Λατρεύω τη συμμετρία: Μήπως είμαι ψυχαναγκαστική;

Η καθημερινότητα όλων βασίζεται στις συνήθειές τους. Είναι τα προσωπικά τελετουργικά του ώστε να αποδώσει όσο το δυνατόν καταλληλότερα στις υποχρεώσεις του.

Το ότι νιώθεις την ανάγκη να τσεκάρεις παραπάνω από μια φορά αν έχεις κλείσει τον θερμοσίφωνα πριν φύγεις από το σπίτι, το ότι βάζεις τις κρεμάστρες σου στη ντουλάπα προς την ίδια φορά και το στοιχίζεις τις κούπες στο ντουλάπι σου γιατί σου αρέσει η συμμετρία, σχετίζονται με συμπεριφορές που επιβάλλονται από το ίδιο το άτομο. Αλλά οι εν λόγω συνήθειες- από μόνες τους- δεν είναι δείγμα κάποιας διαταραχής.

Τι είναι η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή ή ΙΨΔ ή Μανιοπαρορμητική Διαταραχή περιλαμβάνεται στην ομάδα των αγχωδών διαταραχών και αυτές με τη σειρά τους στην ευρύτερη ομάδα των νευρώσεων. Χαρακτηρίζεται είτε από ιδεοληψίες είτε από ψυχαναγκασμούς είτε και από τα δύο.

Πρόκειται για ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις που συνιστούν πηγή δυσφορίας για το άτομο και απασχολούν σημαντικό μέρος από τον χρόνο του και την επαγγελματική, κοινωνική και συναισθηματική του ζωή. Οι κύριες εκδηλώσεις της διαταραχής είναι οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί.

Στόχος να μειωθεί το άγχος, ο φόβος και η αμφιβολία

Οι ιδεοληψίες είναι ιδέες, αναπαραστάσεις και παρορμήσεις που επιβάλλονται στη σκέψη του ατόμου, παρά το γεγονός ότι αυτό προσπαθεί να τις αποδιώξει από τη συνείδησή του. Από την άλλη, οι ψυχαναγκασμοί είναι οι επαναληπτικές συμπεριφορές που έχουν τη μορφή εξωτερικών ή εσωτερικών πράξεων και το ίδιο το άτομο επιβάλλει στον εαυτό του. Συχνά παίρνουν τη μορφή τελετουργίας, έτσι ώστε να μειωθεί το άγχος.

Να σημειωθεί πως οι ψυχαναγκασμοί μπορεί να συνοδεύουν τις φοβικές ή ιδεακές ιδεοληψίες για να εξαλείψουν τον φόβο ή την αμφιβολία. Για παράδειγμα, ο ψυχαναγκασμός του πλυσίματος μπορεί να συνοδεύει τις φοβικές ιδεοληψίες της ακαθαρσίας. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν και ανεξάρτητα από τις ιδεοληψίες, όπως στις περιπτώσεις της ονοματομανίας ή της αριθμομανίας.

Αναλυτικά, οι ιδεοληψίες μπορεί να είναι ως εξής:

Φοβικές ιδεοληψίες

Μοιάζουν εξωτερικά με τις φοβίες, διότι και οι δύο έχουν να κάνουν με την ανησυχία και τον φόβο απέναντι σε κάποιο αντικείμενο ή κατάσταση. Αλλά διαφέρουν κατά το ότι επιβάλλονται στη σκέψη κατά ένα επαναληπτικό και στερεοτυπικό τρόπο. Έτσι λοιπόν δεν γίνεται να εκλείψουν με τακτικές αποφυγής, όπως οι φοβίες. Συνήθη θέματα είναι η ακαθαρσία, ο κίνδυνος μόλυνσης, οι ασθένειες και ο θάνατος.

Ιδεακές ιδεοληψίες

Περιλαμβάνουν την ακούσια επιβολή στη σκέψη μιας λέξης, ενός αριθμού ή ιδέας, κάτι που προκαλεί μεγάλο εσωτερικό προβληματισμό και συνοδεύεται από άγχος. Προκαλούν έντονες αμφιβολίες και ενδοιασμούς για εσωτερικά θέματα ή σχετικά με την καθημερινή ζωή του ατόμου. Ο ασθενής οδηγείται σε συνεχείς επαληθεύσεις για να κατευνάσει τους φόβους του, κάτι το οποίο όμως έχει παροδικό μόνο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να έχει αμφιβολίες για το αν κλείδωσε την πόρτα του, αν έκλεισε την κουζίνα και αν ανταποκρίθηκε επαρκώς στις απαιτήσεις της δουλειάς του.

Ιδεοληπτικές παρορμήσεις

Πρόκειται για την αίσθηση του ατόμου ότι κινδυνεύει να κάνει πράξεις ή να ξεστομίσει λέξεις ή φράσεις ανήθικες, οι οποίες είναι κυρίως σε αντίθεση με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και τη σχέση του με τα άτομα που εμπλέκονται. Για παράδειγμα, να ξεστομίσει ιερόσυλες λέξεις στην εκκλησία ή να διαπράξει σεξουαλικές πράξεις απέναντι σε άτομα που του απαγορεύεται κάτι τέτοιο, όπως οι γονείς ή το παιδί του. Συχνά τα άτομα με ΙΨΔ πιστεύουν πως και μόνο η σκέψη μιας ιδεοληψίας μπορεί να την πραγματοποιήσει ταυτόχρονα.

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή συνήθως εμφανίζεται στην εφηβεία και εξελίσσεται σταδιακά. Kατά 50% με 70% οφείλεται σε κάποιο τραυματικό και στρεσογόνο γεγονός, ενώ επιδεινώνεται με την ηλικία. Πάντως, σε καμία των περιπτώσεων δεν κάνει κανείς «διάγνωση» στον ίδιο και για όποια ανησυχία έχει, οφείλει να επισκεφτεί ειδικό.

Ηλιάνα Φασόλη