Βαγγέλης Παπαθανασίου: ο παγκοσμίου φήμης συνθέτης από τον Βόλο που τιμήθηκε με Όσκαρ, έφτιαξε μουσική για την NASA και παντρεύτηκε κρυφά την απόγονο της οικογένειας Μεταξά των κονιάκ

Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου 1943 στην Αγριά Βόλου ως Ευάγγελος Οδυσσέας Παπαθανασίου, αλλά μεγάλωσε στην Αθήνα. Καριέρα έκανε μόνο με το προσωνύμιο Vangelis. Ήδη από την ηλικία των τεσσάρων ετών ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την μουσική και έδωσε την πρώτη του παράσταση στα έξι του. Οι γονείς του τον πίεζαν να πάρει μαθήματα μουσικής αλλά ο ίδιος προτίμησε να παραμείνει αυτοδίδακτος. Παρ’ όλα αυτά, σπούδασε κλασική μουσική, ζωγραφική και σκηνοθεσία στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στην Αθήνα.

Τα πρώτα του βήματα

Σε μία από τις πρώτες του παραστάσεις του ήδη από το δημοτικό εντυπωσίασε, τον λογοτέχνη Στρατή Μυριβήλη που έμεινε κατάπληκτος από τις ικανότητές του. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 αποφάσισε να δημιουργήσει ένα από τα πρώτα γκρουπ της εποχής, τους Forminx. Μαζί τους ο Βαγγέλης θα συμμετάσχει στην μουσική επένδυση των ταινιών «Ο Θόδωρος και το Δίκανο» (1962) και «Ο Αδελφός μου… ο Τροχονόμος» (1963). Η διετία χρόνια 1964-1966 ήταν εκείνοι που τους ανέδειξε ως το κορυφαίο ελληνικό συγκρότημα.

Είναι η εποχή της τεράστιας επιτυχίας του “Jeronimo yanka” και των άλλων σπουδαίων τραγουδιών τους το συγκρότημα και ο ίδιος ο Βαγγέλης Παπαθανασίου αναδείχθηκαν στην μουσική σκηνή. Παράλληλα, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου αυτονομήθηκε και ξεκίνησε να παίζει τζαζ με την ορχήστρα του Γιώργου Θεοδοσιάδη. Μαζί του ήταν Ζωή Κουρούκλη, η Αλέκα Κανελλίδου, ο Ricardo Credi κ.ά. Επίσης, μόνος του άρχισε να γράφει και μουσική για ταινίες.

Διεθνής καριέρα με το συγκρότημα Aphrodite’s Child

Το 1968 θεωρείται χρονιά σταθμός για τον Βαγγέλη Παπαθανασίου. Μαζί με τους Ντέμη Ρούσσο και Λουκά Σιδερά ταξιδεύουν στο Παρίσι και δημιουργούν το συγκρότημα Aphrodite’s Child. Έμελλε να τους δώσει το εισιτήριο για να κάνουν διεθνή καριέρα.

Στο ξεκίνημά τους και οι δύο προσπαθούσαν να αναγνωρίσουν τις ατυχίες. Για παράδειγμα στο ταξίδι τους για Λονδίνο μέσω Παρισιού για να ηχογραφήσουν το τραγούδη «Rain and tears», η απεργία των μέσω μεταφοράς τους ανάγκασε να μείνουν στην Γαλλία. Έτσι αναγκάστηκαν να ηχογραφήσουν το τραγούδι εκεί και δυστυχώς δεν έμεινε ικανοποιημένος από την ποιότητα της ηχογράφησης. Αυτή ήταν η δεύτερη ατυχία.

Τελικά, όμως, το τεράστιο τραγούδι «Rain and tears», βγήκε σε δισκάκι και κυκλοφόρησε κάνοντας με μεγάλη. Μάλιστα στο Παρίσι, στην διάρκεια του Μάη του ’68 έγινε ένα από τα τραγούδια που αποτέλεσαν τον «ύμνο» της φοιτητικής εξέγερσης.

Το 1972 το συγκρότημα διαλύθηκε όμως οριστικά και στη συνέχεια ο Παπαθανασίου ηχογράφησε μια σειρά από προσωπικά άλμπουμ ηλεκτρονικής μουσικής –«Heaven and Hell», «Albedo 0.39», «Spiral», «Beaubourg», «China». Το μουσικό θέμα του για το αγγλικό φιλμ «Οι δρόμοι της φωτιάς» (1981) κέρδισε Όσκαρ πρωτότυπης μουσικής, έφτασε στο νούμερο 1 των αμερικανικών τσαρτς και τον καταξίωσε παγκοσμίως.

Μουσική για ταινίες 

Πολλές από τις συνθέσεις του Βαγγέλη έγιναν η μουσική επένδυση για ταινίες που έγιναν παγκόσμιες επιτυχίες. Για το σάουντρακ της ταινίας “Οι δρόμοι της φωτιάς” απέσπασε το Όσκαρ Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής το 1982.Ο Βαγγέλης έχει γράψει μουσική για πολλές ταινίες μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ αλλά και τηλεοπτικές παραγωγές, ανάμεσα οι:

  • Vortex – Το πρόσωπο της μέδουσας, 1967
  • Ο αγνοούμενος, 1982
  • Blade Runner, 1982
  • Η ανταρσία του Μπάουντυ, 1984
  • Francesco, 1989
  • 1492: Χριστόφορος Κολόμβος (1492 – Conquest of Paradise, 1992) για το οποίο κέρδισε και τα βραβεία Echo Awards αλλά και του Χρυσού Λέοντα
  • Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα, 1992
  • Καβάφης, 1996
  • Αλέξανδρος, 2004
  • Ελ Γκρέκο, 2007

Όταν έφτιαξε μουσική για την NASA

Η εξερεύνηση του διαστήματος τον ενθουσίαζε ήδη από την παιδική του ηλικία. Για αυτό αφιέρωσε πολλά από τα έργα του στο διάστημα. Πολλοί διαστημικοί οργανισμοί τον εμπιστεύτηκαν για να δημιουργήσει συνθέσεις για αυτούς. Το 1980 όταν ξεκίνησε να προβάλλεται η αμερικανική τηλεοπτική σειρά Cosmos: A Personal Voyage του Καρλ Σαγκάν, εκείνος συνέθεσε κομμάτια της.

Το καλοκαίρι του 2001 ο Βαγγέλης παρουσίασε το έργο Μυθωδία στους στύλους του ολυμπίου Διός. Αυτή η σύνθεση δημιουργήθηκε με σκοπό να συνοδεύσει τη διαστημική αποστολή της ΝΑΣΑ 2001: Οδύσσεια στον Άρη. Πρόκειται για μία μουσική παράσταση που έμεινε στην ιστορία. Κατά τη διάρκεια της προβλήθηκαν με ειδικά οπτικά εφέ απεικονίσεις κυρίως από θεούς της αρχαίας Ελλάδας και διαστημικές εικόνες της ΝΑΣΑ.

Μέρη του έργου ερμήνευσαν οι σοπράνο Τζέσι Νόρμαν και Κάθλιν Μπατλ και συμμετείχε η Μητροπολιτική Ορχήστρα του Λονδίνου και η 120μελής χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η παράσταση προβλήθηκε σε όλο τον πλανήτη. Μετά το τέλος της η γαλλική κυβέρνηση, απένειμε στον Παπαθανασίου τον τίτλο του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής σε μία τελετή που έλαβε χώρα στο περιστύλιο του Ζαππείου.

Δύο χρόνια αργότερα, το 2003, η ΝΑΣΑ τον τίμησε με το μετάλλιο δημόσιας συνεισφοράς σε αναγνώριση εξαιρετικής συνεισφοράς στο όραμα της. Το βραβείο αποτελεί την υψηλότερη τιμή από τον Αμερικανικό οργανισμό για μη κυβερνητικά πρόσωπα.

Το 2013, η ΝΑΣΑ πήρε για δεύτερη φορά τη μουσική του με ένα πρωτότυπο μουσικό έργο που δημιουργήθηκε για να πλαισιώσει το βίντεο από την αποστολή Ήρα. Τον Νοέμβριο του 2014 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος πρότεινε στον Βαγγέλη να συνθέσει την μουσική για την πρώτη ιστορική προσεδάφιση σε κομήτη. Έτσι, συνέθεσε μια μουσική τριλογία Άφιξη, Το ταξίδι του Philae και Το βαλς του Ροζέτα.

Ο κρυφός γάμος με την απόγονο της οικογένειας Μεταξά

Πολλές φορές τα Ελληνικά και ξένα μέσα ενημέρωσης προσπάθησαν να μάθουν περισσότερα για την προσωπική ζωή του μουσικοσυνθέτη. Ωστόσο, ο ίδιος δεν μιλούσε ποτέ για την προσωπική του ζωή και φρόντισε να την κρατά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.

Το 2013 Αμερικανική ιστοσελίδα life style αποκάλυψε πως ο Βαγγέλης μετά από οκτώ χρόνια σχέσης με την Λώρα Μεταξά, απόγονο της γνωστής ποτοποΐας κονιάκ “Μεταξάς” και γλύπτρια, παντρεύτηκαν κάτω από άκρα μυστικότητα. Μάλιστα, οι συντάκτες του άρθρου ανέφεραν πως οι πληροφορίες προήλθαν από το στενό περιβάλλον του καλλιτέχνη.

Ο ίδιος δεν επιβεβαίωσε ούτε διέψευσε ποτέ την πληροφορία αλλά ούτε και η Λώρα Μεταξά. Το ζευγάρι φαίνεται να ζούσε κάτω από την ίδια στέγη στο σπίτι του Βαγγέλη στην Διονυσίου Αρεοπαγίτου με θέα την Ακρόπολη.

Οι δηλώσεις της ανηψιάς του και η πίκρα του για τον Βόλο που τον έκανε να μην ξαναπάει

Όπως αποκάλυψε η ανηψιά του Βαγγέλη Παπαθανασίου Ελένη, κόρη εξαδέλφου του, ο θείος της πέρασε τους τελευταίους τρεις μήνες της ζωής του στην Αμερικανική Κλινική του Παρισιού όπου νοσηλεύτηκε στην εντατική λόγο κορωνοϊού. Ωστόσο, η ίδια δεν κατέστησε σαφές αν τελικά έχασε την ζωή του από αυτόν ή από άλλο πρόβλημα υγείας.

Ο Βαγγέλης, όμως, για πολλά χρόνια δεν επέστρεφε στον Βόλο παρ’ όλο που αρκετές φορές είχε επισκεφθεί την Αγριά όπου γεννήθηκε. Αυτό οφείλεται σε ένα περιστατικό που συνέβη το 2007. Τότε είχε φέρει στον Βόλο επιστήμονες από την NASA οι οποίοι ήθελαν να κάνουν μία συμβολική βόλτα με την τριήρη Αργώ που την αξιοποιούσαν σε πολιτιστικά δρώμενα πανελλαδικώς.

Ο δήμος Βόλου αρνήθηκε στον Βαγγέλη και στους υπόλοιπους επιστήμονες στην βόλτα με την τριήρη με τον μουσικοσυνθέτη να μην επιθυμεί να επιστρέψει στην πόλη μετά από αυτό. Ταξίδεψε μόνο στην Αγριά καθώς ο δήμος τον τίμησε σε μία λιτή τελετή με ένα απλό στεφάνι ελιάς όπως ήθελε ο συνθέτης.

Μερικά από τα λόγια του σε συνέντευξη που έδωσε

Πάντα ήμουν κλειστός. Άνθρωποι έρχονται να με συναντήσουν στο στούντιο, αλλά εγώ δε βλέπω κανέναν. Δε γίνεται διαφορετικά. Πάντα ήμουν κλειστός, αλλά με τα χρόνια γίνομαι περισσότερο.

Τα παιδικά μου χρόνια δεν καθόρισαν τη σχέση μου με τη μουσική. Τουλάχιστον έτσι νομίζω. Ήταν να με βρει το κακό και με βρήκε. Όπου κι αν είσαι, ό,τι κι αν κάνεις, αυτό που είναι να σε βρει θα σε βρει. Εγώ ήμουν λίγο πιο τυχερός. Είχαμε πιάνο και μεγάλωσα σε σπίτι με κήπο.

Από παιδί. Στα δώδεκα ή στα δεκατρία μου είχα συνθέσει στο μυαλό μου ένα κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα. Μετά από καιρό άκουσα στο ραδιόφωνο κάτι παρεμφερές. Δεν ήξερα τι ήταν και τελικά άκουσα από τον εκφωνητή ότι ήταν ένα κονσέρτο του Μπέλα Μπάρτοκ. Τότε είπα: «Για δες! Αυτό που σκέφτηκα υπάρχει».

Έχω δεχτεί πιέσεις να παίξω το παιχνίδι του σταρ σύστεμ και εξακολουθώ να δέχομαι. Όλα αυτά που ακούω, όμως, περνάνε από πάνω μου και δεν τα παίρνω στα σοβαρά. Είμαι βέβαια στο εμπόριο, αλλά ποτέ δεν επιδίωξα κάτι τέτοιο. Ποτέ δεν έκανα αυτά που μου ζητούσαν. Πάντα απέφευγα συνειδητά την προβολή και τη διαφήμιση.

Όταν μου δώσανε το Όσκαρ, κοιμόμουν· το έμαθα το επόμενο πρωί. Συγκριτικά, η χαρά του κόσμου στην Ελλάδα ήταν πολύ μεγαλύτερη από την δικιά μου. Όχι ότι εγώ δεν ευχαριστήθηκα, αλλά δεν άλλαξε κάτι στη ζωή μου. Δεν έγινα διαφορετικός μ’ ένα Όσκαρ. Και να μην το είχα πάρει, ο ίδιος θα ήμουν.

Το στοιχείο που διακρίνει τους συνεργάτες μου είναι η εσωτερική αρμονία. Πάντα ψάχνω για ανθρώπους που τα πάνε καλά με τον εαυτό τους, που δεν έχουν ανάγκη να πουν ψέματα, να κάνουν κακό, να φερθούν με ηλιθιότητα και μικροπρέπεια. Μόνο σε τέτοια άτομα μπορείς να βασιστείς. Αλλιώς, μπλέκεις με επικίνδυνα όντα.

Δεν κουράζομαι ποτέ από τη δουλειά μου. Κουράζομαι μόνο όταν βρεθώ σε ένα περιβάλλον που δεν είναι αρμονικό. Μπορεί να κουραστώ σε ένα εστιατόριο ή σε ένα σπίτι, αλλά ποτέ όταν δουλεύω. Πηγαίνοντας κόντρα στη φύση σου, κουράζεσαι σε δέκα λεπτά. Αντίθετα, όταν τα πράγματα πάνε σωστά, μεγαλώνει αντοχή σου.

Η μουσική είναι ένας κώδικας της φύσης. Ο λόγος ήρθε με τους ανθρώπους και γι’ αυτό είναι περιοριστικός. Η μουσική βρίσκεται στη φύση και ποτίζει τον άνθρωπο χωρίς το βάρος άχρηστων εμπειριών. Όσο λοιπόν πιο καθαρός είναι ο συνθέτης, όσο πιο πιστά μεταφέρει τη μουσική, τόσο πιο οικουμενικό γίνεται το αποτέλεσμα.

Θα μπορούσα να μην ξαναβγάλω δίσκο από αηδία για τις δισκογραφικές εταιρείες. Κάθε φορά που συνεργάζεσαι μαζί τους, μπαίνεις σε κάποιο πρόβλημα. Κάθε φορά η διαδικασία δουλεύει εναντίον σου, ενάντια σε αυτά που σκέφτεσαι. Κάθε φορά παλεύεις να προστατεύσεις τον εαυτό σου, την αξιοπρέπειά σου. Οι εταιρίες είναι σε θέση να τα ισοπεδώσουν όλα.

Ο Δίας και εγώ. Κάποτε ο Aμερικανός αστροφυσικός Καρλ Σέιγκαν μου έστειλε μια κασέτα της NASA με ήχους από τον πλανήτη Δία. Οι ήχοι που άκουσα είναι πολύ κοντά στους δικούς μου. Άκουσα την κασέτα και τρελάθηκα.

Κινηματογράφος. Από όλες τις δουλειές μου στον κινηματογράφο χάρηκα περισσότερο το «Blade Runner». Πέρασα τότε πολύ ωραία και ο Ρίντλεϊ Σκοτ ήταν πολύ καλός. Περίεργος, αλλά καλός.

Πατώντας το πόδι σου στην Νέα Υόρκη, νιώθεις την ανάγκη να κάνεις πράγματα. Όταν πηγαίνω στη Νέα Υόρκη, συνθέτω συνεχώς. Αντίθετα, στο Παρίσι δεν μπορώ να γράψω καθόλου μουσική. Στο Παρίσι πάω, κάθομαι τρεις μήνες και όλη μέρα ζωγραφίζω.

Ξέρω την δύναμη της μουσικής. Πολλές φορές αυτό με τρομάζει και με κάνει πιο υπεύθυνο. Ο μουσικός έχει στα χέρια του μια δύναμη που μπορεί να χωρίσει πλήθη ή να τα ενώσει· βρίσκεται συνεχώς μπροστά σε απεριόριστες δυνατότητες. Γι’ αυτό χρειάζεται περισσότερη υπευθυνότητα ο καλλιτέχνης και λιγότερη προβολή.

Η Ελλάδα είναι ο αποτυχημένος μου έρωτας. Όταν είμαι έξω, θέλω να γυρίσω. Όταν έρχομαι, κάθομαι μόνο μια δυο βδομάδες και νιώθω ότι δεν μπορώ να κάνω το παραμικρό. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα τεράστιο δυναμικό, αλλά και μια ψυχική φτώχεια, μια μιζέρια.

Θα ήθελα να βρεθώ με τον Αϊνστάιν. Θα ήθελα επίσης να γνωρίσω έναν αρχαίο Έλληνα· να μάθω πώς ζούσε, τι έτρωγε. Γενικά, οι καλλιτέχνες δεν με ελκύουν. Τους βρίσκω παρακμιακούς.

 

Πηγή:

Βαγγέλης Παπαθανασίου: «Ξέρω τη δύναμη της μουσικής»

Σχετικά άρθρα