Γιατί πρέπει να φοράμε τη μάσκα ακόμα και μετά τον εμβολιασμό μας για τον κορονοϊό

Γράφει ο Παθολόγος – Κλινικός Φαρμακολόγος, Αναστάσιος Σπαντιδέας

H πρόσφατη κυκλοφορία των εμβολίων για τον SARS-Cov-2 μας γέμισε ελπίδες για την απαλλαγή μας από την πανδημία COVID-19. Θα αποτελούσε όμως τραγικό λάθος να χαλαρώσουμε και να εγκαταλείψουμε πρόωρα τα προφυλακτικά μέτρα που μέχρι τώρα εφαρμόζουμε και μέσα στα οποία σημαντική θέση κατέχει η χρήση της μάσκας. Η χρήση της μάσκας θα πρέπει να είναι, για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, απαραίτητο μέτρο προστασίας ακόμα και αν έχουμε εμβολιαστεί. Μερικοί από τους πιο σημαντικούς λόγους που δικαιολογούν και καθιστούν τη χρήση της μάσκας απαραίτητη είναι:

Η εξάπλωση της πανδημίας έχει λάβει τέτοια τεράστια έκταση όχι μόνο σε αριθμούς προσβεβλημένων ατόμων αλλά και σε γεωγραφική διασπορά που απαιτείται συντονισμένη παγκόσμια προσπάθεια για την εξάλειψή της ώστε να μην υπάρχουν μεγάλες εστίες μετάδοσης της νόσου. Δεν έχει σημασία να περιοριστεί ή και να εξαλειφθεί το πρόβλημα σε μια περιοχή, χώρα ή και ήπειρο αλλά αυτό πρέπει να γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο (Lancet Dec 2020).
Το ποσοστό των ατόμων που απαιτείται να εμβολιασθεί για να επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης είναι πάρα πολύ υψηλό που φθάνει το 60-80% σύμφωνα με διάφορους υπολογισμούς. Αν αναλογισθούμε ότι υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό αρνητών του εμβολίου που φθάνει σύμφωνα με διάφορες μετρήσεις το 20-40% (JAMA Dec 2020) για να επιτύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα εμβολιασμού απαιτείται μεγάλη προσπάθεια που θα προκύψει κυρίως μέσα από την ενημέρωση αλλά και από τα στοιχεία ασφάλειας που θα προκύψουν από τα εκατομμύρια των ατόμων που εν τω μεταξύ θα έχουν εμβολιασθεί και που θα βοηθήσει στο να αρθούν οι φόβοι πολλών αρνητών του εμβολίου. Σύμφωνα με το CDC μόνο όταν θα επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης θα αισθανθούμε ασφαλείς να χαλαρώσουμε τα προφυλακτικά μέτρα (μάσκες και αποστάσεις).
Ο ρυθμός εμβολιασμού των ατόμων προχωράει πολύ αργά, πολύ αργότερα από όσο είχαμε αρχικά υπολογίσει. Αυτό οφείλεται αφ΄ενός στην μη ικανοποιητική παραγωγή των αναγκαίων ποσοτήτων εμβολίων ικανών να καλύψουν τις παγκόσμιες ανάγκες και αφ΄ετέρου στις δύσκολες και ιδιαίτερες συνθήκες αποθήκευσης και διακίνησης των εμβολίων αυτών. Αν αυτός ο ρυθμός εμβολιασμού συνεχισθεί ως έχει τότε ίσως να απαιτηθεί και χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 12 μηνών για να φθάσουμε στο στόχο μας. Ο αναμενόμενος ερχομός νέων εμβολίων με καλύτερες συνθήκες αποθήκευσης και διακίνησης μπορεί να βραχύνει σημαντικά το χρόνο επίτευξης του στόχου μας.
Ο εμβολιασμός ενός ατόμου δεν σημαίνει ότι αυτό το άτομο δεν μπορεί να γίνει φορέας και μεταδότης του κορονοϊού όχι μόνο κατά τη διάρκεια του χρόνου που απαιτείται για την ανάπτυξη της αποτελεσματικής ανοσίας και που ανέρχεται σε 30 -45 περίπου ημέρες αλλά και σε μετέπειτα χρόνους όταν το άτομο θα έχει καταστεί άνοσο. Αυτό που έχουν αποδείξει μέχρι τώρα οι κλινικές μελέτες είναι ότι τα εμβόλια σε προφυλάσσουν από το να αρρωστήσεις από τον κορονοϊό και κυρίως από το να αποκτήσεις βαριά συμπτώματα που θα σε οδηγήσουν στο νοσοκομείο. Δεν έχουν όμως ακόμα αποδείξει αν κάποιο εμβολιασμένο άτομο μπορεί να γίνει φορέας του κορονοϊού και κυρίως αν στη συνέχεια το άτομο αυτό μπορεί να διασπείρει τον κορονοϊό. Αυτό καθιστά απαραίτητα τη διατήρηση των προστατευτικών μέτρων ακόμα και μετά τον εμβολιασμό.

Ο κίνδυνος εμφάνισης μεταλλάξεων του ιού εν μέσω πανδημίας είναι πιθανός με δυνατότητα δημιουργίας νέων στελεχών τα οποία μπορεί να είναι είτε πιο μολυσματικά δηλ. να μεταδίδονται πολύ πιο εύκολα όπως το πρόσφατο νεοεμφανισθέν στέλεχος στην Αγγλία είτε ακόμα πιο θανατηφόρα είτε και τα δύο. Ο κίνδυνος αυτός θα μειωθεί σημαντικά όταν η εξάπλωση τεθεί υπό έλεγχο και σταματήσουμε να έχουμε νέα περιστατικά όταν δηλ. θα σταματήσει ο ιός να πολλαπλασιάζεται με τέτοιους φρενήρεις ρυθμούς ώστε να μειωθούν και οι πιθανότητες μεταλλάξεων (που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του πολλαπλασιασμού του)
Ένα κομμάτι του πληθυσμού δεν θα μπορέσει να εμβολιαστεί. Εδώ ανήκουν τα παιδιά και οι έγκυες γυναίκες, δύο κατηγορίες δηλ. ατόμων στις οποίες δεν έχει δοκιμαστεί το εμβόλιο καθώς και ορισμένοι ασθενείς στους οποίους είτε το εμβόλιο αντενδείκνυται είτε είναι λιγότερο αποτελεσματικό (New England Journal of Medicine. Dec 31, 2020). Αυτά τα άτομα δεν θα μπορέσουν να προφυλαχθούν αν καταργήσουμε τη μάσκα.
Κανένα από τα υπάρχοντα εμβόλια δεν είναι αποτελεσματικό στο 100% των περιπτώσεων. Τα εμβόλια της Pfizer/BionTech και της Moderna είναι αποτελεσματικά στο 95% των περιπτώσεων ενώ αυτό της AstraZeneca/Οξφόρδης έχει αποτελεσματικότητα 60-70%. Αυτό σημαίνει ότι ανεξάρτητα από το πιο εμβόλιο θα κάνουμε ένα ποσοστό ατόμων που κυμαίνεται από 5-40% δεν θα μπορέσει να αποκτήσει ποτέ ανοσία μέσω των εμβολίων.
Η μύτη και το στόμα αποτελούν τις κύριες οδούς εισόδου του ιού στον οργανισμό μας. Εκεί αρχικά εγκαθίσταται και πολλαπλασιάζεται ο ιός πριν διασπαρθεί σε ολόκληρο τον οργανισμό μας. Η επόμενη γενιά εμβολίων στοχεύει στην τοπική εφαρμογή τους στη μύτη ώστε να αναπτύσσεται τοπική ανοσία μπλοκάροντας την περαιτέρω διείσδυση του ιού στον οργανισμό μας. Μέχρι όμως να επιτευχθεί αυτό η μάσκα, προς το παρόν, είναι το μόνο μέσο που αποφράσει άμεσα τις πύλες εισόδου του ιού στον οργανισμό μας.

Συμπερασματικά ακόμα και αν επιτύχουμε το επιθυμητό ποσοστό εμβολιασμού στην κοινότητα το φόρεμα της μάσκας θα εξακολουθήσει να αποτελεί μια πολύ χρήσιμη συνήθεια και τακτική για την εξάλειψη της πανδημίας. Αυτό δεν σημαίνει κατ΄ανάγκη ότι ποτέ δεν θα καταργήσουμε τη μάσκα αλλά τουλάχιστον για όλο το 2021 καλό θα είναι η μάσκα να χρησιμοποιείται μέχρι να ελέγξουμε τη συμπεριφορά του ιού σε παγκόσμιο επίπεδο. Μπροστά στα αλλεπάλληλα lockdown που βιώσαμε με τις τραγικές οικονομικές, κοινωνικές και ψυχολογικές τους συνέπειες το φόρεμα της μάσκας έχει εκτός των άλλων και σημαντικές παράπλευρες θετικές συνέπειες όπως αυτή της μείωσης της συχνότητας των χειμερινών κοινών κρυολογημάτων και της γρίπης

Αναστάσιος Σπαντιδέας MD, PhD, FCCP

Παθολόγος – Κλινικός Φαρμακοποιός

Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Article Image cover fromhttp://www.depositphotos.com/