Social Media: Ποιες οι επιπτώσεις της συνεχούς χρήσης τους στην πνευματική υγεία

Τα κοινωνικά μέσα παίζουν πλέον ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητά του σύγχρονου ανθρώπου. Ρυθμίζουν τις ανάγκες του και καθορίζουν τη διάθεσή του.

Ωστόσο είναι πολλές οι συνέπειες θετικές και αρνητικές στην ψυχική υγεία. Μπορεί η ενασχόληση Σε αυτά να είναι διασκεδαστική Ωστόσο παράγεται ένα πλήθος συναισθημάτων μέσα στα οποία περιλαμβάνονται το άγχος η κατάθλιψη και η απομόνωση.

Πως δρουν τα κοινωνικά δίκτυα στην ψυχολογία

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Δεν μπορεί να ζήσει εάν δεν συναναστρέφεται με άλλους ανθρώπους και έχει ανάγκη τη συντροφιά τους για να ευδοκιμήσει στη ζωή για να κερδίσει την ευτυχία. Το να συνδεόμαστε κοινωνικά με τους γύρω μας ενδυναμώνει τις ανθρώπινες σχέσεις και μειώνει το άγχος, το στρες, την κατάθλιψη ενώ ταυτοχρόνως αυξάνει την αυτοεκτίμηση και την καλή διάθεση.

Με την είσοδο των κοινωνικών δικτύων στη ζωή μας δημιουργείται η ψευδαίσθηση πως έτσι συνδεόμαστε περισσότερο με άλλους ανθρώπους. Φυσικά, υπάρχουν αρκετά οφέλη όπως η διευκόλυνση της επικοινωνίας, αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η εικονική επαφή δεν μπορεί ποτέ να αντικαταστήσει επαρκώς την δια ζώσης ανθρώπινη αλληλεπίδραση.

Ακόμη και σε οργανικό επίπεδο η διαπροσωπική επικοινωνία αυξάνει τις ορμόνες που μειώνουν το στρες και δημιουργούν τα συναισθήματα της χαράς και της θετικότητας συμβάλλοντας στην σωματική υγεία.

Έχει παρατηρηθεί ότι όσο περισσότερο τα άτομα ασχολούνται με τα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να έχουν την ψευδαίσθηση πως έρχονται πιο κοντά με άλλους ανθρώπους ενώ συγχρόνως αισθάνονται μόνοι και απομονωμένοι. Αυξάνονται δηλαδή η λύπη, η ανικανοποιήση, η μοναξιά ακόμα και ο θυμός.

Μειονεκτήματα για την ψυχική υγεία

Πολλές έρευνες έχουν δείξει πως η αυξημένη χρήση των κοινωνικών δικτύων αυξάνει τον κίνδυνο ψυχικών νοσημάτων ακόμα και αυτοκτονικών σκέψεων.

Το πιο συχνό συναίσθημα που παρατηρείται στους χρήστες είναι η δυσαρέσκεια για τη ζωή τους ή την εξωτερική τους εμφάνιση. Αυτό είναι εύλογο καθώς έρχονται σε επαφή με χιλιάδες εικόνες ανθρώπων από όλο τον κόσμο που επιδεικνύουν -ψευδώς ή αληθώς- τις πλούσιες ζωές τους, την ομορφιά τους ή τις πολλές προσωπικές τους επιτυχίες.

Sites όπως το Facebook και το Instagram αυξάνουν το σύνδρομο FOMO (fear of missing out) που σχετίζεται με τον φόβο των ανθρώπων ότι οι άλλοι ζουν καλύτερα από ότι εκείνοι. Συνήθως αυτά τα άτομα ελέγχουν κάθε λίγα λεπτά το κινητό τους για ειδοποιήσεις ή μηνύματα.

Κατάθλιψη και στρες αυξάνονται και ο κοινωνικός κύκλος μειώνεται. Φτάνουν στο σημείο να μην κοιμούνται το βράδυ, να είναι στα social media την ώρα που οδηγούν και να μένουν σπίτι για να ασχοληθούν με αυτά.

Φαινόμενα όπως το διαδικτυακό bullying και ο εκφοβισμός έχουν γίνει καθημερινότητα. Χιλιάδες παιδιά αναφέρουν κάθε μέρα πως χρήστες στο διαδίκτυο τους στοχοποιούν διαδίδουν ψέματα για τους ίδιους ή χρησιμοποιούν λεκτική βία.

Τι οδηγεί στην ανεξέλεγκτη χρήση των κοινωνικών δικτύων;

Οι λόγοι είναι πολλοί και σχετίζονται με διάφορους παράγοντες. Στις μέρες μας οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν smartphones, tablet και υπολογιστή. Η πρόσβαση στα sites είναι πιο εύκολη από ποτέ. Έτσι είναι πολύ εύκολο να χαθεί ο έλεγχος και το άτομο να εθίζεται όλο και περισσότερο στη χρήση τους.

Από την άλλη τα κοινωνικά δίκτυα είναι σχεδιασμένα με τέτοιον τρόπο ώστε να κρατούν την προσοχή όσο περισσότερο γίνεται και να μεγαλώνουν την επιθυμία για τη χρήση τους. Μάλιστα όταν οι θετικές αντιδράσεις όπως τα like είναι πολλές η ντοπαμίνη του εγκεφάλου αυξάνεται και συμπαρασύρει το άτομο στο να είναι συνεχώς ενεργό.

Υπάρχουν συγκεκριμένα δείγματα που καταδεικνύουν στο άτομο πως τα social media έχουν μεγάλη επίδραση στην ψυχολογία του. Το πρώτο και σημαντικότερο είναι όταν συγκρίνει τους αληθινούς φίλους του με εκείνους που περνάει χρόνο στα social media.

Σιγά-σιγά μειώνεται ο χρόνος που αφιερώνει στους γύρω του, στις δραστηριότητες του στο σχολείο ή τη δουλειά και αφιερώνεται σε αυτά. Ο ύπνος χειροτερεύει και αυξάνεται η ανησυχία πως δεν είναι αρκετά ενεργός και δεν «ανεβάζει» αρκετά πράγματα στον «τοίχο» του. Τα χειρότερα συμπτώματα είναι οι αγχώδεις διαταραχές και η κατάθλιψη λόγω της αίσθησης του ατόμου πώς δεν είναι αρεστός.

Τρόποι διαχείρισης

Αυτά τα συμπτώματα χτυπήσουν κάποιο καμπανάκι τότε πρέπει να ληφθούν δραστικά μέτρα για να μειωθεί ο χρόνος χρήσης των κοινωνικών δικτύων.

Μερικά tips που μπορούν να βοηθήσουν είναι:

Να υπάρχει ορισμένος χρόνος χρήσης τους και μετά το πέρας του να κλείνουν
Να παραμένουν οι ηλεκτρονικές συσκευές εκτός υπνοδωματίου
Να απενεργοποιηθούν οι ειδοποιήσεις
Αφαίρεση τους από το κινητό ώστε να είναι δυνατή η σύνδεση μόνο από tablet ή υπολογιστή

Επιπλέον βήματα προς την απεξάρτηση είναι η αύξηση των κοινωνικών επαφών. Όταν οι δια ζώσης επαφές γίνονται προτεραιότητα τότε τα συναισθήματα χαράς κάνουν το άτομο να αφιερώνει περισσότερο χρόνο σ’ αυτές αντί για το διαδίκτυο.

Είναι σημαντικό να τεθούν σαφείς στόχοι που θα του δημιουργήσουν την επιθυμία να ενταχθεί στην πραγματική ζωή. Όταν υπάρξει το κίνητρο εκείνο που θα κινητοποιήσει το άτομο τότε και αυτό θα βρει έναν λόγο να προσπαθεί, αδιαφορώντας από μόνο του για την παρουσία του στα κοινωνικά δίκτυα.