Mobbing: Ποιες εκφάνσεις λαμβάνει η ηθική/ ψυχολογική παρενόχληση στον χώρο εργασίας;

Γράφει ο Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής, Ιωάννης Νίκου

Ποιες εκφάνσεις λαμβάνει η ηθική/ ψυχολογική παρενόχληση στον χώρο εργασίας;

Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένες εκφάνσεις της ηθικής παρενόχλησης του εργαζομένου στο εργασιακό περιβάλλον:

Α) Συμπεριφορές οι οποίες βλάπτουν την υπόληψη και αποσκοπούν στη δημιουργία αρνητικής εικόνας εις βάρος του, όπως για παράδειγμα κακόβουλα σχόλια για την προσωπικότητα του, κοινοποίηση προσωπικών και ευαίσθητων στοιχείων, διάδοση ψευδών φημών, περιφρονητική αντιμετώπιση, λεκτική επίθεση, προσβολές, ακόμα και πρόκληση αντίδρασης με σκοπό την έκθεση.

Β) Συμπεριφορές που βλάπτουν την αποδοτικότητά και την επαγγελματική του ταυτότητα, όπως η μη ανάθεση έργου ή αφαίρεση βασικών αρμοδιοτήτων, η ανάθεση υπερβολικού όγκου εργασίας, η σκόπιμη ανάθεση καθηκόντων πέραν των γνώσεων του και γενικά οποιαδήποτε ενέργεια αποσκοπεί στην δημιουργία αρνητικού κλίματος, αύξησης του άγχους και της ψυχολογικής πίεσης.

Γ) Συμπεριφορές οι οποίες στοχεύουν στον εκφοβισμό του, όπως η άρνηση χορήγησης αδειών και οι απειλές για επιβολή κυρώσεων. 

Δ) Συμπεριφορές οι οποίες επηρεάζουν τις κοινωνικές επαφές εντός του εργασιακού περιβάλλοντος, με σκοπό να καταστεί ευάλωτος και να αισθανθεί ανίκανος, αναγκαζόμενος έτσι να παραμένει στο περιθώριο και στην απομόνωση.

Πόσο επιβαρυντική μπορεί να είναι για έναν εργαζόμενο μια τέτοια εργοδοτική μεταχείριση; Πώς μπορεί να τον επιβαρύνει και τι ψυχολογικά συμπτώματα μπορεί αυτός να εμφανίσει;

Μία εργασιακή σχέση βασιζόμενη στον εκφοβισμό, μπορεί να λάβει καταστροφικές διαστάσεις για την υγεία του εργαζομένου, ο οποίος περιέρχεται σε μία κατάσταση μόνιμης αβεβαιότητας και φόβου. Ο εργαζόμενος βιώνει κλίμα τρομοκρατίας στο χώρο εργασίας, ενώ η παρουσία του εκεί μετατρέπεται σε μία εξοντωτική διαδικασία, χαρακτηριζόμενη από το αίσθημα του φόβου για την επόμενη επίθεση. Σε καθεστώς μακροχρόνιας παρενόχλησης κατακλύζεται με συναισθήματα θυμού, αυτό-αμφισβήτησης, ντροπής, ανικανότητας, ταπείνωσης, δυστυχίας, απόγνωσης, που εκφράζονται με επιθετικότητα, μελαγχολία,  αυξημένη δυσκολία συνεργασίας, καταχρήσεις, άγχος. Επίσης οι αγχογόνες καταστάσεις υποχρεώνουν τον ανθρώπινο οργανισμό να διατηρεί μια συνεχόμενη κατάσταση συναγερμού και έτσι η μακροχρόνια παραμονή σε αυτήν την υπερδιέγερση μειώνει την αμυντική ικανότητα και προκαλεί την φθορά του. Τα συνήθη σωματικά συμπτώματα που έπονται της ψυχοσωματικής εξάντλησης είναι διαταραχές ύπνου, πονοκέφαλοι, ημικρανίες, κόπωση, διαταραχές εμμήνου ρήσεως, νευρικές συσπάσεις, κνησμοί, υπόταση/υπέρταση κ.α. Αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την καταστολή του εκφοβισμού, ελλοχεύει ο κίνδυνος εκδήλωσης βαριάς μορφής κατάθλιψης ή άλλων σοβαρών ψυχικών παθήσεων ακόμη και τάσεων αυτοχειρίας.

Υπάρχουν άτομα πιο “επιρρεπή” στο να γίνουν δέκτες τέτοιων εργοδοτικών πρακτικών; 

Τα άτομα που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο στοχοποίησης μπορούν να ενταχθούν στις παρακάτω ομάδες:

Υψηλά προσόντα, ανώτερο μορφωτικό επίπεδο. Στελέχη που διακρίνονται από ακεραιότητα και επιμονή να αντιστέκονται στη χειραγώγηση και στις απόπειρες εκφοβισμού. Η εργασία αποτελεί πηγή χαράς και δημιουργίας, για αυτό δύσκολα αντιλαμβάνονται τις εργασιακές παραβιάσεις. Κατά συνέπεια υποφέρουν από σημαντικές αδικίες για χρόνια, χωρίς να γνωρίζουν ότι είναι θύματα εκφοβισμού.

Στοιχεία διαφορετικότητας. Πρόκειται για τα άτομα που αποκλίνουν από τα τυπικά χαρακτηριστικά της ομάδας. Οι διακρίσεις αφορούν ορατές και αδιόρατες διαφορές (εθνικότητα, αναπηρία, θρησκευτικές, σεξουαλικές προτιμήσεις). Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και τα λιγότερο παραγωγικά άτομα, που αδυνατούν να ακολουθήσουν τους ρυθμούς εργασίας.

Ευαίσθητη προσωπικότητα. Πρόκειται για ντροπαλά, συναισθηματικά και αγχώδη άτομα. Είναι επιρρεπή στην κριτική και ευερέθιστα στις προσβολές. 

Χαµηλή αυτοεκτίµηση. Πρόκειται για ευάλωτα άτομα που χτίζουν την προσωπική ταυτότητα στην επαγγελματική απόδοση. Η υποτίμηση της εργασία μπορεί εύκολα να κλονίσει την ισορροπία τους.  

Ελλιπές δίκτυο. Πρόκειται για τους απομονωμένους εργαζόμενους που δεν έχουν ισχυρές -ή καθόλου- συμμαχίες στο επαγγελματικό περιβάλλον. 

Πώς μπορεί ένας εργαζόμενος να ανταπεξέλθει ψυχολογικά σε μια τέτοια κατάσταση ειδικά αν φτάσει να θεωρεί ότι εργάζεται σε ένα καθεστώς έντονης ψυχολογικής επιβάρυνσης; 

Σύμφωνα με  έρευνες υποστηρίζεται ότι μόνο κατά τα πρώτα στάδια της παρενόχλησης ο εργαζόμενος είναι σε θέση να αντιδράσει χωρίς εξωτερική υποστήριξη με τους παρακάτω τρόπους: 

1) Προσδιορισμός και εξωτερίκευση του προβλήματος.  

2) Ενημέρωση για το σύνδρομο mobbing.

3) Ενημέρωση του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, προκειμένου να συμπράξουν στην αντιμετώπιση. 

4) Επέκταση του κοινωνικού δικτύου εκτός εργασιακού χώρου. 

5) Καταγραφή των εκφοβιστικών συμπεριφορών και αναφορά των γεγονότων στους προϊσταμένους.  

6) Άμεση αντιμετώπιση των εκφοβιστών-θυτών.  

7) Ενημέρωση για το νομικό πλαίσιο υποστήριξης

Αν όμως το θύμα έχει υποστεί μακροχρόνια παρενόχληση, η παρέμβαση συμβούλου-ψυχοθεραπευτή κρίνεται αναγκαία προκείμενου το θύμα να διαχειριστεί τα αποτελέσματα του mobbing και να αντιληφθεί τις προσωπικές του ελλείψεις ή παθολογίες.

Γιατί αρκετά συχνά παρατηρείται το φαινόμενο οι άλλοι εργαζόμενοι να μην υπερασπίζονται το θύμα mobbing ή ακόμα και να είναι αυτοί που βρίσκονται στον ρόλο του θύτη;

Οι λόγοι για τους οποίους ο στόχος δεν υποστηρίζεται από τους παρισταμένους είναι:  

1) Ο εκφοβισμός υποβάλλεται κεκλεισμένων των θυρών, κατά συνέπεια οι συνάδελφοι δεν αντιλαμβάνονται το χειρισμό ή την ψυχολογική βία. 

2) Το ‘θύμα’ βλέπει το εχθρικό πρόσωπο του ‘θύτη’, ενώ οι υπόλοιποι το φιλικό.

3) Ο θύτης δηλητηριάζει τη σκέψη των υπολοίπων εναντίον του θύματος, ενώ απειλεί άμεσα ή έμμεσα όποιον συμπαρίσταται στον τελευταίο με αποτέλεσμα ελάχιστοι να έχουν την ακεραιότητα και το κουράγιο να εναντιωθούν, ενώ οι περισσότεροι παραμένουν αδιάφοροι φοβούμενοι μη γίνουν υποψήφιοι στόχοι.

4) Όταν υπάρχει διαμάχη, οι περισσότεροι συμμαχούν με το δυνατό. 

5) Ορισμένοι αισθάνονται ικανοποίηση παρακολουθώντας το θύμα να υποφέρει.

6) Οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν ρισκάρουν να χάσουν τη δουλειά τους, υποστηρίζοντας κάποιον συνάδελφο.

Ιωάννης Νίκου

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής

Μέλος BACP

Ευρυδάμαντος 33, 11745 Αθήνα

Τηλ : 2130 456530

Article Image cover fromhttp://www.depositphotos.com/

 

Σχετικά άρθρα