Περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι χρησιμοποιούν καθημερινά το Instagram, ξοδεύοντας κατά μέσο όρο 30 λεπτά την ημέρα στην εν λόγω πλατφόρμα. Οι εσωτερικές μελέτες του Facebook, που δημοσιεύθηκαν από τη Wall Street Journal τον περασμένο Σεπτέμβριο, τονίζουν πως η συνεχής χρήση του Instagram μπορεί να βλάψει τους εφήβους.

Πιο συγκεκριμένα, δύναται να επιδείνωση τις ανησυχίες τους για την εξωτερική τους εμφάνιση, να δυσκολέψει τις ικανότητές τους να αλληλεπιδρούν σε πραγματικό χρόνο και να επιβαρύνει την ψυχολογία τους. Όλα αυτά τα σχόλια και τα likes που λαμβάνουν από γνωστούς και άγνωστους ανθρώπους έχουν σημαντική επίδραση στον ψυχισμό τους.

Για αυτό και υπάρχουν πολλοί λόγοι ανησυχίας. Μελέτες έχουν συνδέσει το Instagram με την κατάθλιψη, τις ανησυχίες για την εικόνα του σώματος, τα θέματα αυτοεκτίμησης, το κοινωνικό άγχος και άλλα προβλήματα. Υπάρχει κάτι σχετικά με τις αλληλεπιδράσεις που συμβαίνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που τις κάνει ποιοτικά διαφορετικές από τις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις.

Πώς η χρήση του Instagram επηρεάζει την ψυχική υγεία των εφήβων;

Μέρος αυτού που κάνει το Instagram προβληματικό είναι η εθιστική του φύση. Σε αντίθεση με ένα περιοδικό, μια τηλεοπτική εκπομπή ή ένα βιντεοπαιχνίδι, η πλατφόρμα σπάνια παρέχει την δυνατότητα παύσης των όσων παρακολουθείς και συνήθως ακόμη και να σταματήσεις σε ωθεί να συνεχίσεις να παρακολουθείς κάτι διαφορετικό. Δηλαδή, εξυπηρετεί συνεχώς νέο περιεχόμενο, οδηγώντας τους χρήστες πίσω στην κορυφή των ροών τους για να επαναλάβουν την κάθοδο.

Σχεδιαστικά, το Instagram, όπως πολλές πλατφόρμες τεχνολογίας, έχει φτιαχτεί για να είναι απύθμενο και σε διευκολύνει να εθιστείς συνεχίζοντας απλώς στην κύλιση προς τα πάνω. Οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις σε αυτό το κοινωνικό δίκτυο διαδραματίζονται με διαφορετικούς τρόπους και τείνουν να παραμένουν ορατές στις οθόνες κάποιου άλλου που μπορεί να τις παρακολουθεί ανά πάσα στιγμή από οπουδήποτε.

Ωστόσο το επίκεντρο του προβλήματος δεν είναι ο χρόνος που περνάς στο Instagram αλλά η αλληλεπιδράσεις που έχεις μέσα σε αυτό. Ο τρόπος που οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με την εφαρμογή φαίνεται να είναι αυτός που μπορεί να επηρεάσει την ψυχική τους υγεία. Οι εμπειρίες που προσλαμβάνεις είναι πολύ πιο σημαντικές από τον συνολικό χρόνο που αφιερώνεις στο Instagram.

Ειδικότερα, οι χρήστες του Instagram που ασχολούνται με την αναζήτηση δημοτικότητας στο διαδίκτυο και την κοινωνική σύγκριση -αξιολόγηση του εαυτού τους σε σχέση με τους άλλους- τείνουν να βιώνουν αρνητικά ψυχολογικά αποτελέσματα. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις έχουν συνδεθεί με αυξήσεις στα καταθλιπτικά συμπτώματα, το κοινωνικό άγχος και τις ανησυχίες για την εμφάνιση σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, καθώς και με τον περιορισμό στην αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση.

Ειδικά η κοινωνική σύγκριση με ανθρώπους που φαίνεται να έχουν μία πλούσια οικονομική κατάσταση είναι εξαιρετικά συνηθισμένη στο Instagram. Οι χρήστες αξιολογούν τη ζωή τους παράλληλα με επιμελημένες, επεξεργασμένες και πολύ προσεκτικά απαθανατισμένες εικόνες τρίτων. Επειδή οι χρήστες τείνουν να ακολουθούν τόσο άτομα που γνωρίζουν προσωπικά όσο και άτομα που δεν έχουν γνωρίσει ποτέ, η εφαρμογή θολώνει επίσης τα όρια μεταξύ συνομηλίκων και διασημοτήτων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ψευδή κοινωνική σύγκριση όταν οι χρήστες αντιπαραβάλλουν την εμφάνισή τους με εξιδανικευμένες εικόνες.

Το Instagram στην εφηβεία

Ως μερικοί από τους πιο εθισμένους χρήστες του Instagram οι έφηβοι έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της ψυχολογικής έρευνας. Οι μελέτες του Facebook σε περισσότερους από 22.000 χρήστες δείχνουν ότι οι έφηβοι αντιμετωπίζουν προκλήσεις με την κοινωνική σύγκριση, την κοινωνική πίεση και αρνητικές αλληλεπιδράσεις με συνομηλίκους στο Instagram. Μάλιστα, οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν ήδη ένα ψυχικό πρόβλημα λένε ότι το Instagram το επιδεινώνει.

Παρ’ όλα αυτά, πολλοί έφηβοι αναφέρουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τους κάνουν να αισθάνονται πιο συνδεδεμένοι με τους φίλους τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι διαδικτυακές εμπειρίες είναι συχνά πολυδιάστατες. Οι σχέσεις με τους συνομηλίκους είναι απολύτως απαραίτητες για την ευημερία των εφήβων και την κοινωνικοποίηση τους και η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον η κύρια πηγή αυτών των σχέσεων. Όμως, αυτή η χρήση κρύβει οφέλη αλλά και κινδύνους.

Για παράδειγμα, πολλοί έφηβοι συχνά χρησιμοποιούν το Instagram και άλλες πλατφόρμες για να μάθουν για τη σεξουαλική υγεία και ταυτότητα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τους εφήβους. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν έφηβοι που υφίστανται εκφοβισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε αυτούς εντοπίζονται υψηλά επίπεδα κατάθλιψης και αυτοκτονικών σκέψεων και συμπεριφορών. Οι ερευνητές αρχίζουν επίσης να τεκμηριώνουν την αλληλεπίδραση μεταξύ διαδικτυακού και εκτός σύνδεσης εκφοβισμού διαπιστώνουν ότι οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν διακρίσεις εκτός σύνδεσης είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν διαδικτυακές διακρίσεις στη συνέχεια.

Οι έφηβοι έλκονται έντονα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αυτά λόγω της βιολογικής τους τάσης για δημοτικότητα και σύνδεση. Οι περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τις κοινωνικές ανταμοιβές αναπτύσσουν σημαντική αύξηση στους υποδοχείς ντοπαμίνης και ωκυτοκίνης κατά την εφηβεία. Έτσι, οι έφηβοι παρακινούνται να αναζητήσουν επιβεβαίωση των συνομηλίκων τους  την ίδια περίπου στιγμή που και άλλοι έφηβοι αναζητούν μέσω του Instagram την ίδια ακριβώς επιβεβαίωση.

Μια μελέτη fMRI με επικεφαλής την ψυχολόγο Lauren Sherman διαπίστωσε πως οι έφηβοι είχαν αυξημένη ενεργοποίηση σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανταμοιβή όταν έβλεπαν φωτογραφίες που μοιάζουν με το Instagram με περισσότερα likes. Όταν έβλεπαν φωτογραφίες όπως το Instagram που έδειχναν επικίνδυνες συμπεριφορές όπως το ποτό και το κάπνισμα, οι έφηβοι είχαν μειωμένη ενεργοποίηση σε περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με την αναστολή, συμπεριλαμβανομένου του προμετωπιαίου φλοιού.

Κάνοντας το Instagram μία ευχάριστη και ελεγχόμενη εμπειρία

Σε αντίθεση με τα φάρμακα ή τα τσιγάρα, οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν διαθέτουν προειδοποιητικές ετικέτες. Όμως, δεδομένου ότι αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι απαιτείται προσοχή κατά την ενασχόληση με την πλατφόρμα. Ο καλύτερος τρόπος για να μπορέσεις να ευχαριστηθείς την εμπειρία σου στο Instagram είναι να ορίσεις ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα κατά το οποίο θα ασχολήσε με το μέσο. Αφού τελειώσεις κλείσε το τηλέφωνο ή άφησέ το σε άλλο δωμάτιο απενεργοποιώντας τις ειδοποιήσεις.

Εάν οι γονείς σου ανησυχούν θα πρέπει να συζητήσεις μαζί τους τις ανησυχίες τους και να βρείτε μία μέση λύση ώστε να είναι οι δύο πλευρές ευχαριστημένες. Ξεκινήστε τη συζήτηση με ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, για παράδειγμα συζητώντας το πώς νιώθεις όταν βλέπεις τόσα διαφορετικά περιεχόμενα και εάν οι εικόνες που βλέπεις είναι πραγματικές ή επεξεργασμένες. Η ενθάρρυνση της κριτικής σκέψης σχετικά με το υλικό που δημοσιεύεται στο διαδίκτυο μπορεί επίσης να βοηθήσει, επειδή τα παιδιά και οι έφηβοι με ισχυρές δεξιότητες στα μέσα παλεύουν λιγότερο με θέματα αυτοεκτίμησης και εικόνας σώματος.

Οι μελλοντικές μελέτες του Instagram θα πρέπει να επικεντρωθούν στη δοκιμή των επιπτώσεων του Instagram στην ψυχική υγεία πειραματικά και διαχρονικά. Οι ερευνητές προχωρούν τώρα προς τη μελέτη των ατομικών διαφορών στη χρήση και τη διεξαγωγή πειραμάτων με πιο διαφορετικά δείγματα και μακριά από ερωτήσεις σχετικά με τον ακατέργαστο χρόνο που αφιερώνεται στην εφαρμογή.