Η ενδομητρίωση είναι μια συχνή γυναικολογική νόσος που σχετίζεται με χρόνιο πόνο κι υπογονιμότητα. Ειδικά στην εν τω βάθει ενδομητρίωση, συμβουλευτείτε ένα γυναικολόγο με ειδική εκπαίδευση στη νόσο.

Τί είναι η ενδομητρίωση και τι την προκαλεί;

Ενδομητρίωση είναι η συχνή γυναικολογική νόσος (προσβάλλει το 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας) που χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιστού σαν το ενδομήτριο (τη λεπτή εσωτερική επένδυση της μήτρας) σε σημεία εκτός της μήτρας. Αυτά μπορεί να είναι οι σάλπιγγες, οι ωοθήκες, το περιτόναιο (ο λεπτός υμένας που επενδύει τα όργανα) αλλά και σπανιότερες εστίες, όπως το έντερο, η ουροδόχος κύστη, οι ουρητήρες, οι ιερο-μητρικοί σύνδεσμοι, το διάφραγμα(ο μεγάλος μυς ανάμεσα στην κοιλιά και τον θώρακα), τα νεύρα κ.ά.

Δεν υπάρχει κοινώς αποδεκτή αιτιολογία, αν κι έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες. Η πιο γνωστή είναι αυτή της “ανάστροφης περιόδου” του Sampson², σύμφωνα με την οποία, κύτταρα του ενδομητρίου ταξιδεύουν “ανάστροφα”, μέσω των σαλπίγγων, κατά τη διάρκεια της περιόδου κι εμφυτεύονται σε σημεία εκτός της μήτρας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;

Το κλασσικό σύμπτωμα είναι ο πόνος στην πύελο (την περιοχή κάτω από τον ομφαλό). Ο πόνος μπορεί να είναι από ήπιος έως πολύ έντονος, αμέσως πριν ή κατά τη διάρκεια της περιόδου. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο πόνος δε σχετίζεται χρονικά με την περίοδο. Άλλα πιθανά συμπτώματα προέρχονται από:

1. το έντερο (πόνος κατά την αφόδευση, αιμορραγία, ‘’φούσκωμα’’, δυσκοιλιότητα, διάρροια)
2. το ουροποιητικό (καύσος κατά την ούρηση, αιμορραγία, συχνοουρία, αδυναμία αδειάσματος της ουροδόχου κύστης)
3. πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή, πόνο στη δεξιά ωμοπλάτη (ενδομητρίωση διαφράγματος)
4. πόνο στη μέση και τα κάτω άκρα (ενδομητρίωση ιερού πλέγματος και ισχιακού νεύρου)

Μπορεί, επίσης, να σχετίζεται με έντονη κούραση και καταβολή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, η ενδομητρίωση δεν προκαλεί συμπτώματα (ασυμπτωματική).

Σχετίζεται η ενδομητρίωση με υπογονιμότητα;

Η ύπαρξη της ενδομητρίωσης αυξάνει τον κίνδυνο υπογονιμότητας. Η συχνότητα της ενδομητρίωσης σε γυναίκες με υπογονιμότητα ανέρχεται σε 35-50% ενώ 10-25% των γυναικών με ενδομητρίωση θα χρειαστούν υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα με διάφορους μηχανισμούς: Μέσω δημιουργίας συμφύσεων που αλλοιώνουν τη φυσιολογική ανατομία, φλεγμονής, αλλαγών στην ανοσολογική απόκριση, ορμονικών αλλαγών, αλλαγών στην ποιότητα των ωαρίων κ.ά.

Πώς θα μάθω αν έχω ενδομητρίωση;

Συνήθως είναι τα συμπτώματα που προαναφέραμε που σας κάνουν να επισκεφτείτε το γυναικολόγο σας. Δυστυχώς, η διάγνωση δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση και χρειάζονται, κατά μέσο όρο, 8 χρόνια από το πρώτο σύμπτωμα μέχρι τη διάγνωση. Σε γενικές γραμμές υπάρχουν 3 τρόποι διάγνωσης: υπέρηχος, μαγνητική τομογραφία (MRI) και διαγνωστική λαπαροσκόπηση (σύντομο χειρουργείο). Αν έχετε τα συμπτώματα που προαναφέραμε, συμβουλευτείτε το γυναικολόγο σας.

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι ενδομητρίωσης;

Υπάρχουν και αναγνωρίζουμε 3 τύπους της νόσου:

1. Επιφανειακές περιτοναϊκές βλάβες( SUP): Η πιο ήπια μορφή

2. Ενδομητρίωμα: Καλοήθης κύστη της ωοθήκης

3. Εν τω βάθει ενδομητρίωση: Η πιο σοβαρή μορφή της νόσου, που μπορεί να προσβάλει όργανα όπως το έντερο, η ουροδόχος κύστη κ.ά.

Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε πως δεν υπάρχει απαραίτητα συσχέτιση ανάμεσα στον τύπο της νόσου και το είδος ή βαρύτητα των συμπτωμάτων.

Είναι η ενδομητρίωση μια νόσος απειλητική για τη ζωή;

Δεν είναι ωστόσο, υπάρχουν συγκεκριμένες περιπτώσεις, στις οποίες απαιτείται επείγουσα αντιμετώπιση, όπως: στένωση ουρητήρα, κίνδυνος απόφραξης εντέρου, πιθανότητα κακοήθειας.

Συχνές ερωτήσεις που αφορούν την νόσο

Διαγνώστηκα με ενδομητρίωση, θα χρειαστώ χειρουργείο;

Όχι απαραίτητα, για την αντιμετώπιση του πόνου, στη πλειονότητα των περιπτώσεων, η φαρμακευτική αγωγή με ορμόνες μπορεί να δοκιμαστεί ως πρώτη γραμμή. Ωστόσο, η φαρμακευτική αγωγή δρα ως αντισύλληψη, άρα δεν είναι χρήσιμη σε γυναίκες που επιθυμούν άμεσα εγκυμοσύνη.

Επίσης, δεν είναι αποτελεσματική σε περίπου 1/3 των ασθενών⁶. Η χειρουργική αντιμετώπιση σχετίζεται με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα και, συνήθως, πραγματοποιείται με τη χρήση μικρών οπών (λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά). Συστήνεται, γενικά, η χειρουργική αφαίρεση (παρά ο απλός καυτηριασμός) των βλαβών της ενδομητρίωσης^7-9, διατηρώντας άθικτα τα νεύρα της πυέλου.

Διαγνώστηκα με ενδομητρίωση, θα χρειαστώ υποβοηθούμενη αναπαραγωγή;

Όχι απαραίτητα. Όπως είδαμε, η ενδομητρίωση αυξάνει τον κίνδυνο υπογονιμότητας. Ωστόσο, κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και χρήζει εξατομικευμένης λύσης. Η χειρουργική αντιμετώπιση ίσως αυξάνει τις πιθανότητες φυσιολογικής σύλληψης (κυρίως στις επιφανειακές βλάβες και τα ενδομητριώματα).

Όσον αφορά την εν τω βάθει νόσο, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι, προς το παρόν τουλάχιστον, η πρώτη γραμμή, ειδικά σε ασυμπτωματικές γυναίκες ή όταν συνυπάρχουν άλλοι παράγοντες υπογονιμότητας (π.χ. ανδρική υπογονιμότητα).

Χρειάζεται να δω γυναικολόγο ειδικό στην ενδομητρίωση;

Με βάση τα όσα εξηγήσαμε παραπάνω, η ενδομητρίωση είναι μια πολύπλοκη νόσος με άγνωστη αιτιολογία, και δυσκολίες τόσο στη διάγνωση όσο και την αντιμετώπιση. Είναι, λοιπόν, καλύτερο, ειδικά σε περιστατικά εν τω βάθει ενδομητρίωσης, να συμβουλευτείτε γυναικολόγο με ειδική εκπαίδευση κι εμπειρία στη νόσο.

Τα τελευταία χρόνια, στις χώρες του δυτικού κόσμου, λειτουργούν κέντρα εξειδικευμένα στην αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης μέσα από τη συνεργασία επαγγελματιών υγείας, προσφέροντας το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα για τις γυναίκες με τη συγκεκριμένη νόσο.

Γεώργιος Γρηγοριάδης, 

Χειρουργός Γυναικολόγος

Website: www.endometriosisnet.gr

 

Αναφορές:

1. Zondervan, KT, Becker, CM, Koga, K, et al. Endometriosis. Nat Rev Dis Primers 2018; 4(1): 9.
2. Sampson, J. A. Peritoneal endometriosis due tο premenstrual dissemination of endometrial tissue into the peritoneal cavity. J. Obstet. Gynecol. 14, 422–469 (1927).
3. Bulun, SE. Endometriosis. N Engl J Med 2009; 360: 268–279.
4. Garcia-Velasco JA, Somigliana E. Management of endometriomas in women requiring IVF: to touch or not to touch. Hum Reprod. 2009;24:496-501.
5. Arruda MS, Petta CA, Abrão MS, Benetti‐Pinto CL. Time elapsed from onset of symptoms to diagnosis of endometriosis in a cohort study of Brazilian women. Hum Reprod 2003;18(4):756-759.
6. Donnez J, Dolmans MM. GnRH Antagonists with or without Add-Back Therapy: A New Alternative in the Management of Endometriosis? Int J Mol Sci. 2021 Oct 20;22(21):11342.
7. Pundir J, Omanwa K, Kovoor E, Pundir V, Lancaster G, Barton-Smith P. Laparoscopic Excision Versus Ablation for Endometriosis-associated Pain: An Updated Systematic Review and Meta-analysis. J Minim Invasive Gynecol. 2017 Jul-Aug;24(5):747-756.
8. Wykes CB, Clark TJ, Chakravati S, Mann CH, Gupta JK. Efficacy of laparoscopic excision of visually diagnosed peritoneal endometriosis in the treatment of chronic pelvic pain. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2006 Mar 1;125(1):129-33.
9. Fleisch MC, Xafis D, De Bruyne F, Hucke J, Bender HG, Dall P. Radical resection of invasive endometriosis with bowel or bladder involvement–long-term results. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2005 Dec 1;123(2):224-9
10. Becker CM, Bokor A, Heikinheimo O, Horne A, Jansen F, Kiesel L, King K, Kvaskoff M, Nap A, Petersen K, Saridogan E, Tomassetti C, van Hanegem N, Vulliemoz N, Vermeulen N; ESHRE Endometriosis Guideline Group. ESHRE guideline: endometriosis. Hum Reprod Open. 2022 Feb 26;2022(2):hoac009.