Τις τελευταίες μέρες έχουν αναφερθεί περισσότερα από 120 επιβεβαιωμένα ή ύποπτα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων, μιας σπάνιας ιογενούς νόσου που συνήθως δεν ανιχνεύεται εκτός Αφρικής. Στην χώρα μας μέχρι στιγμής δεν έχει εντοπιστεί κάποιο κρούσμα και ένα που θεωρούνταν ύποπτο τελικά ήταν αρνητικό. Στην Μεγάλη Βρετανία ένα παιδί νοσηλεύεται στην εντατική, ενώ κρούσματα έχουν βρεθεί σε Βέλγιο, Ελβετία και Ισραήλ.

Εκτός από τις προαναφερθείσες, κρούσματα έχουν εντοπιστεί σε τουλάχιστον 11 μη αφρικανικές χώρες από την περασμένη εβδομάδα. Η εμφάνιση του ιού σε χωριστούς πληθυσμούς σε όλο τον κόσμο, σε τοποθεσίες όπου συνήθως δεν εμφανίζεται έχει ανησυχήσει τους επιστήμονες.

Ο ιός ονομάζεται “ευλογιά των πιθήκων” επειδή οι ερευνητές τον εντόπισαν για πρώτη φορά σε πιθήκους εργαστηρίου το 1958. Πιστεύεται ότι μεταδίδεται σε ανθρώπους από άγρια ​​ζώα όπως τα τρωκτικά ή από άλλα μολυσμένα άτομα. Μολαταίτα, τα κρούσματα εκτός Αφρικής είχαν περιοριστεί στο παρελθόν σε ανθρώπους που έρχονταν από ταξίδια στην Αφρική ή εξαιτίας της εισαγωγής μολυσμένων ζώων.

Ο αριθμός των κρουσμάτων που εντοπίστηκαν εκτός Αφρικής μόνο την περασμένη εβδομάδα έχει ήδη ξεπεράσει τον συνολικό αριθμό που εντοπίστηκε εκτός της ηπείρου από το 1970 και αναμένεται να αυξηθεί. Αυτή η ταχεία εξάπλωση είναι αυτό που έχει τους επιστήμονες σε εγρήγορση.

Τι είναι η ευλογιά των πιθήκων;

Η ευλογιά των πιθήκων δεν συγκαταλέγεται στους SARS-CoV-2 όπως ο κορωνοϊός που ευθύνεται για την πανδημία του COVID-19. Δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο τόσο εύκολα -καθώς χρειάζεται πολύ στενή επαφή περίπου 20 εκ. απόστασης- και επειδή σχετίζεται με τον ιό της ευλογιάς, υπάρχουν ήδη θεραπείες και εμβόλια για τον περιορισμό της. Για αυτούς τους λόγους οι επιστήμονες ανησυχούν αλλά δεν πανικοβάλλονται.

Σε αντίθεση με τον κορωνοϊό, ο οποίος εξαπλώνεται μέσω μικροσκοπικών αερομεταφερόμενων σταγονιδίων, η ευλογιά των πιθήκων πιστεύεται ότι εξαπλώνεται από στενή επαφή με σωματικά υγρά, όπως το σάλιο από τον βήχα. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο με ευλογιά των πιθήκων είναι πιθανό να μολύνει πολύ λιγότερες στενές επαφές.

Και οι δύο ιοί μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη. Παρ’ όλα αυτά, η ευλογιά των πιθήκων προκαλεί επίσης μεγέθυνση λεμφαδένων και χαρακτηριστικές βλάβες γεμάτες υγρό στο πρόσωπο, τα χέρια και τα πόδια. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν από την ευλογιά των πιθήκων σε λίγες εβδομάδες χωρίς την ανάγκη θεραπείας.

Οι γνώμες των ειδικών

Αυτό που μπορούν να πουν οι ερευνητές από τα ήδη υπάρχοντα γενετικά δεδομένα είναι ότι το στέλεχος του ιού της ευλογιάς των πιθήκων που βρέθηκε στην Πορτογαλία σχετίζεται με ένα στέλεχος του ιού που βρίσκεται κυρίως στη Δυτική Αφρική. Αυτό το στέλεχος προκαλεί ηπιότερη ασθένεια και έχει χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας σε σύγκριση με αυτό της Κεντρικής Αφρικής.

Αλλά πόσο ακριβώς διαφέρει το στέλεχος που προκαλεί τα τρέχοντα κρούσματα από αυτό στη Δυτική Αφρική παραμένει άγνωστο. Επίσης, άγνωστο παραμένει και εάν τα κρούσματα που εμφανίζονται σε διάφορες χώρες συνδέονται μεταξύ τους και με ποιον τρόπο.

Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον προσδιορισμό κάποιων πρώτων δεδομένων που σχετίζονται με την ξαφνική αύξηση των κρουσμάτων. Επίσης θα μπορούσαν να καθορίσουν κατά πόσο προέρχεται από μια μετάλλαξη που επιτρέπει στην ευλογιά των πιθήκων να μεταδίδεται πιο εύκολα.

Σε αντίθεση με τον κορωνοϊό που σχετίζεται με το RNA, η ευλογιά των πιθήκων προκαλείται από έναν ιό που αφορά το DNA. Οι ιοί DNA είναι ευκολότεροι στον εντοπισμό και την επιδιόρθωση μεταλλάξεων από τους ιούς RNA. Αυτό σημαίνει ότι είναι απίθανο ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων να έχει ξαφνικά μεταλλαχθεί, ώστε να γίνει ικανός στη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Ανησυχητική η εξάπλωση 

Η ανίχνευση της ευλογιάς των πιθήκων σε άτομα που δεν αποτελούν στενές επαφές υποδηλώνει ότι ο ιός μπορεί να εξαπλώθηκε σιωπηλά. Σε αντίθεση με τον κορωνοϊό, ο οποίος μπορεί να εξαπλωθεί χωρίς να προκαλεί συμπτώματα, η ευλογιά των πιθήκων συνήθως δεν περνά απαρατήρητη όταν μολύνει ένα άτομο λόγω και των δερματικών εξανθημάτων που προκαλεί. Δηλαδή, έχει συμπτώματα που κάνουν εύκολη την ανίχνευσή της και την παρακολούθηση των κρουσμάτων.

Γρίφο, όμως, αποτελεί το γεγονός πως σχεδόν όλες οι ομάδες περιπτώσεων περιλαμβάνουν άνδρες ηλικίας 20–50 ετών, πολλοί από τους οποίους είναι ομοφυλόφιλοι άνδρες. Η ευλογιά των πιθήκων δεν είναι γνωστό κατά πόσο μεταδίδεται σεξουαλικά, η σεξουαλική δραστηριότητα σίγουρα αποτελεί στενή επαφή.

Οι επιστήμονες θα αποκτήσουν μεγαλύτερη γνώση για την προέλευση των εστιών και τους παράγοντες κινδύνου για μόλυνση μόλις ολοκληρωθεί μια επιδημιολογική έρευνα η οποία μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες και περιλαμβάνει αυστηρή ιχνηλάτηση επαφών.

Πως μπορεί να περιοριστεί η νόσος;

Οι επιστήμονες παρακολουθούν την ευλογιά των πιθήκων από τότε που ξεκίνησαν εκστρατείες εξάλειψης της ευλογιάς, που τελικά επέτυχαν τον στόχο τους τη δεκαετία του 1970. Αυτή την στιγμή λόγω των εμβολιασμών η ευλογιά δεν είναι πλέον απειλή και ο εμβολιασμός εναντίων της είναι στην βασική ιατρική κάλυψη κάθε παιδιού.

Βέβαια, αν και υπάρχουν εμβολιασμοί, συνεχίζουν να εμφανίζονται μερικά κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων κυρίως στην Αφρική. Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό παλεύει με τον ιό εδώ και δεκαετίες και η Νιγηρία βιώνει ένα μεγάλο επιδημικό ξέσπασμα. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ανέφεραν ένα ξέσπασμα το 2003, όταν ένα φορτίο τρωκτικών από την Γκάνα διέδωσε τον ιό σε σκύλους στο Ιλινόις και μόλυνε περισσότερους από 70 ανθρώπους.

Οι αρχές δημόσιας υγείας διαθέτουν όπλα κατά της ευλογιάς των πιθήκων. Τέτοια είναι, η προμήθεια εμβολίων κατά της ευλογιάς καθώς και μια αντιική θεραπεία που θεωρείται ότι είναι εξαιρετικά αποτελεσματική κατά του ιού. Ωστόσο, υπάρχει ανησυχία για το κατά πόσο οι θεραπείες που διαθέτουμε θα καταφέρουν να αναπτυχθούν σε μεγάλη κλίμακα για την αντιμετώπιση της ευλογιάς των πιθήκων.

Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης πιθανότατα θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν μια μέθοδο που ονομάζεται «εμβολιασμός δακτυλίου». Πρόκειται για μέθοδο εμβολιασμού των στενών επαφών των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί από την ευλογιά των πιθήκων για να αποκόψουν την διάδοση του ιού. Με βάση τα δεδομένα που έχουν στα χέρια τους οι ειδικοί τα τρέχοντα κρούσματα πιθανότατα δεν θα απαιτήσουν στρατηγικές περιορισμού πέρα ​​από τον εμβολιασμό με δακτύλιο.