Νιώθω ότι θα αποτύχω στις εξετάσεις και ότι δεν θα τα καταφέρω, έχω πολύ άγχος και ανασφάλεια, νιώθω αποτυχία για τον εαυτό μου…Πώς να το διαχειριστώ;

“Καλησπέρα. Νιώθω ότι θα αποτύχω στις εξετάσεις και ότι δεν θα τα καταφέρω. Έχω πολύ άγχος και ανασφάλεια, νιώθω αποτυχία για τον εαυτό μου”

Γράφει η Ψυχολόγος- Ειδικευόμενη στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία Ζωή Κρυώνη

Αρχικά, θα ήταν σκόπιμο να ορίσουμε τις έννοιες στις οποίες αναφέρεστε, ώστε να θέσουμε την βάση πάνω στην οποία θα συζητήσουμε τον προβληματισμό σας, πράγμα που καλό θα ήταν να πράττουμε γενικότερα για την αποφυγή σύγχυσης κατά την επικοινωνία. Τι εννοούμε λοιπόν με την λέξη «άγχος»;

Το άγχος είναι η φυσιολογική απόκριση του οργανισμού μας απέναντι στο άγνωστο, το αμφίρροπο, το ανεξέλεγκτο. Παίζει ρόλο καθοριστικής σημασίας για την επιβίωσή μας, καθώς ενεργοποιεί το σύστημα πάλης ή φυγής, με το οποίο όλοι έχουμε έρθει σε επαφή. Γίνεται αντιληπτό μέσω των σωματικών συμπτωμάτων που μπορεί να συνοδεύουν την αγχώδη σκέψη μας, όπως εφίδρωση, «κόμπος» στο στομάχι ή/ και γαστρεντερικές ενοχλήσεις, μούδιασμα στα άκρα, πονοκέφαλοι κλπ. Παρόλα αυτά, αυτό δεν συνεπάγεται ότι το άγχος και τα συμπτώματά του είναι ο «εχθρός» μας.

Πολλές φορές μάλιστα είναι η κινητήριος δύναμη που θα μας ωθήσει να καταβάλλουμε το μέγιστο των δυνατοτήτων μας, για να επιτύχουμε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις ονομάζεται και παραγωγικό άγχος. Αντίθετα, όταν το άγχος μας καθιστά δυσλειτουργικούς, μας «παγώνει» και αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε, ενώ παράλληλα εμφανίζεται και επηρεάζει όλες τις πτυχές της καθημερινότητάς μας, κάνουμε λόγο για δυσλειτουργικό άγχος.

Θα ήθελα όμως να σταθούμε λίγο και στο αίσθημα της αποτυχίας που αναφέρατε. Τι εννοούμε όταν μιλάμε για «αποτυχία»; 

Εδώ τα πράγματα είναι περισσότερο πολύπλοκα. Η αποτυχία για κάθε άτομο ορίζεται διαφορετικά, έχει άλλες διαστάσεις και συνέπειες για τον καθένα από εμάς. Εν ολίγοις, η αποτυχία επίτευξης ενός στόχου, ενώ γεννά αναπόφευκτα αρνητικά συναισθήματα σε όλους, ταυτόχρονα έχει διαφορετική βαρύτητα για το κάθε άτομο. Κάποιος μπορεί να εκλάβει την αποτυχία ως ένα στοιχείο που θα οδηγήσει σε γόνιμη αυτοκριτική, ώστε να ανασυνταχθεί ένα νέο σχέδιο προσπάθειας, ενώ για κάποιον άλλον η αποτυχία θα αποκτήσει μεγάλη βαρύτητα και θα χρωματίσει την προσωπικότητα του ατόμου επηρεάζοντας την αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητάς του.

Καταλήγοντας στον προβληματισμό σας, επομένως, θα ήταν βοηθητικό σε ένα πρώτο στάδιο να αναλογιστείτε την έκφανση, την μορφή δηλαδή που αποκτά το άγχος στην δική σας καθημερινότητα: Πόσο την επηρεάζει; Πού εμφανίζεται; Ήταν ανέκαθεν ένα στοιχείο της προσωπικότητάς σας ή εμφανίστηκε/ κορυφώθηκε ενόψει των εξετάσεων;

Σε ένα δεύτερο στάδιο, να διαπιστώσετε τι σημαίνει η αποτυχία για εσάς. Ακόμη κι αν αναλογιστείτε δηλαδή το χειρότερο σενάριο, που αντιλαμβάνομαι από τα λεγόμενά σας ότι θα ήταν η αποτυχία στις εξετάσεις, τι συνεπάγεται για εσάς; Είναι η αποτυχία αυτή καθαυτή που σας τρομάζει ή η σημασία της αποτυχίας για τους γύρω σας;

Η σκέψη μας πολλές φορές κάνει άλματα και γενικεύσεις αυθαίρετες. Είναι χρήσιμο να δούμε ότι η αποτυχία είναι μέρος της ζωής, ένα ενδεχόμενο που πάντα θα υπάρχει και θα κληθούμε κάποια στιγμή να έρθουμε αντιμέτωποι. Γιατί να μην γίνει εργαλείο αυτεπίγνωσης αλλά να είναι ακόμη ένας λόγος αυστηρής κριτικής για τον εαυτό μας; Ή χειρότερα, γιατί η αποτυχία επίτευξης ενός στόχου να μας καθορίσει ως άτομα και να μην είναι απλώς ένα γεγονός που θα σταθεί έναυσμα για περαιτέρω στοχοθεσία; Σε αυτό το σημείο σαφώς δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και την σημασία της ακαδημαϊκής επιτυχίας και αποτελεσματικότητας ιδιαίτερα στην ελληνική κοινωνία.

Είναι κρίσιμης σημασίας, επομένως, να σταθούμε και στο θέμα των εξετάσεων. Οι πανελλήνιες εξετάσεις και η προετοιμασία γι’ αυτές είναι από μόνη της μία στρεσογόνος διαδικασία στην οποία υποβάλλονται οι μαθητές. Αυτό συμβαίνει καθώς αποδίδεται μεγάλη βαρύτητα στο αποτέλεσμα των εξετάσεων σαν να πρόκειται να καθορίσουν αυτές το ίδιο το άτομο, το μέλλον του αλλά και την αξία του, γεγονός που δεν ισχύει. Δεν θα πάρω θέση αξιολογώντας το σύστημα των πανελληνίων, καθώς δεν είναι της παρούσης, αλλά θα ήταν χρήσιμο να αντιληφθούμε τις εξετάσεις κάθε είδους, όπως και τις πανελλήνιες, ως ένα μέσο αξιολόγησης του επιπέδου κατάκτησης της γνώσης μας σε συγκεκριμένα γνωστικά πεδία. Σε καμία περίπτωση η επίδοση στις εξετάσεις δεν θα έπρεπε να λειτουργεί ως ένας άλλος «Προκρούστης» που θα μετρά, θα κόβει και θα ράβει την αξία και το μέλλον ενός ανθρώπου.

Σαφώς, όμως, με δεδομένο το σύστημα αυτό, καλούνται οι μαθητές να καταβάλλουν προσπάθεια και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις που αυτό θέτει. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, μπορεί να βοηθήσει η θέσπιση μακροπρόθεσμων μαθησιακών στόχων από τον μαθητή με την βοήθεια των εκπαιδευτικών αλλά και η κατάτμηση των στόχων σε μικρότερους βραχυπρόθεσμους. Έτσι, το άγχος επίδοσης μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο εφόσον θα υπάρξει ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης. Μη διστάσετε να απευθυνθείτε σε κάποιον εκπαιδευτικό ή ψυχολόγο, για να μοιραστείτε αυτό το βάρος, το οποίο είναι δυσβάσταχτο για πολλούς μαθητές.

Τέλος, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω που μοιραστήκατε τον προβληματισμό σας μαζί μας. Οι σκέψεις που εκθέσατε εδώ είναι κάτι που απασχολεί και ταλανίζει πλήθος μαθητών και φοιτητών και, εν ολίγοις, θα ήθελα να αντιληφθούμε ότι αυτές ακριβώς μπορεί να αποτελούν σύμπτωμα μιας κοινωνικής διαστρέβλωσης που αξιολογεί τους ανθρώπους από τις ακαδημαϊκές τους επιτυχίες. Σε κάθε περίπτωση, να γνωρίζετε ότι στην προσπάθεια αυτή δεν είστε μόνη και η αξία σας δεν θα κριθεί από τις εξετάσεις. Το μέλλον σας ανήκει, μην φοβηθείτε να κάνετε όνειρα!

 

Ζωή Κρυώνη

Ψυχολόγος BSc

Ειδικευόμενη στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία

email: [email protected]  

 

 

 

Σχετικά άρθρα