Η αποφυγή συγκρούσεων σημαίνει αρμονία;

Πολλές φορές ακούμε ή βλέπουμε άτομα να αποφεύγουν τις συγκρούσεις δικαιολογώντας αυτή τους τη συμπεριφορά ως απλή δυσαρέσκεια στον καυγά και επιθυμία διατήρησης της ηρεμίας. Εκείνους πολλές φορές τείνουμε να τους ονομάζουμε ως ανθρώπους χαμηλών τόνων και μάλιστα οι ίδιοι όχι μόνο αποδέχονται των εν λόγω χαρακτηρισμό αλλά προσπαθούν να μην κάνουν την παρουσία τους αισθητή.

Ωστόσο, ελάχιστοι γνωρίζουν πως ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων δεν αποφεύγει τις συγκρούσεις, αντιθέτως ξέρει να υπερασπίζεται τον εαυτό του με ήρεμο τρόπο χωρίς όμως να φοβάται τον διαπληκτισμό. Εδώ είναι το σημείο καμπής μεταξύ των δύο τύπων ατόμου. Ο δεύτερος τύπος στην πραγματικότητα δεν αναζητά τη διατήρηση της ηρεμίας, απλώς φοβάται την σύγκρουση. Έτσι, αποδέχεται όποια ετικέτα του αποδοθεί από τους γύρω του και αποτραβιέται θεωρώντας πως έτσι παραμένει στην ασφάλεια του και την τάξη που έχει συνηθίσει. Όμως η αποφυγή της σύγκρουσης δεν ισούται με τη διατήρηση της αρμονίας.

Οι βασικές διαφορές

Αναλύοντας λίγο περισσότερο τα δύο προφίλ που αναφέρθησαν παραπάνω θα εντοπίσουμε ακόμα περισσότερο τις διαφορές μεταξύ τους. Αρχίζοντας από τον άνθρωπο που κρατά χαμηλό προφίλ γρήγορα θα διαπιστώσουμε ότι η επιλογή αυτή οφείλεται στο γεγονός πως προτιμά να ακούει την άποψη του άλλου παρά να τον διακόπτει για να εκφράσει τις δικές του σκέψεις και ανησυχίες. Περιμένει πότε θα του δοθεί ο λόγος χωρίς να υπερκαλύπτει το συνομιλητή του. Γίνεται εύκολα παρεξηγήσιμος και πολλές φορές χαρακτηρίζεται αφελώς ως αντικοινωνικός, δειλός, εχθρικός ή ντροπαλός.

Όταν όμως αισθανθεί πως θίγεται ή αδικείται τότε σπάει το φράγμα της ησυχίας και αντιδρά. Δεν φοβάται, ούτε διστάζει να διεκδικήσουν όσα του ανήκουν. Συνήθως το κάνει χωρίς φωνές αλλά αποφασιστικά δείχνοντας στον άλλον πως είναι ικανός να προστατεύει τα όριά του.

Προχωρώντας στον μη συγκρουσιακό χαρακτήρα εδώ διαπιστώνουμε εξαρχής πως τα όριά του όχι μόνο επιτρέπει να τα πλησιάσουν αλλά και να ξεπεραστούν. Δεν τον νοιάζει αν θα αδικηθεί γιατί ο φόβος, που υποσυνείδητα υπάρχει, προβάλλει στο μυαλό του πολλές δικαιολογίες προκειμένου να μην συγκρουστεί, με κυριότερη την ψευδαίσθηση του να φαίνεται πάντοτε καλός. Επ’ ουδενί δεν θέλει να δημιουργήσει άσχημη εντύπωση στους γύρω του και σίγουρα δεν θέλει να απομονωθεί. Όλα αυτά θα χαλάσουν την τάξη που μέσα στην οποία έχει συνηθίσει να ζει. Αυτό γιατί τάξη περικλείεται στο πεδίο ασφαλείας και δημιουργεί μια ψεύτικη ηρεμία. Αργά ή γρήγορα όμως θα κληθεί να καταλάβουν πως η σύγκρουση στη ζωή είναι αναπόφευκτη όπως η απώλεια και η παραίτηση.

Κατά τον Tobias Brocher

Στο βιβλίο του «Το άγνωστο εγώ» ο Tobias Brocher αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο στη σύγκρουση και την άρνηση στην ανθρώπινη φύση. Όπως ο ίδιος γράφει οι συγκρούσεις δημιουργούνται ήδη από νωρίς. Οι διαπληκτισμοί εμφανίζονται από ένα απλό παιχνίδι μέχρι το πολιτικό πεδίο και είναι μία απόδειξη πως υπάρχει μία πρόοδος που διαχωρίζει τον σύγχρονο άνθρωπο από τον άνθρωπο του Νεάντερταλ. Μία πρόοδος πού έγκειται στο γεγονός πώς πλέον εξελιχθήκαμε σε homo sapiens, πράγμα που σηματοδοτεί την ύπαρξη συνείδησης και κριτικής σκέψης.

Η παιδική ηλικία είναι βασική καθώς το άτομο αρχίζει να νιώθει την επιθυμία απέναντι σε αντικείμενα ή ανθρώπους, κυρίως στους γονείς. Όταν η απειλή, το τρίτο πρόσωπο, παρεμβάλλεται τότε το ένστικτο της σύγκρουσης ξυπνά. Το μοντέλο είναι ένα: ο ένας θέλει κάτι που ο άλλος δεν θέλει. Κάποιος πρόκειται να βρει το δίκιο του, κάποιος όχι. Η φόρτιση που επιφέρει το συγκεκριμένο συναίσθημα είναι τέτοια που καθορίζει και το πόσο εύκολα το παιδί θα ανεχθεί ή όχι την παραίτηση ή την απώλεια. Ο μελλοντικός ενήλικας θα έχει εντυπωμένο τον συγκεκριμένο κώδικα στο μυαλό του και είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα θα τον ακολουθεί.

Το λάθος

Όταν μιλάμε για φόρτιση εξαιτίας της σύγκρουσης αυτή περιλαμβάνει ορμή, θυμό, επιθετικότητα ή αμυντικότητα -ανάλογα την περίπτωση- και επιθυμία τελικής επιβολής απέναντι στον άλλον. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως μιλάμε για ιδιαιτέρως έντονα συναισθήματα. Φυσικά αυτό το μοντέλο διέπει όλες τις σχέσεις του ανθρώπου και είναι λογικό πολλά άτομα να φοβούνται τη δύναμη τέτοιων αισθημάτων.

Όλα αυτά περνούν από διάφορα στάδια επεξεργασίας κατά τη διάρκεια της ζωής και σίγουρα μπορεί να μεταβληθούν. Το ερώτημα είναι κατά πόσο μπορούν συνειδητά να αλλάξουν όταν το άτομο δει πως δεν ωφελείται. Μπορεί να μην ωφελείται από το οξύθυμο του χαρακτήρος του αλλά μπορεί και να μην ωφελείται από την συνεχή υποταγή λόγω του φόβου.

Απαντώντας στο ερώτημα που τέθηκε και ιδιαίτερα στο δεύτερο σκέλος του θα ήταν λάθος να πιστέψουμε πως η αποφυγή συγκρούσεων οδηγεί στην αρμονία. Καταρχάς γιατί κάποτε θα γίνει αντιληπτό πως η σύγκρουση ανάμεσα στους ανθρώπους είναι αναπόφευκτη. Δευτερευόντως, γιατί καταλήγει σε μία απατηλή αρμονία που καλλιεργείται από την υποκρισία και υποθάλπει ζήλιες και κρυφή οργή. Το βασικό ζήτημα είναι από παιδιά να μάθουμε πως ίδια η αρμονία της ζωής περιέχει την σύγκρουση, αλλά σύγκρουση δεν σημαίνει υπερβολικός θυμός και ανεξέλεγκτα συναισθήματα. Σημαίνει αντίθετη άποψη και αποφασιστική διεκδίκηση του δικαίου και των ορίων που καταπατώνται. Εάν γίνει αντιληπτό πως οι πρωτόγονες ορμές μπορούν να γίνουν επικίνδυνες και μόνο η συνειδητή, δυναμική και ελεγχόμενη συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα τότε η αρμονία θα πραγματωθεί. Τα άτομα που φοβούνται τη σύγκρουση θα μάθουν πως η διατήρηση της ηρεμίας επιβάλλει τις μορφές διαφωνίας ως κάτι απολύτως φυσιολογικό και αναγκαίο.