Τι σημαίνει χρόνος για τον άνδρα και τι για τη γυναίκα; Γιατί οι γυναίκες νιώθουμε μεγαλύτερη απειλή όσο περνούν τα χρόνια; Γιατί μας πανικοβάλλουν τόσο εύκολα οι ρυτίδες ή οι άσπρες τρίχες στα μαλλιά; Η ανισότητα στον άνδρα και στη γυναίκα εκφράζεται και μέσα από το ζήτημα του χρόνου;

Γράφει ο ψυχοθεραπευτής Κωνσταντίνος Γεμενετζής

Γυναικο- λογία

Υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στον χρόνο του άντρα και στον χρόνο της γυναίκας. Ο χρόνος του άντρα είναι γραμμικός, σαν βέλος. Είναι προσανατολισμένος προς τα εμπρός. Είναι τελεολογικός χρόνος – χρόνος της δημιουργίας, χρόνος της δράσης.

Ο χρόνος της γυναίκας είναι κυκλικός. Ακολουθεί τους βιολογικούς ρυθμούς, τους ρυθμούς της φύσης, της αέναης επανάληψης στου “κύκλου τα γυρίσματα”, που λέει ο ποιητής. Αυτός είναι ο χρόνος της έμμηνης ρύσης, ο χρόνος στον οποίο κινούνται οι δουλειές του σπιτιού, η φροντίδα των παιδιών και των γέρων, το τι θα φάμε σήμερα.

Αντίστοιχα διαφορετική είναι και η αλλαγή με την ηλικία:

Με την φθορά της γήρανσης ο γραμμικός χρόνος του άντρα υφίσταται μια προοδευτική επιβράδυνση. Η κίνηση γίνεται όλο και πιο αργή, οι στόχοι όλο και λιγοστεύουν. Ο γραμμικός χρόνος προοδευτικά καμπυλώνεται, και τελικά τήκεται μέσα στον κύκλιο χρόνο του ύπνου και του ξύπνου, της τακτικότητας των γευμάτων και του πρωινού περίπατου, των δόσεων των φαρμάκων και των επισκέψεων στον γιατρό.

Ο κύκλιος χρόνος, που καθορίζει τη γυναίκα εξαρχής, γνωρίζει μόνο την επανάληψη, την αέναη επιστροφή του ομοίου. Όμως κάποτε μπαίνουν στο παιχνίδι καινούργια πράγματα: τα παιδιά μεγαλώνουν και φεύγουν, κάνει την εμφάνιση της η κλιμακτήριος, οι γονείς πεθαίνουν, η φρεσκάδα της νιότης θαμπώνει και φεύγει. Στα γυρίσματα των κύκλιων χρόνων τέτοια συμβάντα δεν προβλέπονται, δεν είναι στον λογαριασμό. Η έλευσή τους γίνεται αισθητή σαν επιδρομή που ρημάζει τα πάντα. Γι’ αυτό και στη γυναίκα, που προαισθάνεται τέτοιες απειλές, είναι ιδιαίτερα οξυμμένο το αισθητήριο της ασφάλειας.

Γι’ αυτό, ακόμη και μετά την ενηλικίωση των παιδιών, η μητέρα είτε εξακολουθεί να είναι “μαμά”, είτε καταρρέει. Γι’ αυτό και ο πανικός με τα άσπρα μαλλιά και τις πρώτες ρυτίδες, με το χαλάρωμα του στήθους, με την όλο και περισσότερο εκσεσημασμένη πλαδαρότητα του σώματος. Γι’ αυτό και η εθελούσια συναίνεση, η αυτο-θυσία στα βασανιστήρια και στην τερατογένεση των πλαστικών επεμβάσεων.

Στον άντρα τέτοιοι πανικοί είναι σπανιότεροι.

Ο άντρας, όπως είπαμε, κινείται σε γραμμικό χρόνο, δηλαδή είναι συντονισμένος με την ιδέα της εξέλιξης και της αλλαγής. Η ασφάλεια, η ομοιόσταση του κύκλου δεν είναι πρωταρχικό του μέλημα. Ακόμη, όντας έμβιο ον, είναι εξοικειωμένος και με τους κύκλιους ρυθμούς που τον περιμένουν στα γεράματα, έστω και αν αυτοί δεν είναι καθοριστικοί για την εικόνα του εαυτού του.

Ο Όμηρος λέει κάπου ότι οι άνθρωποι είναι σαν τα φύλλα των δέντρων, που ανθίζουν την άνοιξη, και το φθινόπωρο ζαρώνουν και πέφτουν.

Σκέφτομαι τα λόγια αυτά όταν βλέπω μια συκιά έξω από το παράθυρο του ιατρείου μου, τα φύλλα της, την λαμπρή πράσινη σφριγηλότητα της αρχής, τα αδύναμα φαιοκίτρινα πατσαβούρια του τέλους. Εδώ, στον κόσμο του Ομήρου, ο χρόνος ζωής και θανάτου είναι επίσης κύκλιος. Και καθώς το φάσμα ζωής και θανάτου περιλαμβάνει τα πάντα, δεν υπάρχει τίποτα που να ήταν ξένο, που η έλευσή του να έμοιαζε επιδρομή και να έφερνε πανικό, που να καθιστούσε αναγκαία την επιδίωξη της ασφάλειας. Όμως τούτο προϋποθέτει μια ύπαρξη που αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ούτε καν σαν εαυτό, αλλά σαν ένα τυχαίο και φευγαλέο κύμα στη θάλασσα του ανθρώπινου γένους. Τα ξένα σώματα και οι πανικοί έρχονται σε μια εποχή ολέθριας εξατομίκευσης όπου το κάθε φύλλο ορίζει τη δική του επικράτεια, κάθε κύμα σηκώνει το δικό του λάβαρο.

Και πάλι, για τον σημερινό κόσμο, η συζήτηση για τη διαφορά του αντρικού-γραμμικού και του γυναικείου-κύκλιου χρόνου είναι άνευ αντικειμένου. Μην ξεχνάμε ότι ζούμε σε μια εποχή η οποία, εκτός από την άκρατη εξατομίκευση, καθορίζεται από μια επιτεινόμενη ελευθεριότητα, διόλου μόνο ηθικής φύσης, η οποία σαρώνει τα όρια και τις διαφορές. Έτσι οι άντρες είναι πλέον λιγότερο άντρες, οι γυναίκες είναι λιγότερο γυναίκες. Το unisex δεν είναι μόνο στυλ ντυσίματος αλλά τρόπος ύπαρξης. Το σημερινό ανθρώπινο ον δεν ορίζεται από το εκάστοτε φύλο του. Γίνεται όλο και περισσότερο τρανσέξουαλ.

Και πάλι, η διαφορά άντρα και γυναίκας είναι αβυσσαλέα. Η μεταξύ τους άβυσσος καθιστά κάθε γέφυρα, κάθε μετάβαση, κάθε σύνδεση αδιανόητη. Όταν η διαφορά αμβλύνεται, όταν το unisex γίνεται πανδημία, εμφανίζονται προγεφυρώματα και γέφυρες. Μια τέτοια γέφυρα είναι η σύγκριση μεταξύ των φύλων και η σύγκρουση επάνω σε ζητήματα ισότητας και ανισότητας. Η σύγκριση δεν οξύνει τη διαφορά. Τα συγκρινόμενα βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους. Παίζουν στο ίδιο γήπεδο. Η σύγκριση είναι συμ-φορά. Τη διαφορά την σκοτώνει.