Άνοια: Ποια συμπτώματα θα πρέπει να σε ανησυχήσουν;

Άνοια είναι ένας γενικός όρος με τον οποίο αναφερόμαστε στη μείωση των νοητικών λειτουργιών ενός ατόμου σε σχέση με την προηγούμενη κατάσταση. Η άνοια (στερητικό «α» + «νους») χαρακτηρίζεται από διαταραχή στη μνήμη, την κρίση, το λόγο και τη συμπεριφορά σε βαθμό που επηρεάζει την ικανότητα του ατόμου να επιτελεί ανεξάρτητα τις καθημερινές του δραστηριότητες.

Παρακάτω θα δούμε πόσο συχνή είναι η άνοια, πού μπορεί να οφείλεται και ποια συμπτώματα πρέπει να μας κάνουν να απευθυνθούμε στον ειδικό επιστήμονα που ασχολείται με το θέμα.

Τέλος, θα αναφερθούν συνοπτικά οι διαθέσιμες μέθοδοι αντιμετώπισης και οι μελλοντικές προοπτικές θεραπείας, ενώ θα σχολιαστεί και το μείζον θέμα της επιβάρυνσης των οικείων των πασχόντων.

Τι είναι η άνοια;

Μια πολύ συχνή παρανόηση σχετικά με την άνοια είναι ότι αποτελεί φυσιολογικό κομμάτι της γήρανσης· αν και κατά κανόνα αφορά τους ηλικιωμένους, αυτό δεν ισχύει. Ούτε έχει νόημα να μιλάμε για «γεροντική» άνοια, καθώς μπορεί να συμβεί και σε νεότερες ηλικίες, αν και πολύ σπανιότερα.

Φυσικά, ο εγκέφαλος, όπως όλα τα όργανα του σώματος, γερνάει με την πάροδο του χρόνου και έτσι οι νοητικές επιδόσεις μας αναμένεται να καμφθούν.

skepsi-egkafalos-mualo

Η δουλειά του ειδικού νευρολόγου όμως είναι να αποφασίσει πότε τα αναφερόμενα συμπτώματα αντανακλούν την αναμενόμενη γήρανση του νευρικού συστήματος και πότε είναι υπερβολικά («παθολογικά») σε σχέση με αυτό που θα περιμέναμε, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, το φύλο και το εκπαιδευτικό προφίλ του εξεταζόμενου.

Η άνοια σε αριθμούς

Η συχνότητα της άνοιας αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται παγκοσμίως τις επόμενες δεκαετίες, αν και στις χώρες υψηλού εισοδήματος φαίνεται ότι μειώνεται ή σταθεροποιείται. Η γήρανση του πληθυσμού με τη σχετική αύξηση των ατόμων μεγάλης ηλικίας στην πληθυσμιακή πυραμίδα ενδέχεται να αντισταθμίσει τις θετικές επιδράσεις των βελτιωμένων πρακτικών πρόληψης και της αύξησης της ευαισθητοποίησης του κοινού.

Έτσι, ενώ το 2015 υπολογιζόταν ότι παγκοσμίως ζουν 46,8 εκατομμύρια άτομα με άνοια, ο αριθμός τους αναμένεται να φτάσει τα 131,5 εκ. το 2050. Στη χώρα μας, από άνοια εκτιμάται ότι πάσχουν περισσότερα από 160.000 άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Η συχνότητα της άνοιας ανέρχεται σε 1,5% στο σύνολο του πληθυσμού και 7,6% στα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα μπορεί να αφορούν σε ένα ή περισσότερα νοητικά πεδία:

  • Μειωμένη ικανότητα μάθησης και συγκράτησης στη μνήμη νέων πληροφοριών: ο πάσχων επαναλαμβάνει ερωτήσεις/συζητήσεις, χάνει τα πράγματά του, δεν καταφέρνει να ψωνίσει χωρίς λίστα
  • Διαταραχή στην προσοχή/ικανότητα συγκέντρωσης και ελάττωση της ταχύτητας με την οποία ο εγκέφαλος επεξεργάζεται πληροφορίες: ο πάσχων αποσπάται εύκολα από αυτό που κάνει, δεν καταφέρνει να κάνει υπολογισμούς χωρίς χαρτί και μολύβι
  • Δυσχέρεια εκτέλεσης σύνθετων καθηκόντων, πτωχή κρίση: τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κακή κατανόηση των καθημερινών κινδύνων, δυσκολία διαχείρισης των οικονομικών υποθέσεων, δυσχέρεια λήψης αποφάσεων
  • Διαταραχή του λόγου: ο πάσχων δυσκολεύεται συχνά να βρει την επόμενη λέξη και να κατονομάσει αντικείμενα, μιλά γενικά και στερεότυπα
  • Διαταραχή των αντιληπτικών – κινητικών ικανοτήτων: δυσκολία αναγνώρισης προσώπων ή κοινών αντικειμένων, χρήσης απλών εργαλείων, οδήγησης/παρκαρίσματος, ένδυσης, προσανατολισμού
  • Μεταβολές στην προσωπικότητα, τη συμπεριφορά ή τη διαγωγή: τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν υπερκινητικότητα, ευερεθιστότητα/επιθετικότητα, εμμονές, καχυποψία, απάθεια, κοινωνικά ανάρμοστη συμπεριφορά.

Το φορτίο του φροντιστή

Η απαρίθμηση και μόνο των συμπτωμάτων που μπορεί να παρουσιάζει το άτομο με άνοια καθιστά φανερή και την επιβάρυνση του φροντιστή του. Πρόκειται για 24ωρη απασχόληση· πολύ συχνά, αν δεν υπάρχει οικονομική δυνατότητα πρόσληψης επαγγελματία, είναι αναγκαίο κάποιο μέλος της οικογένειας να εγκαταλείψει τις δραστηριότητές του για να υποστηρίξει τον πάσχοντα. Ωστόσο, το φορτίο που επωμίζεται ο φροντιστής του ατόμου με άνοια δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά και σωματικό και συναισθηματικό.

Αίτια-διάγνωση

Όταν στα συμπτώματα αρχικά κυριαρχεί η αργή και προοδευτική διαταραχή στη μνήμη και τον προσανατολισμό, το υποκείμενο αίτιο συνήθως είναι η νόσος Alzheimer.

Είναι το συχνότερο αίτιο άνοιας –περίπου στα 3/4 των περιπτώσεων– αλλά όχι το μόνο. Πολλές διαφορετικές παθολογικές διεργασίες μπορούν να οδηγήσουν σε νοητική έκπτωση, όπως αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, τραυματισμοί στον εγκέφαλο, λοιμώξεις, όγκοι, ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης, έλλειψη βιταμινών, ο υποθυρεοειδισμός κτλ.

Το κυριότερο αίτιο στο Δυτικό κόσμο, ωστόσο, είναι η προοδευτική δυσλειτουργία και καταστροφή περιοχών του εγκεφάλου στο πλαίσιο κάποιας νευροεκφυλιστικής διαταραχής, όπως είναι η νόσος Parkinson, η άνοια με σωμάτια Lewy, η μετωποκροταφική άνοια και, βέβαια, η νόσος Alzheimer που αναφέραμε.

Διαγνωστικά, εκτός από τα προαναφερθέντα, αξιολογούνται και άλλα νευρολογικά συμπτώματα που μπορεί να συνυπάρχουν, πραγματοποιούνται κατά κανόνα εξετάσεις αίματος και απεικόνιση του εγκεφάλου, ενώ ενδέχεται να απαιτηθούν και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως οσφυονωτιαία παρακέντηση για λήψη εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

Θεραπεία

Θεραπευτικά, αν διαπιστωθεί κάποια υποκείμενη αιτία της άνοιας, όπως έλλειψη βιταμινών ή υποθυρεοειδισμός, προσπαθούμε να την αντιμετωπίσουμε θεραπευτικά ελπίζοντας να αναστραφούν και τα συμπτώματα του ασθενούς.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, δυστυχώς η βοήθεια που παρέχουμε αποσκοπεί απλώς στο να αντιμετωπίσει συμπτώματα όπως κατάθλιψη, αϋπνία, επιθετικότητα κτλ. καθώς και να σταθεροποιήσει τις νοητικές δυνάμεις του ασθενούς για ένα χρονικό διάστημα, καθώς δε γνωρίζουμε ακόμη πώς να σταματάμε τη νευροεκφύλιση και, πολύ περισσότερο, πώς να επιδιορθώνουμε τη ζημιά που έχει ήδη γίνει.

Βέβαια, η άνοια και ειδικά η νόσος Alzheimer είναι εντατικό πεδίο έρευνας παγκοσμίως, ωστόσο η ανεύρεση αιτιολογικών θεραπειών έχει αποβεί ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα ως τώρα.

Πρόληψη

Εφόσον δεν υπάρχουν ριζικές θεραπείες για την άνοια επί του παρόντος, είναι προφανές ότι αναβαθμίζεται ιδιαίτερα ο ρόλος της πρόληψης.

Πράγματι, έχει αποδειχθεί ότι η καλή υγεία των αιμοφόρων αγγείων (καλή ρύθμιση λιπιδίων και σακχάρου), η αποφυγή του καπνίσματος και τραυματισμών στο κεφάλι, η αντιμετώπιση ενδεχόμενης κατάθλιψης, η αύξηση της νοητικής εφεδρείας (μέσω πλούσιας σωματικής, κοινωνικής και πνευματικής δραστηριότητας) και η ισορροπημένη δίαιτα (με βάση το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής) μπορούν να αποτρέψουν περίπου το 1/3 των νέων περιπτώσεων άνοιας.

Στην περίπτωση της νόσου Alzheimer, η παθολογική διεργασία στον εγκέφαλο ξεκινά ως και 20 χρόνια πριν εμφανιστούν τα πρώτα κλινικά συμπτώματα. Φροντίστε τον εγκέφαλό σας, λοιπόν, από τη μέση ηλικία ώστε να απολαύσετε την τρίτη ηλικία χωρίς νοητικά προβλήματα!

Γεώργιος Στ. Βλάχος

Νευρολόγος

Επιστημονικός Συνεργάτης Ειδικού Ιατρείου Νοητικών Διαταραχών της Α’ Νευρολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αιγινήτειο Νοσοκομείο)

Γυθείου 22, 15231 Χαλάνδρι

Τηλ.: 211 0120470

Web: www.neuromed.gr & www.anoia.gr

Διαβάστε σχετικά άρθρα:

Το δύσκολο έργο ενός φροντιστή ατόμου με άνοια…

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο άνοιας στη γυναίκα

Σχετικά άρθρα