Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μία προοδευτική νευρολογική νόσος που επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα. Κάθε φορά κάνουμε μία κίνηση ακόμα και την πιο απλή κινητοποιείται το κεντρικό νευρικό σύστημα για να την πραγματοποιήσει. Εκατομμύρια νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο στέλνουν σήματα σε όλο το σώμα για τον έλεγχο λειτουργιών όπως η κίνηση, οι αισθήσεις, η μνήμη, η γνωστική λειτουργία αλλά και η ομιλία.

Τα σήματα στέλνονται μέσω των νευρικών ινών. Αυτές με την σειρά του καλύπτονται από μία προστατευτική θήκη που ονομάζεται μυελίνη. Με αυτή την θήκη επιβεβαιώνεται πως το σήματα στάλθηκε και λήφθηκε σωστά.

Σε άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού επιτίθενται κατά λάθος και καταστρέφουν το περίβλημα μυελίνης. Εξαιτίας αυτής της βλάβης έχει διακόπτεται η ροή των νευρικών σημάτων. Τα κατεστραμμένα νευρικά σήματα μπορεί να προκαλέσουν εξουθενωτικά συμπτώματα, όπως προβλήματα βάδισης και ισορροπίας, μυϊκή αδυναμία, κούραση και προβλήματα όρασης.

Συμπτώματα

Η σκλήρυνση κατά πλάκας επηρεάζει μεγάλο μέρος του σύγχρονου πληθυσμού και εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες. Τα συμπτώματα της μπορεί να διαφέρουν πολύ από άτομο σε άτομο και κατά τη διάρκεια της νόσου. Προσδιορίζονται ανάλογα με τη θέση των προσβεβλημένων νευρικών ινών, αν και επηρεάζουν συχνότερα την κίνηση. Άλλα συμπτώματα είναι:

• Μούδιασμα ή αδυναμία σε ένα ή περισσότερα άκρα που συνήθως εμφανίζεται σε μια πλευρά του σώματος
• Ξαφνικές αισθήσεις ηλεκτροπληξίας που συμβαίνουν με ορισμένες κινήσεις του λαιμού, ειδικά κάμψη του λαιμού προς τα εμπρός
• Τρέμουλο, έλλειψη συντονισμού ή ασταθές βάδισμα

Όσον αφορά τα συμπτώματα που σχετίζονται με την όραση αυτά περιλαμβάνουν:

• Μερική ή πλήρης απώλεια όρασης, συνήθως σε ένα μάτι κάθε φορά που μπορεί να συνοδεύεται από πόνο κατά την κίνηση των ματιών
• Παρατεταμένη διπλή όραση
• Θολή όραση

Άλλα επιπλέον συμπτώματα μπορεί να είναι:

• Μπερδεμένη ομιλία
• Κόπωση
• Ζάλη
• Μυρμήγκιασμα ή πόνος σε μέρη του σώματος
• Προβλήματα με τη σεξουαλική λειτουργία, τη λειτουργία του εντέρου και της ουροδόχου κύστης

Πώς εμπλέκεται το ανοσοποιητικό σύστημα στην σκλήρυνση κατά πλάκας;

Η σκλήρυνση κατά πλάκας θεωρείται ασθένεια που προκαλείται από το ανοσοποιητικό. Εμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα δυσλειτουργεί και επιτίθεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Η σκλήρυνση κατά πλάκας αναφέρεται συχνά και ως αυτοάνοσο νόσημα. Στις αυτοάνοσες ασθένειες, το ανοσοποιητικό σύστημα επισημαίνει λανθασμένα συστατικά από υγιή ιστό σαν να είναι μέρος ενός ξένου εισβολέα, όπως ένα βακτήριο ή ένας ιός. Έτσι, το ανοσοποιητικό σύστημα καλείται να επιτεθεί στον υγιή ιστό.

Ενώ είναι γνωστό στους επιστήμονες ότι η σκλήρυνση κατά πλάκας επηρεάζει άμεσα το περίβλημα της μυελίνης, δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα τι προκαλεί το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί στη μυελίνη. Για αυτό τον λόγο η σκλήρυνση κατά πλάκας θεωρείται ασθένεια που προκαλείται από το ανοσοποιητικό.

Ποιος ο ρόλος των γονιδίων;

Πολλά γονίδια πιστεύεται ότι παίζουν ρόλο στην σκλήρυνση κατά πλάκας. Η πιθανότητα εμφάνισης της είναι ελαφρώς υψηλότερη εάν κάποιος στενός συγγενής, όπως ένας γονέας ή ένας αδερφός, έχει τη νόσο. Παραδείγματος χάριν, εάν ο γονέας ή ο αδερφός έχει σκλήρυνση κατά πλάκας, ο κίνδυνος να νοσήσει κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας από τη νόσο υπολογίζεται ότι είναι περίπου 3 τοις εκατό.

Πολλοί άνθρωποι που έχουν σκλήρυνση κατά πλάκας έχουν επίσης συγγενή με σκλήρυνση κατά πλάκας. Σύμφωνα με την National Multiple Sclerosis Society περίπου 200 γονίδια έχουν μελετηθεί για το ρόλο τους στον κίνδυνο σκλήρυνσης κατά πλάκας. Πολλά από αυτά εμπλέκονται στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος ή στις ανοσολογικές αποκρίσεις.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η σκλήρυνση κατά πλάκας δεν είναι κληρονομική πάθηση, δηλαδή δεν μεταδίδεται απευθείας από τον γονέα στο παιδί. Αντίθετα, οι έρευνες δείχνουν ότι πρόκειται μια πολυγονιδιακή κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο που έχει διαγνωστεί με σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να έχει έναν συνδυασμό γονιδίων που αυξάνει τον κίνδυνο σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Επειδή τα γονίδια μοιράζονται σε οικογένειες, είναι δυνατόν ένα άτομο να κληρονομήσει πολλές παραλλαγές γονιδίων που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Το να γνωρίζουμε απλώς πόσες παραλλαγές γονιδίων έχει ένα άτομο δεν αρκεί για να προβλέψουμε εάν θα αναπτύξουν τελικά την σκλήρυνση. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι γενετικοί παράγοντες κινδύνου αλληλεπιδρούν με περιβαλλοντικούς και μολυσματικούς παράγοντες κινδύνου και συμβάλλουν στη δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος που παρατηρείται στη σκλήρυνση κατά πλάκας.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες και σκλήρυνση κατά πλάκας

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι πράγματα που επηρεάζουν τον οργανισμό από το περιβάλλον. Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου έχουν συνδεθεί με τον κίνδυνο εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας και μερική από αυτούς περιλαμβάνουν:

• χαμηλή βιταμίνη D ή χαμηλή έκθεση στον ήλιο
• μόλυνση του αέρα
• έκθεση σε οργανικούς διαλύτες

Από αυτά, μια ανασκόπηση του 2019 διαπίστωσε ότι η χαμηλή βιταμίνη D ή η χαμηλή έκθεση στον ήλιο δεν ήταν σοβαροί περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου για σκλήρυνση κατά πλάκας. Η ατμοσφαιρική ρύπανση και οι οργανικοί διαλύτες θεωρήθηκαν και αυτοί πως έχουν ασθενέστερη σχέση.

Τελικά πως είναι να ζεις με σκλήρυνση κατά πλάκας;

Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι όσοι έχουν σκλήρυνση κατά πλάκας ζουν όλο και πιο γεμάτες ζωές. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των θεραπευτικών επιλογών και των γενικών βελτιώσεων στον τρόπο ζωής και στις επιλογές υγείας και πρόληψης. Με τη συνεχή έρευνα, γίνονται καθημερινά βήματα για να βοηθηθεί να βρεθεί τι μπορεί να σταματήσει την εξέλιξη της σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη θεραπευτική μέθοδος που να καταπολεμά την σκλήρυνση κατά πλάκας. Για αυτό θεωρείται εξαιρετικά σημαντική η έγκαιρη διάγνωσή της. Η καθημερινότητα μπορεί να γίνει πολύ πιο εύκολη από ότι παλαιότερα καθώς σε συνεργασία με τον γιατρό και την κατάλληλη αντιμετώπιση τα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας μπορούν να προσαρμοστούν στην ζωή του πάσχοντος.