O πόλεμος στην Ουκρανία γεννά φόβους για μία γενικευμένη σύρραξη: Πώς επηρεάζεται η ψυχολογία μας εξαιτίας τους, είναι λογικό να φοβόμαστε;

Η σκέψη και μόνο του πολέμου δημιουργεί στον άνθρωπο φόβο για την διατήρηση της ύπαρξης του. Η πρώτη σκέψη στο μυαλό του αφορά την ζωή του και την ζωή των αγαπημένων του προσώπων. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να διευκρινιστούν δύο έννοιες από δύο συγγενικές λέξεις που συχνά χρησιμοποιούμαι και πολλές φορές συγχέουμε μεταξύ τους, τον πόλεμο και την σύγκρουση.

Στον πόλεμο συναντάται μία κατάσταση ένοπλης σύρραξης μεταξύ των κοινωνιών και χαρακτηρίζεται από ακραία επιθετικότητα, που αποσκοπεί στην καταστροφή και έχει ως αποτέλεσμα ανθρώπινες απώλειες και εκείνον που πρακτικά έχασε τον πόλεμο. Στην πραγματικότητα μετά το πέρας του πολέμου χαμένοι βρίσκονται όλοι όσοι είναι εμπλεκόμενοι σε αυτόν καθώς και άλλοι που σχετίζονται έμμεσα με αυτόν.

Εν αντιθέσει, η σύγκρουση αποτελεί μία διαδικασία διαλόγου, διάδρασης και διαμάχης, όπου σε αρκετές περιπτώσεις οδηγεί στην μετατόπιση όσων συμμετέχουν σε αυτή. Μία σύγκρουση εάν δεν οδηγήσει σε πόλεμο, οδηγεί σε συνάντηση και επαφή, δημιουργώντας περισσότερο ισχυρούς δεσμούς και δίνοντας την ευκαιρία για καλύτερη επικοινωνία.

Ο φόβος ως βασικό ανθρώπινο συναίσθημα απέναντι στον κίνδυνο

Στις δύο προαναφερθείσες καταστάσεις τα κυρίαρχα συναισθήματα που επικρατούν είναι ο φόβος και η φοβία. Ο φόβος είναι ένα από τα βασικά συναισθήματα του ανθρώπου που προκαλείται από την επίγνωση της ύπαρξης κάποιου επικείμενου κινδύνου που απειλεί και σχετίζεται με την κινητοποίηση του ανθρώπου, ώστε να αντιμετωπίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την πραγματικότητα που βιώνει. Βέβαια, στην περίπτωση που ο φόβος γιγαντωθεί και γίνει ανυπέρβλητος, τότε παίρνει την μορφή του τρόμου, φέρνοντας τον άνθρωπο στην δυσάρεστη θέση της ακινησίας και του παγώματος.

Από την άλλη πλευρά, η φοβία είναι ένας φόβος για μία μη απειλητική κατάσταση, όπου δημιουργεί δυσλειτουργία τόσο στην σκέψη όσο και στην συμπεριφορά, απέναντι σε έναν μη υπαρκτό ή άμεσο κίνδυνο και συνεπώς δεν προσφέρει καμία πραγματική προστασία. Αντίθετα, ο φόβος λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας και συμβάλει στην επιβίωση του ανθρώπου.

Στις ημέρες μας είναι γεγονός, λόγω των συμβάντων που διαδραματίζονται στην Ουκρανία, ότι οι άνθρωποι που δεν εμπλέκονται άμεσα στον πόλεμο, φοβούνται για την πιθανότητα μιας γενικευμένης σύρραξης και κατ’ επέκταση φοβούνται για την ζωή τους. Συχνά ο άνθρωπος σε πρώτη φάση μπαίνει σε διαδικασία να διαφυλάξει τα κεκτημένα του, διατηρώντας με όποιο τρόπο μπορεί την ασφάλεια των αγαπημένων του. Βιώνει μία κατάσταση που θυμίζει επιβίωση και ταυτόχρονα βιώνει ένα είδος πένθους για όσα διακυβεύονται και πρόκειται να χάσει.

Προσπαθεί να αμυνθεί και με μεγάλη δυσκολία να εκλογικεύσει το παράλογο του πολέμου, με αποτέλεσμα να μπαίνει συνήθως σε μία θέση θυμού, οργής και αγανάκτησης. Ζει την αδικία στον υπέρτατο βαθμό, καθώς καλείται σε μικρό χρονικό διάστημα να διαχειριστεί την σκέψη, ότι θα χάσει όσα έχει κτίσει και θα βρεθεί σε μία διαφορετική κατάσταση, χωρίς παρελθόν, χωρίς κάποιο αισιόδοξο μέλλον, σε ένα κενό.

Πως γεννάται η φοβία πως θα χαθούν όσα αποκτήσαμε;

Η εν λόγω φοβία αναπτύσσεται σε ένα υποσυνείδητο επίπεδο και αποτελεί μία σκέψη και όχι την πραγματικότητα που μπορεί να βιώνει ο άνθρωπος στο εδώ και τώρα. Παρ’ όλα αυτά, επειδή είναι κάτι το οποίο εξελίσσεται κοντά μας και μας αφορά, μπορεί ξαφνικά η φοβία να γιγαντωθεί και να προκαλέσει σε κάποιους την ανάγκη να προετοιμαστούν με όποιο τρόπο μπορούν, λόγω της μεγάλης απειλής που νιώθουν.

Πιθανότατα να συναντήσουμε ευερέθιστους ανθρώπους με επιθετική διάθεση, νομίζοντας ότι απειλούνται, από ερεθίσματα του περιβάλλοντος τους, τα οποία υπό άλλες συνθήκες θα διαχειρίζονταν εντελώς διαφορετικά. Επίσης, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις κατά τις οποίες παρατηρείται να επηρεάζονται οι διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων και κυρίως οι συντροφικές σχέσεις, μέσα στις οποίες δημιουργούνται πολλές συγκρούσεις και εντάσεις χωρίς κάποιο ευδιάκριτο λόγο.

Εν κατακλείδι, οι προβληματισμοί και οι φοβίες για μία γενικευμένη σύρραξη είναι εύλογο να υπάρχουν στον βαθμό κατά τον οποίο δεν παρουσιάζονται μεγάλες διαφοροποιήσεις στην καθημερινότητα μας, δημιουργώντας δυσλειτουργίες τόσο στις σχέσεις μας όσο και στο άμεσο περιβάλλον μας. Στην περίπτωση που οι φοβίες κάποιου ανθρώπου δημιουργούν κώλυμα στην εύρυθμη λειτουργία της καθημερινότητας του, θα ήταν ωφέλιμο για εκείνον σε πρώτο χρόνο να το επικοινωνήσει στο κοντινό του περιβάλλον και εν συνεχεία αν δυσκολεύεται, να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.