Χτίζοντας σχέσεις ζωής, για μια ζωή που αξίζουμε 

«Λάμπει μέσα μου αυτό που δεν γνωρίζω, μα ωστόσο λάμπει»   Οδυσσέας  Ελύτης

Όταν μοιραζόμαστε τους στοχασμούς και τις αμφιβολίες μας, μοιραζόμαστε και αυτά που μας καθιστούν ευάλωτους, παίρνουμε ένα ρίσκο. Αυτή είναι η μόνη συνθήκη για τη δημιουργία ενός αυθεντικού διαλόγου με τον άλλον, στην οικογένεια, ανάμεσα στα φύλα, στις κοινωνικές ομάδες και ίσως ακόμη πιο χαρακτηριστικά, ανάμεσα στα παιδιά- εφήβους και τους σημαντικούς ενήλικες γι’ αυτούς.

Ιδιαιτέρως οι νέοι, έχουν  ανάγκη να πιστεύουν και κάθε πίστη υποδηλώνει ένα πάθος για το Ιδανικό. Έτσι κάθε διάψευσή της τη μετατρέπει στο αντίθετό της, ανοίγοντας το δρόμο στην (αυτo) υποτίμηση και σε (αυτo) τιμωρητικές συμπεριφορές (βουλημία, νευρική ανορεξία, τοξικομανία, κατάθλιψη, βανδαλισμός) ή σε διάφορα άλλα είδη (αυτο)καταστροφικών συμπεριφορών, σε ατομικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο ή κλείνονται εθισμένοι στην ηλεκτρονική οθόνη μιας εικονικής ζωής, παρακάμπτοντας φοβισμένοι την πραγματικότητα.

Τι σημαίνει γίνομαι ενήλικας;

Γίνομαι ενήλικας, σημαίνει ικανός να επινοώ κατά κάποιο τρόπο τη ζωή μου, να αποφασίζω τι θα πιστεύω. Είναι μια πορεία με προτεραιότητες, η οποία συγκροτείται από την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης και του κόστους γι’ αυτά που θέλω. Η κατάκτηση δεξιοτήτων και στόχων είναι το μόνο σταθερό υλικό για το χτίσιμο της αυτοεκτίμησης.

Είναι διαφορετικό από το «κάνω ότι μου καπνίσει» γιατί, όπως  λέει ο ποιητής μας Νίκος Γκάτσος, «όποιος χωρίς ανέμους ανεμίζεται, πάει μια ψηλά, μια χαμηλά, ποτέ δεν πάει σωστά». Είναι αναγκαίο να αναζητήσουμε πάλι τη συγκρότηση σημασιών και νοημάτων, τα οποία είναι ικανά να συναρπάσουν τους νεότερους και να τους απαλλάξουν από την «τυραννία του παρόντος».

«Ο άνθρωπος είναι το Όλον αυτού», είναι αυτό που γίνεται, αυτό που κάνει για να γίνεται και με τον Θεό και με τους άλλους, λέει ο Άγιος Μάξιμος. Με την πίστη, με την οργή και με τον έρωτά του και όχι μόνο με το νου. Δεν είναι μόνο τα «ωραία» και τα «καλά»  συναισθήματα που προσδίδουν βάθος στην ύπαρξή μας και μας οδηγούν στην ουσιαστική κατανόηση του εαυτού μας. Συχνά είναι και τα συναισθήματα που δεν είναι αποδεκτά, που θα προτιμούσαμε να τα αποφύγουμε, ή τα προβάλλουμε στους άλλους ως «εχθρικά».

Από μια ψυχαναλυτική οπτική, μάλλον σ’ αυτά αναφέρεται το « αγαπάτε τους εχθρούς υμών», στο να μπορέσουμε δηλαδή να αποδεχθούμε τις γήινες αντιθέσεις μας και να αγαπήσουμε και τα «ταπεινά» μέρη του εαυτού μας. Η αγάπη έτσι μας ενώνει με τον εαυτό μας και το απολύτως διαφορετικό από την ύπαρξή μας, αυτό που είναι πέρα από τα όντα.

Πως θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους άλλους ανθρώπους γύρω μας;

Η αγάπη για τα παιδιά μας είναι η «καθαρότερη» μορφή αγάπης. Περιλαμβάνει το στοιχείο της ταύτισης μαζί τους ως κάτι το πολύτιμο˙ γι’ αυτό που είναι τα ίδια, ανεξάρτητα από όποια οφέλη μπορεί να έχουμε, είτε εμείς είτε η κοινωνία γενικότερα. Αυτό εννοούσε ο Καντ όταν έλεγε πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε κάθε άνθρωπο ως αυτοσκοπό και όχι ως μέσον για την επίτευξη κάποιου άλλου σκοπού. Τα παιδιά μου είναι για μένα πιο σημαντικά από άλλα επειδή τα αγαπώ.

Η αγάπη μου τα κάνει σημαντικά. Αυτοί τους οποίους αγαπάμε αποκτούν αξία για μας ακριβώς επειδή τους αγαπάμε. Η αγάπη μας δεν είναι η αντίδρασή μας στην αξία τους˙ δημιουργεί μια αξία την οποία διαφορετικά δεν θα είχαν. Η αγάπη προηγείται. Η ιδιαίτερη αξία ακολουθεί ως συνέπεια της αγάπης. Μια πιο εύθραυστη εκδοχή της αγάπης, που μπορεί όμως να επεκταθεί προς τους άλλους, είναι η συμπόνια για τον συνάνθρωπο.

Πως θα δημιουργήσουμε έναν καλύτερο κόσμο;

Ο κόσμος μας μπορεί να βελτιωθεί μόνο  από ανθρώπους με ευέλικτο νου (ίδιον της πνευματικής νεότητας), που απολαμβάνουν να κατανοούν τις θέσεις και την διαφορετικότητα των άλλων και είναι περήφανοι όταν γίνονται οι ίδιοι κατανοητοί, προάγοντας την ενότητα. Ενότητα και διαφορετικότητα λοιπόν  μαζί – ποτέ η μια χωρίς την άλλη – ως μια νοητή γραμμή που ξεκινάει από το Απολλώνιο φως της αρχαιότητος, διασχίζει το «δεύτε λάβετε φως» της Αναστάσεως και φτάνει μέχρι το «άξιον εστί το φως» του Οδυσσέα Ελύτη.

Είθε πάντα να ανταμώνουμε, μέσα στην διαύγεια του ελληνικού φωτός και με την χαρά της υπέρβασης που αναδύεται μέσα από τους στίχους του τροβαδούρου μας Διονύση Σαββόπουλου «είτε με τις αρχαιότητες είτε με ορθοδοξίες, των Ελλήνων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλους γαλαξίες».

Χάρης Καραμπέτσος
ψυχίατρος παιδιών και εφήβων
Διδάκτωρ Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου

Σχετικά άρθρα