Ο χρόνος που περνά επηρεάζει διαφορετικά τις προσωπικότητες μας αλλά υπάρχουν κάποιες αλλαγές που παρατηρούνται συχνότερα. Για παράδειγμα, πολλοί μεσήλικες είναι πιο ευσυνείδητοι και ευγενικοί στην καθημερινότητά τους από τους νέους. Τα αρνητικά συναισθήματα καταλαμβάνουν μικρότερο μέρος της ζωής τους και επενδύουν περισσότερο στους τρόπους που θα τους βοηθήσουν να διατηρήσουν την ευτυχία τους. Ωστόσο, το πώς ακριβώς αλλάζουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ατόμου ανά τα χρόνια είναι σχεδόν αδύνατο να προβλεφθεί. Το ερώτημα που προκύπτει όμως είναι πώς το να μεγαλώνεις αλλάζει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σου;
Οι ψυχολόγοι μπορούν να το μελετήσουν τις αλλαγές που προκαλούνται ακολουθώντας μια ομάδα ανθρώπων και συγκρίνοντας τα χαρακτηριστικά τους που συνέλεξαν σε διαφορετικά σημεία της ζωής τους. Αυτό απαιτεί πολλή υπομονή και προσπάθεια. Για παράδειγμα, για να δουν πώς αλλάζουν οι άνθρωποι από την ηλικία των 20 στα 50 ετών, οι ερευνητές πρέπει να τους παρακολουθούν για 30 χρόνια.
Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος αλλαγής
Σκέψου την αναπτυξιακή πορεία που ακολουθείται σε όλους τους ανθρώπους σε ότι αφορά τα φυσικά τους χαρακτηριστικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις ακολουθείται μια παρόμοια αναπτυξιακή τροχιά. Το άτομο μεγαλώνει συνεχόμενα μέχρι τα εφηβικά χρόνια και στη συνέχεια στην ηλικία των 18 ετών είναι ελάχιστοι εκείνοι που δεν έχουν αναπτυχθεί σωστά για την ηλικία τους.
Όμως σε ότι αφορά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας η πορεία ανάπτυξης είναι πολύ διαφορετική. Πιο συγκεκριμένα:
- Δεν υπάρχει οριζόντια μεταβολή στην ενήλικη ζωή αλλά οι αλλαγές μπορούν να συμβαίνουν συνεχώς
- Δεν υπάρχει κανένας τρόπος αλλαγής που να λειτουργεί με ξεκάθαρα κανονιστικά μοντέλα, το αντίθετο οι άνθρωποι μπορούν να προχωρούν ή να μένουν στάσιμοι σε οποιοδήποτε χαρακτηριστικό καθώς μεγαλώνουν
Ποιοι είναι οι πιο συνηθισμένοι τρόποι αλλαγής;
Πολλά στερεότυπα είναι σχεδόν εντελώς λανθασμένα, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών στερεοτύπων καθώς η εθνικότητα δεν επηρεάζει σχεδόν καθόλου την προσωπικότητα. Όμως, οι πεποιθήσεις των ανθρώπων για το πώς η ηλικία αλλάζει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας δεν είναι τελικά απολύτως ανακριβείς. Η κατεύθυνση των αλλαγών υπολογίζεται σωστά, αλλά υπερεκτιμάται η δύναμή τους.
Για παράδειγμα, πολλοί πιστεύουν ότι οι άνθρωποι τείνουν να γίνονται πιο ευγενικοί, πιο συνεργάσιμοι, οργανωμένοι και ευσυνείδητοι καθώς μεγαλώνουν. Και πράγματι, τέτοιες αλλαγές προσωπικότητας παρατηρούνται να είναι πιο συχνές μεταξύ των ανθρώπων.
Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας το να γίνεις πιο ευχάριστος, ευσυνείδητος και συναισθηματικά σταθερός με την πάροδο του χρόνου είναι πιο συνηθισμένο μεταξύ των ενηλίκων παρά η αλλαγή προς τις αντίθετες κατευθύνσεις. Τα σκαμπανεβάσματα είναι χαρακτηριστικά των μικρότερων ηλικιών. Οι ερευνητές αποκαλούν αυτές τις τάσεις ωρίμανση της προσωπικότητας, επειδή η υψηλή ευχαρίστηση, η ευσυνειδησία και η συναισθηματική σταθερότητα είναι επιθυμητές και τείνουν να προκαλούν καλύτερα αποτελέσματα ζωής.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν χαρακτηριστικά που είναι λιγότερο πιθανό να αυξηθούν κατά την ενήλικη ζωή και αυτά είναι η εξωστρέφεια και η διαφάνεια. Οι μελέτες συχνά αναφέρουν αμφίσημα αποτελέσματα, ανάλογα με την λειτουργία τους και την επιρροή τους στους ενήλικες.
Αλλαγές στα πέντε μεγάλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
Καθώς προσαρμόζεσαι στις πιέσεις της ζωής, συμβαίνουν ανεπαίσθητες αλλαγές σε πέντε μεγάλα και βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας.
- Τερπνότητα
Υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη ότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο γκρινιάρηδες. Αλλά σύμφωνα με τους ερευνητές στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο. Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος γίνεται πιο συμπονετικός και η γκρίνια ή το παράπονο προκαλούνται όταν κάτι δεν γίνεται όπως θα έπρεπε. Μάλιστα, μια ανασκόπηση του 2019 διαπίστωσε ότι οι ηλικιωμένοι μπορεί να έχουν υψηλότερα επίπεδα ενσυναίσθησης σε σύγκριση με τους νεότερους ενήλικες.
- Ευσυνειδησία
Η ευσυνειδησία αυξάνεται καθώς αυξάνονται και οι απαιτήσεις της ζωής. Η ικανοποίηση των προσδοκιών έγκαιρα και με τυπικότητα είναι μια ικανότητα που αναπτύσσεται τόσο με το χρόνο και προσαρμόζεται στις ανάγκες.
- Συναισθηματική σταθερότητα
Καθώς μεγαλώνουμε, η νευρικότητα μπορεί να μειωθεί και η αυτοεκτίμηση να αυξηθεί. Η συναισθηματική σταθερότητα μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου σε ορισμένες περιπτώσεις. Και σε πολλές μπορεί να μειωθεί όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες στη ζωή του, αφού ενδέχεται αυτές να μην το βοηθούνα να παραμένει συναισθηματικά σταθερό.
- Εξωστρέφεια
Η εξωστρέφεια αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδράς κοινωνικά. Περιγράφει τη συναισθηματική έκφραση και πόσο άνετα νιώθεις στο περιβάλλον σου. Τα άτομα που χαρακτηρίζονται ως ιδιαίτερα εξωστρεφή είναι:
- πιο ομιλητικά
- προσαρμόζονται σε ποικίλες κοινωνικές καταστάσεις
- διαθέτουν έναν ευρύ κοινωνικό κύκλο και είναι εύκολο να κάνουν φίλους
- τους αρέσει να ξεκινούν συζητήσεις
- νιώθουν άνετα να διαφωνούν και να συζητούν τις απόψεις τους
- αναζητούν έντονα τον ενθουσιασμό
- απολαμβάνουν την συντροφιά άλλων ανθρώπων
- αναλαμβάνουν ηγετικές θέσεις στις δουλειές τους
- Διάνοια, φαντασία και διαφάνεια
Η διάνοια, η φαντασία και η διαφάνεια περιγράφουν την ικανότητα σκέψης και δημιουργικότητας. Αφορούν κυρίως την αίσθηση της περιέργειας για τον κόσμο και στην προθυμία να δοκιμάσεις νέα πράγματα. Τα άτομα που διαθέτουν σε μεγάλο βαθμό αυτό το χαρακτηριστικό:
- απολαμβάνουν να μαθαίνουν και να ανακαλύπτουν
- έχουν ενεργή φαντασία
- γίνονται πιο δημιουργικοί
- είναι πνευματικά περίεργοι
- σκέφτονται και αναλύουν αφηρημένες έννοιες
- απολαμβάνουν τις προκλήσεις
- αρέσκονται στα ταξίδια
- έχουν ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων
Ενώ καθένα από αυτά τα γνωρίσματα είναι πιο πιθανό να αυξηθούν παρά να μειωθούν με την ηλικία, είναι λιγότερο συνηθισμένο για οποιοδήποτε άτομο να βιώνει όλες αυτές τις αυξήσεις χαρακτηριστικών. Έτσι, δεν υπάρχει πραγματικά κανένας κανονιστικός τρόπος που να αποτυπώνει πως αλλάζουν οι άνθρωποι. Πολλοί τρόποι αλλαγής είναι απολύτως φυσιολογικοί, όχι μόνο όσον αφορά το τι πιστεύουμε ότι είναι εντάξει αλλά και στατιστικά.
