και πειθαρχίας και χαίρεται όταν βλέπει ότι γλίτωσε ο ίδιος τις θερμίδες. Μέσα λοιπόν από μια τέτοια συμπεριφορά, μετατοπίζονται δικές του ενδόμυχες ανάγκες, όπως π.χ. η ανακούφιση από θερμιδικές ενοχές ή το μοίρασμα των τύψεων για τη δική του υπερφαγική συμπεριφορά ή η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης νιώθοντας απαραίτητος.</p>
<p><strong>Πόσο εύκολο είναι να πούμε όχι;</strong></p>
<p>Είναι δύσκολο να μην μπούμε στον πειρασμό και να μη φάμε αυτά που μας προσφέρουν. Έχει αποδειχτεί από πειράματα ότι η θέα του φαγητού είναι αρκετή ώστε να κινητοποιήσει τον εγκέφαλό μας και να υποκύψουμε. Ψυχολογικά, η προσφορά φαγητού μας ξυπνάει παιδικές αναμνήσεις. Το να είμαστε οι αποδέκτες της προσφοράς φαγητού μπορεί υποσυνείδητα να μας φέρει αναμνήσεις και συναισθήματα από την ξέγνοιαστη εποχή που μας προσέφεραν φαγητό με φροντίδα. Κοινωνικά, το να αποδεχτούμε ένα κέρασμα ενισχύει μια σχέση, δημιουργεί δεσμούς, είναι ευγενικό. Αυτός που δεν δέχεται το κέρασμα χαρακτηρίζεται ως "ακατάδεκτος", σχεδόν ακοινώνητο</p>
<p><strong>Όταν το τάισμα γίνεται ερωτικό φετίχ</strong></p>
<p>Πέρα όμως από τους επίμονους συναδέλφους ή τις μαμάδες με την εμμονή του ταΐσματος, υπάρχει και μια άλλη πιο περίπλοκη και παθολογικά σύνθετη πλευρά της τακτικής της καταναγκαστικής προσφοράς και πρόσληψης φαγητού: η σεξουαλική πτυχή. Αν κάνει κανείς μια αναζήτηση στο διαδίκτυο, αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν πολλές online κοινότητες στις οποίες βρίσκει κανείς ανθρώπους με παθολογική εμμονή να πάρουν οι ίδιοι βάρος (gainers) ή να πάρουν τον έλεγχο της διατροφής άλλων ανθρώπων (feeders), μέχρι να αποκτήσουν μέχρι και αναπηρία λόγω του πάχους. Το φαινόμενο ονομάζεται feederism. Feeders και gainers συνήθως εμπλέκονται σε μια συμβιωτική σχέση στην οποία και οι δύο ικανοποιούν βαθύτερες ανάγκες τους και λαμβάνουν ευχαρίστηση μέσα από την εμπρόθετη πάχυνση ενός από τους δύο (η πάχυνση μπορεί να γίνει ακόμα και με περίεργες τακτικές, όπως π.χ. με πολτοποιημένες τροφές σε σωλήνα ή χωνί).</p>
<p>Η διαφορά με τις γνωστές διατροφικές διαταραχές (ανορεξία-βουλιμία- υπερφαγία) είναι ότι αυτοί που παχαίνουν καταναγκαστικά και εθελοντικά ισχυρίζονται ότι είναι ευχαριστημένοι με το σώμα τους και δεν έχουν κάποια ψευδαίσθηση με την εικόνα του σώματός τους. Γιατί όμως κάποιος να θέλει να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του; Κάθε περίπτωση σίγουρα ποικίλλει. Μπορεί κανείς να αναθέτει σε κάποιον "ταϊστή" τη διατροφή του, γιατί έτσι ο ταϊστής παίρνει τον έλεγχο της σχέσης και κάτι τέτοιο προσφέρει μια συναισθηματική ασφάλεια. Μπορεί να πρόκειται για μια αγωνιώδη προσπάθεια να ικανοποιήσει την σεξουαλική διαταραχή του ταϊστή και να υποκύπτει λόγω ανασφάλειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Μπορεί να καταφεύγουν σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές λόγω σοβαρών προβλημάτων (π.χ. σεξουαλική κακοποίηση) και να τιμωρούν το σώμα τους έτσι.</p>
<p>Από την άλλη μεριά ο ταϊστής μπορεί να θέλει να υπερπαχύνει τη γυναίκα του (συνήθως στη σεξουαλική πτυχή της τακτικής του καταναγκαστικού ταΐσματος, ταϊστής είναι ο άντρας και δέκτης η γυναίκα) για να την κάνει λιγότερο θελκτική προς πιθανούς ανταγωνιστές ή να θέλει να εξασφαλίσει το ότι η γυναίκα θα τον έχει πάντα ανάγκη και δεν θα τον εγκαταλείψει ποτέ. Άλλοι ταϊστές μπορεί να νιώθουν κάποιον ηρωισμό σε αυτή την τακτική τους (βλ. κινηματογραφική ταινία Feed, 2005)- ότι έτσι "λυτρώνουν" μια γυναίκα από τα στερεότυπα ομορφιάς και τις κοινωνικές πιέσεις για λεπτό σώμα και την αγαπάνε όπως είναι. Αυτό το κίνητρο το έχουν και γυναίκες που προβάλλουν το παχύσαρκο σώμα τους με πάθος, αδιαφορώντας για τους κινδύνους της υγείας τους, ως σταυροφόροι ενάντια στα ανορεξικά πρότυπα ομορφιάς ή από ενθουσιασμό και ικανοποίηση που βρήκαν μια μερίδα αντρών με φετίχ το παχύσαρκο γυναικείο σώμα (σε αυτό το απόσπασμα εκπομπής μπορούμε να δούμε παράδειγματα τέτοιων γυναικών).</p>
<p>Αυτή η ματιά στην σεξουαλική διαστροφή μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα το ευρύτερο φαινόμενο της καταναγκαστικής προσφοράς φαγητού. Η συναδέλφισσα για παράδειγμα στο γραφείο, μπορεί να προσφέρει φαγητό στις συναδέλφους της, με υποσυνείδητο σκοπό να τις ανταγωνιστεί και να τις "εξολοθρεύσει" ως ανταγωνίστριες παχαίνοντάς τις. Μπορεί να πρόκειται λοιπόν για μια τακτική επικράτησης, καθώς το να είσαι αδύνατος στη δυτική κοινωνία θεωρείται ως ένα χαρακτηριστικό που συνδέεται με τον αυτοέλεγχο και την τελειότητα, ενώ το να υποκύπτει κανείς στο φαγητό θεωρείται ως αδυναμία.</p>
<p>Ακόμα λοιπόν και αν απομακρυνθούμε από την ακραία περίπτωση του feederism, γενικά οτιδήποτε αποκλίνει από τη μέση συμπεριφορά, μας υποψιάζει για βαθύτερες ανάγκες που ένα άτομο επιχειρεί να καλύψει προσφέροντας τροφή στους άλλους. Ακόμα και αν μιλάμε για έναν άνθρωπο που επιμένει να φας ένα κέρασμα, αυτό το άτομο μπορεί να είναι γονιός και μια τέτοια συμπεριφορά να συνεισφέρει στο να απομακρύνονται τα παιδιά του από την αίσθηση της πείνας και του κορεσμού και να υποθάλπονται έτσι ανθυγιεινές διατροφικές συμπεριφορές, μέχρι και υπερφαγία. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα νιώσετε άσχημα υπό την πίεση του να πάρετε ένα κέρασμα, αν δεν το θέλετε πραγματικά, ή την επόμενη φορά που θα επιμείνετε εσείς οι ίδιοι να φάει κάποιος κάτι, σκεφτείτε τελικά ποιανού οι ανάγκες "πεινούν" για ικανοποίηση!</p>