Φοβάμαι ή αγχώνομαι; Πώς να ξεχωρίζω το ένα από το άλλο;

12/02/2020
Ομάδα Σύνταξης
Real Life, Φοβίες, Ψυχολογία

Δεν έχω καταλάβει αν φοβάμαι ή αν αγχώνομαι. Συχνά τα μπερδεύω. Μήπως μπορείτε να με βοηθήσετε; Τι είναι άγχος και τι φόβος;

Φοβάμαι τις κατσαρίδες και αγχώνομαι στη σκέψη ότι αν πάω στο εξοχικό, θα βρω μια. Νιώθω ότι θα μου επιτεθούν. Και δεν μου συμβαίνει μόνο με αυτό το σιχαμερό έντομο αλλά και με τα φίδια και με τον σεισμό και με το αν κλειδωθώ μέσα στο σπίτι κατά λάθος.

Στο ερώτημα απαντά η Ψυχολόγος Έλενα Τσαμκόσογλου, Μ. Α

Αγαπητή αναγνώστρια,

Ο φόβος είναι μια φυσιολογική αντίδραση σε γεγονότα που απειλούν την προσωπική ασφάλεια. Ο φόβος υποχωρεί όταν υποχωρεί και το αίσθημα κινδύνου, γι’ αυτό και συχνά διαρκεί λίγο, έως ότου το ίδιο το άτομο εκτιμήσει ότι παρήλθε η συγκεκριμένη απειλή.

Το άγχος αποτελεί μια αντίδραση σε στρεσογόνους παράγοντες. Προκαλεί αλλαγές στη δομή, στη χημική σύνθεση και τη λειτουργία του σώματος. Με τον τρόπο αυτό ο οργανισμός κινητοποιεί δυνάμεις και αυξάνει το επίπεδο άμυνας.

Τι είναι το άγχος;

Η διαδικασία αυτή ονομάστηκε το 1956 από τον ενδοκρινολόγο Hans Selye, «Γενικό Σύνδρομο Προσαρμογής». Το Γ.Σ.Π. έχει τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο σημαίνει ένα είδος συναγερμού που κινητοποιεί τις δυνάμεις του οργανισμού να αναλάβουν δράση. Η αντίδραση αυτή είναι ένα αρχέγονο αντανακλαστικό που ονομάζεται και αντίδραση «πάλης ή φυγής», καθώς προετοιμάζει τον οργανισμό με κλιμακούμενες βιοχημικές αλλαγές και για τις δυο πιθανότητες.

Στο δεύτερο, ο οργανισμός αναγνωρίζει το αρνητικό ερέθισμα και αντιστέκεται, προσπαθώντας να διατηρήσει σταθερές τις λειτουργίες του. Αν το στρες διαρκέσει πολύ ή είναι ιδιαίτερα έντονο ξεκινά ένα τρίτο στάδιο, η εξάντληση, κατά την οποία ο οργανισμός εξάντλησε όλα τα σωματικά, διανοητικά, συναισθηματικά και χημικά αποθέματά του. Το στάδιο αυτό σχετίζεται με το χρόνιο στρες και οδηγεί σε σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.

Τι είναι ο φόβος;

Αντιθέτως η φοβία αφορά σε έναν ακούσιο και εξαιρετικά έντονο φόβο για μια κατάσταση ή ένα αντικείμενο το οποίο δεν απειλεί άμεσα το άτομο τη δεδομένη στιγμή. Παράλληλα, το ίδιο το άτομο συνειδητοποιεί ότι ο φόβος του είναι παράλογος, δεν είναι, όμως, σε θέση να ελέγξει τις αντιδράσεις του και το άγχος που βιώνει. Αποφεύγει οποιαδήποτε κατάσταση ή συγκυρία θα μπορούσε να τον φέρει σε επαφή με το φοβικό αντικείμενο και διαφοροποιεί άμεσα τη συμπεριφορά του προκειμένου να μην εκτεθεί σε αυτό.

Έτσι επέρχονται σημαντικές δυσκολίες και παρακωλύσεις στη διεξαγωγή καθημερινών δραστηριοτήτων και συνδιαλλαγών, ιδιαίτερα αν αυτές σχετίζονται άμεσα με την εργασία του, τη διεκπεραίωση βασικών κοινωνικών επαφών κλπ.

Για παράδειγμα, στην περίπτωση φοβίας για τα αεροπλάνα, εάν η εργασιακή απασχόληση του ατόμου συμπεριλαμβάνει συχνές μετακινήσεις στο εξωτερικό, η εκδήλωση των φοβικών συμπτωμάτων συνιστά μια άμεση δυσκολία στην επαγγελματική του δραστηριότητα. Στην περίπτωση της μικροβιοφοβίας αντίστοιχα, επηρεάζεται άμεσα πληθώρα κοινωνικών ή άλλων συνδιαλλαγών.

Υπάρχουν πολλοί τύποι φοβιών!

Μερικοί άνθρωποι φοβούνται μεγάλους, ανοιχτούς χώρους. Άλλοι δεν είναι σε θέση να ανεχθούν ορισμένες κοινωνικές καταστάσεις. Άλλοι ακόμα μπορεί να έχουν μια «ειδική φοβία» , όπως ο φόβος για τα φίδια (οφιδιοφοβία), του ύψους (υψοφοβία ή ακροφοβία), τις αράχνες (αραχνοφοβία),τα σκυλιά (κυνοφοβία), τα έντομα (εντομοφοβία), τους ανελκυστήρες και τους κλειστούς χώρους(κλειστοφοβία), την νύχτα (νυχτοφοβία) κ.α.

Η διαχείριση της φοβίας με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου, μπορεί να αποτελέσει διέξοδο από την έντονη αυτή κατάσταση αγωνίας, επιφέροντας θετικές αλλαγές στο άτομο. Μπορείτε να απευθυνθείτε σε ένα ψυχολόγο και να διερευνήσετε τη σημασία που δίνετε εσείς σε αυτά τα φοβικά ερεθίσματα που αναφέρατε (π.χ. κατσαρίδες, φίδια, σεισμός, εγκλωβισμός).

Ποια είναι τα σωματικά και ποια τα ψυχολογικά συμπτώματα

Τα συμπτώματα φαντάζουν τρομερά και απειλητικά την στιγμή που συμβαίνουν αλλά μπορεί να είναι καμπανάκι που μας κάνει να στραφούμε στον εαυτό μας και να διερευνήσουμε πως θέλουμε να προχωρήσουμε. Σε κάθε άτομο οι φοβίες μπορεί να εκδηλώνονται διαφορετικά και τα συμπτώματα να ποικίλουν. Συχνά συνοδεύονται από τα παρακάτω σωματικά συμπτώματα:

ταχυκαρδία,
γρήγορη αναπνοή/ αίσθηση δύσπνοιας,
τρέμουλο,
εξάψεις/ εφίδρωση,
ζαλάδα/ ναυτία/ τάση λιποθυμίας,
δυσκολία κατάποσης,
μυϊκό σφίξιμο,
αστάθεια και
μούδιασμα.

Επίσης, το άτομο που υποφέρει από φοβίες μπορεί να εμφανίσει τα παρακάτω ψυχολογικά συμπτώματα:

έντονο άγχος – πανικός,
αίσθηση ή φόβος απώλειας ελέγχου,
αίσθηση ότι είναι αβοήθητος/ -η,
αίσθηση κινδύνου,
φόβος θανάτου,
τάση διαφυγής – αποφυγής,
ενδεχόμενη απουσία αίσθησης της πραγματικότητας (αποπραγματοποίηση) ή του εαυτού του (αποπροσωποίηση) και
στενοχώρια για τις επιπτώσεις.

Το άγχος μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα της φοβίας

Επομένως σε σχέση με την ερώτησή σας βλέπετε ότι μπορεί το άγχος και ο φόβος να πηγαίνουν χέρι – χέρι. Για την ακρίβεια το άγχος μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα της φοβίας. Είναι σημαντικό να επενδύσει κανείς σε πληροφόρηση και σε μια θεραπευτική διαδικασία, μέσα στην οποία θα έχει την ευκαιρία να επεξεργαστεί όχι μόνο τη φύση και τη συχνότητα της φοβίας και του άγχους, αλλά τι τελικά θέλει να μας πει.

Υπάρχει η δυνατότητα με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου, να επεξεργαστεί κανείς και να αναδομήσει γνωσιακά, τις αρνητικές σκέψεις που συνοδεύουν συχνά τον φόβο και το άγχος.

Έλενα Τσαμκόσογλου, Μ. Α
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
6972137475
[email protected]
www.psychologos-tsamkosoglou.gr
Facebook: ElenaTsamkosoglou Psychologos
LinkedIn: Elena Tsamkosoglou