Έχουμε συνηθίσει να δίνουμε βάρος στα ψυχικά τραύματα, τα oποία έχουν δημιουργηθεί στα πρώτα 6 με 7 χρόνια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του ανθρώπινου Εγώ. Συνδέονται με εμπειρίες που περιέχουν φόβο, πόνο, θυμό, ματαίωση, ευνουχισμό, αποχωρισμό κ.λπ.

Δικαίως, καθώς οι καθηλώσεις και οι τραυματικές καταστάσεις, στην ευαίσθητη αυτή χρονική περίοδο του ανθρώπινου οργανισμού, καθορίζουν τις μετέπειτα συμπεριφορές του χαρακτήρα μας. Αυτό, όμως, για το οποίο δεν έχει γίνει ποτέ αναφορά σε κάποια ψυχολογική δημοσίευση, από όσο γνωρίζω, είναι πως, όχι μόνο ο ψυχικός πόνος μπορεί να τραυματίσει ένα βρέφος, αλλά και η έντονη χαρά, η οποία μπορεί να του δημιουργήσει καθηλώσεις σε διάφορα στάδια εξέλιξης.

Πρόκειται για μια δοκίμια παρατήρηση, η oποία βρίσκεται σε ένα αρχαϊκό στάδιο. Όμως, ξεκάθαρα αναγνωρίζω ότι υφίσταται. Αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν «χαρά», είναι μια βραχεία πλευρά της ηδονής στον συνεχώς εναλλασσόμενο κύκλο πόνος – ηδονή.

Ηδονή και πόνος μαζί

Το ίδιο ακριβώς πράγμα που σήμερα θα σου δώσει ηδονή, αύριο, ίσως, σου δώσει πόνο. Πολλές φορές, μόλις περάσει η αρχική ευφορία, αρχίζουν να αμφιταλαντεύονται τα πράγματα ανάμεσα στον φόβο και στη χαρά. Ένα χάδι στην ουσία είναι ένας πόνος, ο οποίος βρίσκεται σε ένα πολύ χαμηλό επίπεδο έντασης. Αν αυξήσουμε την ένταση, τότε το χάδι μετατρέπεται σε πόνο.

Το χάδι είναι ένα μηχανικό ερέθισμα ελάχιστης έντασης, ο δε πόνος μέγιστης. Το ίδιο μπορούμε να πούμε ότι ισχύει για όλες τις αισθήσεις: ακοή, όσφρηση, όραση. Γι’ αυτό, πολλές φορές, ο άνθρωπος βιώνει ευχάριστα τον πόνο, όπως στα σπορ αδρεναλίνης, τα οποία αγγίζουν επίπεδα φόβου.

Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι αυτό που κάνει τη διαφορά μεταξύ πόνου και χαράς, είναι η ένταση και το μέτρο. Αντίστοιχα, μπορούμε να πούμε πως η υπερβολή της χαράς στην καρδιά, μετά από ένα σημείο που είναι σχετικό, ανάλογα με τη δομή του χαρακτήρα του κάθε ατόμου, μετατρέπεται σε άγχος και φόβο.

Το «σύνδρομο της ευτυχισμένης καρδιάς»

Τώρα, για πρώτη φορά, οι Ελβετοί επιστήμονες, με επικεφαλής τον καρδιολόγο Δρ. Κρίστιαν Τέμλιν του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, ανέλυσαν συστηματικά τα ιατρικά αρχεία μιας μεγάλης βάσης δεδομένων που περιλαμβάνει πολλούς ασθενείς από όλο τον κόσμο. Η διαπίστωση είναι ότι η καρδιά ορισμένων δεν «ράγισε» μόνο από δυστυχία, αλλά και από ευτυχία. Για αυτό οι ερευνητές το ονόμασαν και «σύνδρομο της ευτυχισμένης καρδιάς».

Η μελέτη αποκάλυψε ότι στο 4% των περιστατικών «ραγίσματος» της καρδιάς, πυροδοτήθηκε από κάποιο ευχάριστο γεγονός, όπως ένα πάρτι γενεθλίων, ένας γάμος, η νίκη της αγαπημένης ομάδας σε κάποιο άθλημα, η γέννηση ενός εγγονιού, η συνάντηση με έναν παλιό φίλο μετά από πολλά χρόνια, τα κέρδη από ένα λαχείο ή από το καζίνο κ.ά. Αν η χαρά μπορεί να το κάνει αυτό σε ψυχοσωματικό επίπεδο στους ενήλικες, γιατί να μην μπορεί να το κάνει και στα βρέφη;

Μετά την ευφορία, ακολουθεί κατάθλιψη

Και στην κινεζική ιατρική το κέντρο της καρδιάς συνδέεται με ψυχολογικές ποιότητες, όπως η χαρά ή το στρες. Εάν η καρδιά είναι σε ισορροπία, το άτομο είναι ενθουσιώδες και παθιασμένο. Εάν υπάρχει υπερβολή στην ενέργεια της χαράς, τότε η καρδιά τραυματίζεται και το άτομο μπορεί να μην έχει όρια και να μην ξέρει πού να σταματήσει.

Μπορεί, επίσης, να υποφέρει, αλλά να παραμένει αντίστοιχα χαμογελαστό και ευδιάθετο, σαν να μην συμβαίνει κάτι σημαντικό. Ίσως το άτομο να παραπονιέται για έλλειψη χαράς, καθώς το γέλιο και τα αστεία μπορεί να χρησιμεύουν για να αποφευχθεί η πιο στενή επαφή. Συχνά, μετά την περίοδο ευφορίας, ακολουθεί κατάθλιψη.

Εάν, πάλι, υπάρχει έλλειψη χαράς, μπορεί το άτομο να βρίσκει τη ζωή ανούσια. Η «χαρά», στην κινεζική ιατρική, που εδρεύει στην καρδιά, όταν έχει υπερβολή, καταστρέφει το στοιχείο του μετάλλου στον πνεύμονα και στο παχύ έντερο, με αποτέλεσμα να δημιουργεί κατάθλιψη στο άτομο.

Πόσο ρόλο παίζουν οι καθηλώσεις;

Συχνά, υπάρχει κάποια τραυματική εμπειρία στις σχέσεις του, γεγονός που το καθιστά επιφυλακτικό με τις καινούργιες γνωριμίες. Το τραύμα μπορεί να αναφέρεται σε κάτι που συνέβη μέσα στην οικογένεια, κατά την παιδική ηλικία.

Επιπλέον, οι καθηλώσεις, μέσα από την υπερβολική χαρά, μπορούν να δημιουργήσουν εμπλοκή στη φυσική εξέλιξη του ατόμου, όχι στα πρώτα χρόνια της ζωής του, αλλά σε μεγαλύτερη ηλικία, όπως για παράδειγμα στην εφηβεία. Έχουμε δει πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ζήσει το ζενίθ της προσωπικής τους επιτυχίας και δύναμης στην εφηβεία ή και μετέπειτα μέσα από μια προσωπική νίκη σε κάποιο επίπεδο, κοινωνικά αναγνωρισμένο, όπως ένα άθλημα και όχι μόνο.

Οι άνθρωποι αυτοί, αν δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν μια αντίστοιχη κατάσταση ψυχικής ευφορίας στη μετέπειτα ζωή τους, μέσα από τη δημιουργία ή τη συνειδητή αυτοεξέλιξη, είναι πολύ πιθανόν να παραμένουν προσκολλημένοι, ασυνείδητα ή και συνειδητά, σε αυτό το στάδιο της ζωής τους και να προσπαθούν να το αναπαράγουν, έχοντας τα ίδια συναισθήματα που είχαν κάποτε.

Συνήθειες και εμφάνιση λειτουργούν ως «άγκυρα»

Έχουν, πολλές φορές, ένα στιλ ντυσίματος και μια όψη που λειτουργεί ως «άγκυρα» με την περίοδο αυτή. Συνδυάζεται, κάποιες φορές, με έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης, ομιλίας και συμπεριφοράς ή ακόμα και διατροφικών συνηθειών.

Όλοι έχουμε δει ανθρώπους που ζουν ξεχασμένοι σε μια αιώνια εφηβεία ή στα μετέπειτα ανέμελα φοιτητικά χρόνια και με δυσκολία εντάσσονται στη φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, ακολουθώντας τη χρονογραμμή της ζωής τους, δίχως τα βάρη που τους δημιούργησε η καθήλωσή τους στα χρόνια της προσωπικής τους δύναμης. Η καθήλωση αυτή χρωματίζει τόσο έντονα το παρόν τους που τους κάνει, πολλές φορές, να φαντάζουν ακόμα και γραφικοί.

Αυτό δεν σημαίνει ότι υποστηρίζω τη σοβαροφάνεια. Εδώ μιλώ για μια κατάσταση προσκόλλησης, η οποία δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να ζήσει το «εδώ και τώρα», καθώς παραμένει καθηλωμένος σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης του Εγώ, τα οποία κάποτε τον έκαναν πολύ χαρούμενο. Τα στάδια αυτά είχαν διάρκεια από την εμβρυακή ηλικία ως και την ενηλικίωση.

Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο του Μιχαήλ Καρπαθίου, «Ιερή Ψυχολογία», εκδόσεις Πηγή

*Ο Μιχαήλ Καρπαθίου είναι σύμβουλος ψυχικής υγείας, συγγραφέας και ιδρυτής του Κέντρου Humanology.

Διαβάστε σχετικά άρθρα:

Ψυχικά τραύματα: Όταν τα άσχημα παιδικά χρόνια οδηγούν σε λάθος σχέσεις

Το ψυχικό τραύμα δεν είναι πάντα κακό

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς ένα παιδί που έχει βιώσει ένα τραυματικό γεγονός;