Γράφει ο Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, Χάρης Καραμπέτσος

«το πιο θλιβερό στη ζωή αυτή τη στιγμή είναι ότι η επιστήμη συγκεντρώνει γνώση πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι η κοινωνία αποκτά Σοφία»   Ισσάκ Ασίμοφ

Για πρώτη φορά ζούμε μια κρίση που δεν προέρχεται από οικονομικούς παράγοντες αλλά από ένα δύσκολο πολεμικό ιό, που οδηγεί στην κατάρρευση του σώματος και σε αρκετές περιπτώσεις στην απώλεια της ζωής.

Ταπεινωμένος ο νους αναγκάστηκε να επιβραδύνει τον κεκτημένο ρυθμό και να απωλέσει την ψευδαίσθηση ελέγχου της ζωής. Ο παγκόσμιος οργανισμός υποχρεώθηκε να επιβραδύνει ή να σταματήσει. Εγκαταλείψαμε τις πολυσύχναστες δραστηριότητες και τόπους. Κλειστήκαμε αναγκαστικά στα σπίτια μας, σε μια κατάσταση παθητικότητας και απομόνωσης, εφαρμόζοντας τις απαραίτητες λύσεις και εξοπλισμούς ανάγκης, με έσχατη ελπίδα τα εμβόλια, για να σωθούμε απ’ αυτή την πανδημία ή δημιουργώντας – online- καταφύγια λαμπρής απομόνωσης. Με ζητούμενο την ασφάλεια, η ελευθερία στριμώχτηκε στην αναγνώριση της αναγκαιότητας. Μέσα σε όλα αυτά άλλαξε και αλλάζει η γεωγραφία των σχέσεων, της επικοινωνίας και της αγάπης, όπου η απόσταση έγινε αμοιβαία προστασία. Σ’ ένα τέτοιο κλίμα αποεπένδυσης και από-πολιτισμού, η επένδυση στο μέλλον μας αποτελεί απαραίτητο προστατευτικό παράγοντα για τη ζωή και την ψυχοκοινωνική υγεία της κοινωνίας μας.

Μη μπορώντας πια να τρέχουμε (ως συνώνυμο της λήθης), στις δουλειές, στις κοινωνικές σχέσεις, στην καταναγκαστική ικανοποίηση κάθε καταναλωτικής ευκαιρίας η επιβαλλόμενη από τις συνθήκες βραδύτητα , μπορεί να γίνει μια επιλογή αναγνώρισης της βαθιάς ρωγμής στη ζωή μας και αναστοχασμού. Το παρήγορο μέρος αυτής της πρωτόγνωρης εμπειρίας που ζούμε, είναι πως θα μπορούσε να δημιουργήσει τις συνθήκες να αναστοχαστούμε τη ζωή μας, να αναρωτηθούμε αν οι αξίες μας επιβεβαιώνονται στην πράξη και πως μπορεί η εμπειρία της ζωής μας να μεταδοθεί στην επόμενη γενιά, σεβόμενοι ταυτόχρονα το δικαίωμα αυτοκαθορισμού και αναζήτησης μιας εναλλακτικής ζωής από τους νέους μας.

Οφείλουμε επίσης να αναγνωρίσουμε ότι όλο αυτό γίνεται δυσκολότερο σε μια ρευστή εποχή, όπου κυριαρχεί η «αυτοπραγμάτωση», μέσα από την με κάθε τρόπο «ατομικιστική προβολή», απέναντι στην αναγκαία αποδοχή των κανόνων ρύθμισης της ζωής εν κοινωνία. Η αποδοχή της ατομικής ευθύνης για την απόκτηση δεξιοτήτων και κυρίως ιδιοτήτων, είναι η βάση για την ανάπτυξη της ατομικής και κοινωνικής ταυτότητας. Σε αυτή στηρίζεται η ευνομία και η αποτελεσματικότητα μιας σύγχρονης κοινωνίας.

Η ωριμότητα των ατόμων και των κοινωνιών μετριέται από την ικανότητά τους να μετατρέπουν τα δεινά σε κάτι άλλο, σε ευκαιρία για άνοιγμα προς ένα άλλο τρόπο ζωής, με πίστη στη γονιμότητα του κόσμου, ιδίως σε μια εποχή διάχυτης επικράτησης της πίστης -χωρίς θεολογικό περιεχόμενο- στην αμφιβολία και την αμφισβήτηση, που έχει καταστεί προνομιακό πεδίο των κάθε είδους συνωμοσιολόγων. Οι τελευταίοι εκμεταλλεύονται τη δίκαιη οργή των ανθρώπων που αισθάνονται όχι αναγκαίοι στο πρότυπο της οικονομικής εξέλιξης , προάγοντας την εχθροπάθεια απέναντι στον πολιτικό διάλογο και τον ανορθολογισμό απέναντι στη σύνεση και την επιστήμη.

Τώρα, πιο πολύ από ποτέ, έχουμε την ευκαιρία να αναζητήσουμε πάλι την συγκρότηση σημασιών και νοημάτων, τα οποία, όπως το είχε διατυπώσει ο Κικέρων, είναι ικανά να συναρπάσουν τους νέους μας και να τους απαλλάξουν από την «τυραννία του παρόντος». Κάθε άνθρωπος, ακόμη και η πιο στριμωγμένη ύπαρξη, για να δει μια άλλη προοπτική στο μέλλον οφείλει να ανακαλύψει κάποιο φωτεινό σημείο από το παρελθόν του, τις κρυμμένες υποθήκες, κάτι που του υποβάλλει ότι αξίζει να μην καταπέσει. Για κάποιους είναι οι πρόγονοι, οι γονείς, για άλλους όμως τα παιδιά τους, οι μέλλουσες γενιές, ο θεός, η ιδεολογία.

Η ψυχική κρίση που ήδη έχει αρχίσει, θα συνεχιστεί και μετά το τέλος της πανδημίας, σε βιολογικό-ιατρικό επίπεδο, όπως έγινε η κρίση σε ψυχικό επίπεδο μετά απ’ τους παγκόσμιους πολέμους. Τα δύο επόμενα χρόνια θα είναι επίσης  πολύ δύσκολα, όπως προβλέπουν διεθνείς έρευνες και αυτό το βλέπουμε ήδη στη χώρα μας από την αύξηση των ψυχιατρικών διαταραχών, της οικογενειακής βίας και την εκτίναξη της χρήσης ψυχοφαρμάκων, αλκοόλ και παράνομων ψυχοδραστικών ουσιών, που βρίσκουμε στα λύματα της Ψυτάλλειας.

Είναι αναγκαίο και ψυχοθεραπευτικό να μπορέσουμε να μοιραστούμε τα άγχη που δημιουργεί σε όλους τους ανθρώπους η πανδημία, όπως απώλεια ελέγχου της ζωής μας, δυσπιστία, σύγχυση. Ταυτόχρονα όμως να υπερασπιζόμαστε τον ορθολογισμό, αφήνοντας χώρο στην φαντασία. Η γνώση εμπεριέχει και αμφιβολία (αμφι – βαίνω), την οποία όμως οφείλουμε να ομολογούμε και να μάθουμε να ζούμε με αβεβαιότητες, αντίθετα με τις εγκλωβιστικές βάσεις της άγνοιας που τροφοδοτούν τις παρανοϊκές βεβαιότητες. Είναι ένα μάθημα φρόνησης, αυτοπεριορισμού, αναγνώρισης της ευαλωτότητας μας και αναγνώρισης συλλογικών δεσμεύσεων που προστατεύουν και εμπνέουν τη ζωή, μέσα στα πλαίσια μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Σε μια χώρα και σε μια εποχή που μας  καλεί με ποικίλους τρόπους να βγούμε έξω, έχουμε γίνει άνθρωποι online, αποκλειστικά ημερήσιοι, των υποχρεώσεων  της αναγκαστικής τριβής και συνύπαρξης, έχοντας αναστείλει τον καλύτερο εαυτό μας που βγαίνει στις βραδινές παρέες μας. Η νύχτα είναι για τους φίλους, την αγάπη, την πλάκα, τις σχέσεις, τις σεξουαλικές συνευρέσεις, τους αναστοχασμούς και την αποδοχή των φόβων μας. Όπως μας εξομολογείται ο λαϊκός βάρδος: «βραδιάζει πάλι σήμερα βραδιάζει και έρχεται η ώρα η δικιά μου / αυτή που σαν πουκάμισο ταιριάζει με τη μελαγχολία της καρδιάς μου».

Όταν μοιραζόμαστε την ευαλωτότητα μας, βαθαίνει ο δεσμός, μπορεί να μας αγγίξει η παρουσία του άλλου, να μας συγκινήσει, να μας διαφωτίσει. Από τη ρωγμή μας εισέρχεται το φως. Σε ένα διαφορετικό ή πιο βαθύ επίπεδο το ίδιο συμβαίνει στην ψυχοθεραπευτική σχέση, όπου το καταλυτικό για μια αλλαγή δεν είναι η νέα γνώση ή συνείδηση, αλλά μια βαθιά συγκίνηση. Σε μια σχέση όπου είμαστε ο εαυτός μας χωρίς μάσκα, εξ ολοκλήρου παρόντες, εξελίσσεται το συναίσθημα αλλά και η ικανότητα να ανοίγουμε μαζί εναλλακτικά μονοπάτια.

Στη σημερινή πανδημία με κυρίαρχο τον φόβο θανάτου έχει προτεραιότητα  το επείγον. Οι συγγενείς των ανθρώπων που νοσούν, οι μαχόμενοι υγειονομικοί – γιατροί και νοσηλευτές- και όσοι είναι σε κρίσιμα για την πανδημία επαγγέλματα δίνουν μεγάλο και εξαντλητικό αγώνα. Όπως μας λέει ο Ελύτης : « μέσα στην θλίψη της απέραντης μετριότητας που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου, σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται να εξουδετερώσουν τη φθορά… άλλης λογής ήρωες, που, αυτοί, θα βγάλουν ασπροπρόσωπη την ποτέ ανθρωπότητα.»

Χάρης Καραμπέτσος

Ψυχίατρος Παιδιών και εφήβων

Διδάκτωρ Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου

Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία │ Ενήλικας – Παιδί

www.karabetsosmd.gr

Article Image cover fromhttp://www.depositphotos.com/

Διαβάστε σχετικά άρθρα

Η βία στην κοινωνία, στην πλατεία, στο σχολείο και κυρίως απέναντι στον «εχθρικό» εαυτό