<p><strong>Γράφει ο Γιώργος Χρούσος, καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής της Α΄ Παιδιατρικής Πανεπιστημιακής Κλινικής του νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία».</strong></p>
<p><strong><br /></strong></p>
<p><strong><img src="/contentfiles/specialists/xrousos.jpg" alt="" width="100" height="113" /></strong></p>
<p> </p>
<p> </p>
<p>Υπάρχουν πολλές διαφορές στις κακώσεις κεφαλής στα παιδιά από τους ενήλικες που αφορούν την επιδημιολογία, τα αίτια, την κλινική εικόνα, την εξέλιξη, τη διερεύνηση και την αποκατάσταση.</p>
<p><strong>Οι διαφορές αυτές οφείλονται:</strong></p>
<ul>
<li>Στο ευένδοτο του κρανίου</li>
<li>Στην έλλειψη αεροφόρων κόλπων</li>
<li>Στη διαφορά των θερμορυθμιστικών μηχανισμών</li>
<li>Στη διαφορά του ανοσοποιητικού μηχανισμού</li>
</ul>
<p>Όσον αφορά τα επιδημιολογικά δεδομένα, φαίνεται σήμερα ότι το 50% των απλών κακώσεων κεφαλής στα παιδιά οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα και το 50% σε πτώσεις. Τα τροχαία ατυχήματα τα τελευταία χρόνια έχουν μειωθεί σημαντικά λόγω των καλύτερων συνθηκών οδηγήσεως και δρόμων, ενώ οι πτώσεις στο σπίτι και στο σχολείο έχουν αυξηθεί λόγω χειρότερων συνθηκών λόγω χειρότερων συνθηκών εποπτείας των παιδιών.</p>
<p>Θεωρούμε σήμερα μια κάκωση κεφαλής &lt;&lt;απλή&gt;&gt; όταν γνωρίζουμε τις συνθήκες της κακώσεως πόσο ήπιες ή έντονες ήταν , και όταν ελέγχοντας το παιδί δεν διαπιστώνουμε ενοχλήματα ή αυτά όταν υπάρχουν είναι μόνο υποκειμενικά όπως ζάλη, κεφαλαλγία, κ.λ.π. Το πόσο  η κάκωση είναι απλή το ελέγχουμε με την καλή λήψη του ιστορικού, όπου εδώ υπεισέρχεται η ικανότητα του εξετάζοντος και η διάκριση μεταξύ αλήθειας, ψέματος, με την καλή αντικειμενική εξέταση και με τουλάχιστον  δύο απλές ακτινογραφίες κρανίου.</p>
<p>Εδώ πρέπει να αναφέρουμε τις ενδείξεις παραπομπής του παιδιού σε πλέον ειδικό  που είναι και οι ενδείξεις νοσηλείας του παιδιού και είναι:</p>
<ul>
<li>Αναφερόμενη απώλεια συνειδήσεως διάρκειας έστω και δευτερολέπτων</li>
<li>Εμετοί</li>
<li>Κάταγμα κρανίου έστω και χωρίς κανένα άλλο ενόχλημα</li>
<li>Έντονα υποκειμενικά ενοχλήματα (κεφαλαλγία, ζάλη κ.λ.π)</li>
</ul>
<p>Δεν ξεχνάμε ότι αιτία παραπομπής και νοσηλείας αποτελούν και από μόνες τους  οι συνθήκες κακώσεως ΟΣΟ ΚΑΛΑ και να είναι το παιδί όπως για παράδειγμα πτώση από μεγάλο ύψος κ.α.</p>
<p>Ο μηχανισμός της κακώσεως της κεφαλής είναι ο εξής:</p>
<ul>
<li>Άμεση πλήξη της κεφαλής από κινούμενο αντικείμενο ή κινούμενη κεφαλή επί ακίνητου αντικειμένου.</li>
<li>Έμμεση κάκωση σε επιταχύνσεις ή επιβραδύνσεις   όπου δεν υπάρχει ουσιαστικά επαφή της κεφαλής με άλλο αντικείμενο, αλλά η αδράνεια επιφέρει βλάβες τραυματικές του εγκεφάλου. Πρόκειται περί ύπουλων καταστάσεων μιας και το παιδί δεν φέρει καθόλου εξωτερικό τραύμα της κεφαλής.</li>
<li>Τα διατιτραίνοντα τραύματα που αφορούν  όμως βαριές συνήθως καταστάσεις.</li>
</ul>
<p>Η εντόπιση  της κακώσεως έχει μεγάλη σημασία για τη βαρύτητα της βλάβης. Ενώ οι περισσότεροι θεωρούν επικίνδυνες τις κακώσεις στο ινίο όπου και τα συμπτώματα είναι θορυβώδη, πλέον επικίνδυνες είναι οι πλήξεις στον κρόταφο, όπου και το οστούν  είναι πολύ λεπτό και υπάρχουν  μεγάλοι κλάδοι μηνιγγικών αγγείων. Η ταξινόμηση των απλών κακώσεων αν την θεωρήσουμε τοπογραφικά από έξω προς τα μέσα περιλαμβάνει:</p>
<ul>
<li>Τα θλαστικά τραύματα του τριχωτού. Εδώ πρέπει να προσέχει κανείς, την πιθανότητα τρώσεως μεγάλου αγγείου, όπως π.χ  η επιπολής κροταφική, καθώς και η πιθανότητα πλέον μεγάλης βλάβης, η οποία όμως ΔΕΝ υπόκειται  του θλαστικού τραύματος, λόγω της μεγάλης κινητικότητας του τριχωτού κατά την στιγμή της κακ’ωσεως.</li>
<li>Το κεφαλαιμάτωμα και το υποδόριο αιμάτωμα. Και τα δύο αθώες συνήθως βλάβες που αυτοϊώνται.</li>
<li>Τα κατάγματα του κρανίου που ελέγχονται βεβαίως με απλές ακτινογραφίες  και που στις απλές κακώσεις  είναι τις περισσότερες φορές  γραμμοειδή ή ρωγμώδη. Οι συνέπειες των καταγμάτων είναι επικίνδυνες όπως τα αιματώματα, οι φλεγμονές στα επιπελεγμένα, η ρινόρροια ΕΝΥ κ.α και όχι αυτά καθαυτά τα ίδια.</li>
<li>Οι ενδοκρανιακές βλάβες  που μπορεί να αναπτυχθούν μετά από μια απλή κάκωση, με κυριότερο εκπρόσωπο το επισκληρίδιο αιμάτωμα που πάντα άμεσα απειλεί τη ζωή του παιδιού.</li>
<li>Όσο απλή και να θεωρείται μια κάκωση δεν μπορεί να αποκλεισθεί και το ενδεχόμενο σοβαρότερων βλαβών που  να μην δίνουν θορυβώδη συμπτώματα ή και καθόλου, όπως εμπιεσματικά κατάγματα της βάσεως του κρανίου  που μπορεί να απειλήσουν το παιδί.</li>
</ul>
<p>Μεγάλη προσοχή χρειάζεται στα λεγόμενα ‘παροχετευμένα’ παιδιά δηλαδή σε παιδιά που φέρουν παροχέτευση  υδροκεφάλου  και υπόκεινται σε απλή κάκωση της κεφαλής. Αν υποθέσουμε ότι ετησίως αντιμετωπίζονται πανελλαδικά έως και 200 υδροκεφαλίες καταλαβαίνουμε ότι κυκλοφορούν πολλά από αυτά τα παιδιά. Λόγω της παροχέτευσης και σύμφωνα με τη νευροφυσιολογία του δόγματος  Monro Kelly, σε αυτά τα παιδιά λόγω  της ευκολίας παροχετεύσεως του ΕΝΥ, είναι πολύ εύκολη η ανάπτυξη ενδοκρανιακών αιματωμάτων. Καλό είναι σε αυτά τα παιδιά να λαμβάνεται η επιπλέον γνώμη  ειδικού.</p>
<p>Οι απώτερες επιπλοκές των απλών κακώσεων κεφαλής στα παιδιά είναι ελάχιστες έτσι:</p>
<p>Σε αυτές τις κακώσεις μετατραυματική επιληψία δεν υπάρχει  εφόσον αυτή η κατάσταση  προϋποθέτει την ύπαρξη  μηνιγγοκεφαλικής ουλής. Η εκροή ΕΝΥ ως ρινόρροια ή ωτόρροια  είναι εξαιρετικά σπάνια και αντιμετωπίζεται ως όψιμη επιπλοκή  συνήθως χειρουργικά. Το διερυνόμενο κάταγμα. Εξαιρετικά σπάνια κατάσταση που αφορά απλή κάκωση με γραμμοειδές κάταγμα κρανίου. Αφορά παιδιά μικρής ηλικίας, κάτω των 3ετών και συνίσταται στη διερεύνηση του κατάγματος από την είσοδο εντός αυτού αραχνοειδούς μήνιγγος και εγκεφάλου, εν είδη εγκεφαλοκήλης, που απαιτεί πάντα χειρουργική αποκατάσταση.</p>
<p><strong>Συμπερασματικά αναφέρουμε ότι:</strong></p>
<p>Ο  παιδίατρος δεν πρέπει να πανικοβάλλεται από μια απλή κάκωση κεφαλής στο παιδί και κυρίως να μη μεταβιβάζει στους γονείς τον πανικό. Πρέπει όμως τις απλές κακώσεις να τις φοβάται και πάντα να συμβουλεύει τους γονείς για την κάκωση και πότε χρειάζεται να επισκεφθούν ειδικό. Οι συμβουλές αυτές είναι απλές και είναι οι εξής :</p>
<p>Παρακολούθηση αν το παιδί κάνει εμετούς, αν έχει δυνατή κεφαλαλγία, αν αφυπνίζεται σχετικά εύκολα, αν αλλάζει η συμπεριφορά του γενικώς. Τέλος πάντα να έχουμε υπόψη μας τα λεγόμενα ενός παλιού διάσημου χειρουργού με μικρή προσαρμογή που έλεγε:</p>
<p><strong>‘Άκου προσεκτικά  τι λέει το παιδί, άκου προσεκτικά τι λέει η μητέρα. Τις περισσότερες φορές σου λένε τη διάγνωση’</strong></p>