Την κοιλιοκάκη την ακούμε σπάνια και όμως αποτελεί μία συχνή νόσο που εντοπίζεται σε περίπου 1% του πληθυσμού των δυτικών χωρών. Πρόκειται για αυτοάνοση εντεροπάθεια που σχετίζεται με την αλλεργία στη γλουτένη. Εκείνη είναι βασικό συστατικό του σιταριού του κριθαριού και της σίκαλης. Το άτομο το οποίο εντοπίζεται με κοιλιοκάκη παρουσιάζει αλλεργική αντίδραση σε οτιδήποτε περιέχει γλουτένη από συσκευασμένα τρόφιμα μέχρι φαγητά όπως τα μακαρόνια και το ψωμί.

Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ ενδέχεται να βρήκαν έναν χημικό «διακόπτη» που, εάν στοχευθεί, μπορεί να σταματήσει την κοιλιοκάκη. Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν θεραπείες για την κοιλιοκάκη. Μόλις διαγνωστεί, η κοινή προσέγγιση είναι να ακολουθείτε απλώς μια δίαιτα χωρίς γλουτένη. Ωστόσο, νέα έρευνα μας φέρνει πιο κοντά στην εύρεση τέτοιων θεραπειών.

Η πρώτη γνωστή καταγραφή για την εν λόγω νόσο έγινε από τον Αρεταίο τον Καππαδόκη τον 2^ο μ.Χ. αιώνα χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένα είδη τροφών. Χρειάστηκε να φτάσουμε στα μέσα του 20^ου αιώνα για να παρατηρήσει Ολλανδός παιδίατρος Dicke πως τα παιδιά που νοσούσαν με κοιλιοκάκη βελτιώθηκαν μέσα στον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά όταν πρόσθεσαν και πάλι τα δημητριακά στη διατροφή τους η νόσος υποτροπίασε.

Η ομάδα ανθρώπων που νοσεί περισσότερο είναι κυρίως Ευρωπαίοι και πληθυσμοί στις χώρες που αποίκησαν όπως π.χ. η Αμερική.

Ο ρόλος της τρανσγλουταμινάσης στην κοιλιοκάκη

Είναι γνωστό ότι ο μηχανισμός πίσω από την κοιλιοκάκη περιλαμβάνει ένα ένζυμο που ονομάζεται τρανσγλουταμινάση 2 (TG2), το οποίο ρυθμίζει τη γλουτένη μέσα στο λεπτό έντερο. Προκαλεί μια αυτοάνοση απόκριση – ή μια απάντηση όπου το ανοσοποιητικό σύστημα δεν αναγνωρίζει την επένδυση του λεπτού εντέρου και το επιτίθεται.

Ο συγγραφέας της πρώτης μελέτης Michael Yi – ένας μεταπτυχιακός φοιτητής χημικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ – υπέθεσε, μαζί με τους συναδέλφους του, ότι η κακή κατανόηση του TG2 μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο δεν υπάρχει ακόμη θεραπεία για την κοιλιοκάκη.

Έτσι, ξεκίνησαν να διερευνήσουν αυτό το ένζυμο πιο προσεκτικά. Συγκεκριμένα, ήθελαν να δουν πως συμπεριφέρεται το TG2 σε υγιή άτομα. Για να γίνει αυτό, οι επιστήμονες βασίστηκαν σε υπάρχουσες μελέτες, οι οποίες αποκάλυψαν ότι το TG2 μπορεί να ενεργοποιηθεί ή να απενεργοποιηθεί από έναν συγκεκριμένο χημικό δεσμό.

Πως μπορεί να απενεργοποιηθεί;

Προηγούμενη μελέτη διαπίστωσε ότι το σπάσιμο ενός χημικού δεσμού που ονομάζεται δισουλφιδικός δεσμός ενεργοποιεί την τρανσγλουταμινάση. Ένας δισουλφιδικός δεσμός είναι ένας απλός ομοιοπολικός δεσμός μεταξύ των ατόμων θείου σε δύο αμινοξέα.

Βρέθηκε, λοιπόν, ένα άλλο ένζυμο που αναδημιουργεί τον δισουλφιδικό δεσμό, συμβάλλοντας στην απενεργοποίησή της. Το ένζυμο – το οποίο ονομάζεται ERp57 – βοηθά συνήθως τις πρωτεΐνες να «διπλωθούν» ή να αποκτήσουν τη λειτουργική τους δομή μέσα σε ένα κύτταρο.

Τα πειράματα κυτταροκαλλιέργειας που διεξήχθησαν έδειξαν ότι το ERp57 απενεργοποιεί την τρανσγλουταμινάση έξω από το κύτταρο. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πως λειτουργεί το ERp57 σε υγιείς ανθρώπους. Η γενική σκέψη είναι ότι εξάγεται σε μικρές ποσότητες. Αυτή η συγκεκριμένη παρατήρηση υποδηλώνει ότι στην πραγματικότητα έχει έναν βιολογικό ρόλο έξω από το κύτταρο.

Οι ερευνητές άρχισαν τώρα να εξετάζουν υπάρχοντα φάρμακα που μπορεί να είναι σε θέση να στοχεύσουν αυτόν τον “διακόπτη” που ανακαλύφθηκε πρόσφατα.

Προηγούμενες μελέτες σε ποντίκια έδειξαν ότι η έλλειψη τρανσγλουταμινάσης δεν έχει παρενέργειες, επομένως οι επιστήμονες ελπίζουν ότι ο αποκλεισμός της στους ανθρώπους μπορεί να είναι η κατάλληλη οδός για τη θεραπεία της κοιλιοκάκης.

Υπάρχοντες τρόποι παρακολούθησης και η ιατρική συμβολή

Για την συγκεκριμένη νόσο μέχρι στιγμής υπάρχουν μονάχα τρόποι διαχείρισής της. Δυσφορία στο πεπτικό ή διάρροια που διαρκεί για περισσότερες από 2 εβδομάδες είναι λόγοι για επίσκεψη στο γιατρό και εξέταση. Στα παιδιά ιατρική εξέταση επιβάλλεται όταν είναι χλωμά, ευέξαπτα, υποανάπτυκτα για την ηλικία τους, παρουσιάζουν κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα.

Πριν την επίσκεψη στο γιατρό δεν χρειάζεται να ακολουθηθεί κάποια χωρίς γλουτένη διατροφή ή μείωση των γλουτεΐνικων τροφών γιατί θα επηρεαστούν τα αποτελέσματα των εξετάσεων.

Επειδή η κοιλιοκάκη μπορεί να είναι κληρονομικό νόσημα είναι σημαντικό όταν ένα μέλος της οικογένειας έχει συμπτώματα ή νοσεί να εξεταστούν και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Συμβουλευτείτε επίσης γιατρό αν συγγενής σας διαγνωστεί με κάποιο παράγοντα που παραπέμπει στην κοιλιοκάκη όπως διαβήτη τύπου 1.

Ποιά είναι τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης;

Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί είτε στην παιδική και εφηβική ηλικία ή να παραμείνει σε καταστολή και να εμφανιστεί σε μεγαλύτερες ηλικίες ακόμα και στα γεράματα.

Τα συμπτώματα είναι πολλά και διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία. Διαφορετικά είναι εκείνα που αφορούν τα παιδιά και διαφορετικά εκείνα των ενηλίκων. Συνακολούθως, διαφορετικά επηρεάζεται και η υγεία τους.

Ενήλικες:

Συμπτώματα που σχετίζονται με το πεπτικό σύστημα:

• Διάρροια
• Απώλεια κιλών
• Ναυτία και εμετός
• Σωματική κόπωση
• Πρήξιμο και αέρια
• Κοιλιακό άλγος

Συμπτώματα που δεν σχετίζονται με το πεπτικό σύστημα:

• Αναιμία, που προκαλείται συνήθως από την έλλειψη σιδήρου
• Απώλεια οστικής πυκνότητας (οστεοπόρωση) ή μαλάκωμα των οστών (οστεομαλακία)
• Έλκος στομάχου
• Πονοκέφαλοι και κόπωση
• Μειωμένη λειτουργία της σπλήνας (υποσπληνισμός)
• Πόνοι των αρθρώσεων
• Εξασθενημένο νευρικό σύστημα που περιλαμβάνει μούδιασμα και μυρμήγκιασμα των άκρων προβλήματα ισορροπίας και γνωστική εξασθένηση

Παιδιά:

Στα παιδιά τα περισσότερα συμπτώματα εντοπίζονται στο πεπτικό σύστημα:

• Χρόνια διάρροια
• Πρήξιμο στην κοιλιακή χώρα
• Ναυτία και τάση προς έμετο
• Δυσκοιλιότητα
• Αέρια
• Χλωμά και δύσοσμα κόπρανα

Επειδή ακριβώς στην πιο βασική για την ανάπτυξη τους ηλικία δεν θα προσλαμβάνουν τα θρεπτικά συστατικά των δημητριακών και των υπόλοιπων τροφών που περιλαμβάνουν γλουτένη οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν:

• Αναιμία
• Απώλεια βάρους
• Ευερεθιστότητα
• Καταθλιπτικές τάσεις
• Καθυστερημένη οστική ανάπτυξη
• Κοντύτερο ανάστημα για την ηλικία τους
• Καθυστερημένη εφηβεία
• Προβλήματα νευρολογικής φύσεως όπως υπερκινητικότητα, διάσπαση προσοχής και άλλες μαθησιακές δυσκολίες, πονοκεφάλους, κρίσεις επιληψίας και αδυναμία μυϊκού συντονισμού.

Και στις δύο ηλικιακές ομάδες μπορεί να παρατηρηθεί ερπητοειδής δερματίτιδα. Πάθηση που προκαλεί φαγούρα και φουσκάλες του δέρματος κυρίως σε αγκώνες κορμό κεφάλι γόνατα και γλουτούς. Αυτά είναι αποτέλεσμα των αλλαγών στην εξωτερική επένδυση του λεπτού εντέρου. Για την αντιμετώπιση της οι γιατροί συνιστούν δίαιτα που δεν περιλαμβάνει γλουτένη, φάρμακα αλλά πολλές φορές και τα δύο.