Ερώτημα πολλών γονέων είναι το παιδί έχει επίγνωση και μπορεί να ξεχωρίσει τι είναι σωστό και τι είναι λάθος, προκειμένου να ψάξει αντιστοίχως.
Ο Ελβετός ψυχολόγος Jean Piaget είναι γνωστός για τη θεωρία για τα στάδια ανάπτυξης. Σύμφωνα με τον ίδιο, τα παιδιά προχωρούν στα στάδια της ηθικής λογικής καθώς ωριμάζουν. Με στόχο να τα κατανοήσει, τους παρουσίασε μερικές ιστορίες.
Ποιος είναι πιο άτακτος;
Στη μια ιστορία ήταν 2 χαρακτήρες, όπου ο ένας ανοίγει την πόρτα και κατά λάθος σπάει 15 βάζα και ο άλλος στην προσπάθειά του να πάρει μερικά μπισκότα κρυφά από τη μητέρα του, σπάει το βάζο.
Τα περισσότερα παιδιά υποστήριξαν πως ο πρώτος «ήρωας» ήταν πιο άτακτος επειδή έσπασε περισσότερα αντικείμενα. Έχοντας συλλέξει πολλές απόψεις για το τι είναι ηθικό, ο Piaget κατέληξε στο συμπέρασμα πως τα παιδιά είναι ανίκανα στο να λάβουν υπόψη τις προθέσεις όταν κρίνουν την ηθική των άλλων.
Αυτό συμβαίνει επειδή επικεντρώνονται σε γεγονότα και όχι στις προθέσεις. Από την άλλη, και ο ψυχολόγος Lawrence Kohlberg ασχολήθηκε με την ανάπτυξη της ηθικής πλευράς. Στην έρευνά του, παρουσίασε στα παιδιά ηθικά διλήμματα προκειμένου να αποφασίσουν για το τι είναι σωστό και τι λάθος.
Το δίλημμα του Heinz
Για τον Kohlberg, τα παιδιά ηλικίας 2 με 10 ετών επιλέγουν βάσει της τιμωρίας ή της επιβράβευσης. Αν κάτι μπορεί να οδηγήσει σε τιμωρία, τότε είναι σίγουρα κακό και επιβλαβές. Ο πιο γνωστός του τρόπος ήταν το δίλημμα του Heinz.
Στην Ευρώπη, μια γυναίκα επρόκειτο να πεθάνει λόγω καρκίνου. Ένα φάρμακο ίσως την σώσει και το έχει ανακαλύψει προσφάτως ένας τοπικός φαρμακοποιός. Ο σύζυγός της, Heinz, πήγε σε όλους όσους ξέρει για να δανειστεί λεφτά. Μπορούσε όμως, να μαζέψει μόνο το μισό ποσό που έπρεπε να πληρώσει.
Επισκέφτηκε τον φαρμακοποιό και του είπε πως η γυναίκα του πεθαίνει. Του ζήτησε να του το πουλήσει πιο φτηνά ή να του πληρώσει αργότερα όλο το ποσό. Αλλά εκείνος αρνήθηκε και ο άντρας της μελλοθάνατης απελπίστηκε. Έτσι αποφάσισε να εισβάλει στο μαγαζί του για να κλέψει το φάρμακο. Και το ερώτημα είναι το εξής: Πρέπει ο σύζυγος να το κάνει αυτό; Γιατί;
Τα περισσότερα παιδιά πρόταξαν πως ο Heinz δεν πρέπει να κλέψει το φάρμακο γιατί μπορεί να τον πιάσουν και να τον τιμωρήσουν. Πολλές απαντήσεις τέτοιου περιεχομένου ενίσχυσαν τη θεωρία του Kohlberg ότι τα παιδιά αντλούν από εξωτερικές πηγές, την ηθική καθοδήγηση.
Πόσο παραπλανητικές ήταν οι θεωρίες ηθικής;
Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες δείχνουν πως τα στάδια τέτοιων θεωριών είναι παραπλανητικά. Για παράδειγμα, έγινε σαφές πως αν οι ερευνητές δώσουν έμφαση στις προθέσεις του χαρακτήρα της ιστορίας, με τη βοήθεια εικόνας ή παιχνιδιών ώστε τα παιδιά να καταλάβουν, τότε οι ανήλικοι ενσωματώνουν τις προθέσεις τους στις κρίσεις τους.
Βέβαια, ο λόγος που δίνεται έμφαση στις προθέσεις είναι επειδή τα παιδιά βρίσκουν δύσκολο να θυμηθούν πολλές λεπτομέρειες, συμπεριλαμβανομένων των προθέσεων κάποιου. Έτσι καταλήγουν να βασίσουν την απόφασή τους σε ό,τι τους είναι πιο πρόσφατο.
Οι μελέτες καθιστούν ξεκάθαρο πως η εκτίμηση μιας πρόθεσης μπορεί να αλλάξει ανάλογα με το αποτέλεσμα μιας ενέργειας. Οι πεποιθήσεις για τις προθέσεις ενός ατόμου βασίζονται στο αν το αποτέλεσμα της πράξης είναι καλό ή κακό.
Ο Άντι, η Τζάσμιν και ο βάτραχος
Μάλιστα, σε μια έρευνα, είπαν σε παιδιά ηλικίας 3 ως 5 ετών ιστορίες όπου οι ενέργειες ενός χαρακτήρα είχαν καλό αποτέλεσμα και ενός άλλου είχαν κακό. Το αγόρι ήταν ο Άντι και το κορίτσι η Τζάσμιν. Και οι δύο ήταν στα σπίτια τους. Ο Άντι είχε ένα βάτραχο που λάτρευε αλλά η Τζάσμιν σιχαινόταν αυτό το ζώο και το αγόρι το ήξερε.
Και σκέφτηκε πόσο πολύ θα αναστατωθεί το νεαρό κορίτσι αν δει τον βάτραχο. Και τον Άντι δεν τον ένοιαζε αν θα συμβεί κάτι τέτοιο στην Τζάσμιν. Τότε οι ερευνητές ρώτησαν τα παιδιά αν ο Άντι ήθελε να προκαλέσει αναστάτωση στην Τζάσμιν, με εκείνα να απαντούν θετικά.
Σε μια παραλλαγή της ιστορίας όπου η Τζάσμιν αγαπούσε τους βατράχους αλλά ο Άντι δεν νοιαζόταν αν το να δει ένα τέτοιο ζώο θα την κάνει χαρούμενη, απάντησαν πως το αγόρι δεν είχε βλέψεις στο να της κάνει κάτι κακό και δυσάρεστο.
Τελικά έχουν ηθική τα παιδιά;
Ο φιλόσοφος Richard Holton ισχυρίζεται πως οι προθέσεις μπορούν να εξηγηθούν από το αν ταράσσουν μια νόρμα. Αν τυχόν παραβιαστεί αυτή η νόρμα, τότε θεωρούμε πως η πράξη ήταν σκόπιμη. Αν όμως δεν συμβεί αυτό, τότε υποστηρίζουμε πως έγινε ακούσια.
Αν και ακόμα δεν είναι πλήρως ξεκάθαρο το πώς δουλεύει η ηθική των παιδιών καθώς φαντάζει πολύ πιο σύνθετη, υπάρχει η πεποίθηση πως και τα ανήλικα άτομα είναι ηθικοί, ακριβώς όπως και οι ενήλικες. Αν τυχόν η ερώτηση είναι απλή και ξεκάθαρη, τότε τα παιδιά αντικατοπτρίζουν την τάση των ενηλίκων να ζυγίζουν τόσο τις προθέσεις όσο και τα αποτελέσματα στις ηθικές τους κρίσεις.
Πηγή: psychologytoday
Διαβάστε σχετικά άρθρα:
Παιδική νεοφοβία: «Ο 2χρονος γιος μου σταμάτησε να τρώει κι έχω απελπιστεί»!
10 τρόποι για να προστατεύσεις το παιδί σου από τη σεξουαλική παρενόχληση
