Η παιδική φύση μπορεί πολλές φορές να κάνει το παιδί να παραβεί κάποιους κανόνες. Η δοκιμή ορίων είναι ο τρόπος με τον οποίο το παιδί μαθαίνει για τον εαυτό του και τον κόσμο καθώς καταλαβαίνει πως οι κάθε πράξη επιφέρει συνέπειες θετικές ή αρνητικές.  Μερικές φορές, ωστόσο, τα συνεχή προβλήματα συμπεριφοράς μπορεί να είναι σημάδι ενός πιο σοβαρού ζητήματος.

Όταν πρόκειται για τη διαφοροποίηση μεταξύ προβλημάτων φυσιολογικής και μη φυσιολογικής συμπεριφοράς, είναι σημαντικό να γνωρίζεις λίγα πράγματα για την ηλικιακή ανάπτυξη του παιδιού. Αυτό που είναι φυσιολογικό για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας δεν είναι φυσιολογικό για έναν έφηβο.

Φυσιολογική προσχολική συμπεριφορά

Καθώς το παιδί προσχολικής ηλικίας αναζητά ανεξαρτησία, είναι φυσιολογικό να μαλώνει και να ασκεί το δικαίωμά του να λέει «όχι». Συνήθως αμφιταλαντεύεται μεταξύ του να απαιτεί να είναι μεγαλύτερο από την ηλικία του και να κάνει τα πάντα μόνο του και της ομιλίας του που μερικές φορές μπορεί να μιλάει περισσότερο σαν μωρό για να τραβήξει την προσοχή.

Μπορεί να εκδηλώνει συχνές εκρήξεις και θυμό, αλλά θα πρέπει να αποκτήσει περισσότερο έλεγχο των συναισθημάτων και των παρορμήσεων του όσο μεγαλώνει. Οποιεσδήποτε εκρήξεις θυμού σε μεγαλύτερες ηλικίες θα πρέπει να είναι μικρότερες και λιγότερο έντονες από τα νήπια.

Συνήθη προβλήματα συμπεριφοράς για παιδιά μέχρι 4 ετών

Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας αναπτύσσει την αίσθηση της ανεξαρτησίας του, κάτι που είναι καλό, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε μερικά κοινά προβλήματα συμπεριφοράς, όπως:

• Τσακώνεται συνέχεια μαζί σου
• Αντιστέκεται να ακολουθήσει τις οδηγίες που δίνεις και να λέει συνέχεια «όχι»
• Έχει συχνές περιστασιακές εκρήξεις θυμού
• Συνηθίζει να γκρινιάζει, ενώ μπορεί να ζητήσει βοήθεια για  απλές εργασίες

Τα παιδιά ηλικίας 4 και 5 ετών μπορεί να εκδηλώσουν κάποια μικρή επιθετικότητα, αλλά θα πρέπει να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν τα λόγια τους αντί για βία.

Κανονική Συμπεριφορά για παιδιά δημοτικού

Καθώς τα παιδιά του δημοτικού σχολείου αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες, συχνά θέλουν περισσότερη ελευθερία από ό,τι μπορούν να αντέξουν. Πιθανότατα, το παιδί σου θα χρειαστεί αρκετή καθοδήγηση όταν πρόκειται να κάνει δουλειές, να ολοκληρώσει το διάβασμα του σχολείου και να φροντίσει την υγιεινή του.

Καθώς αρχίζει να επιλύει προβλήματα μόνο του και δοκιμάζει νέες δραστηριότητες, μπορεί να δυσκολεύεται να αποδεχθεί την αποτυχία. Για τους μαθητές του δημοτικού συνήθως χρειάζονται λίγη βοήθεια στην αντιμετώπιση δυσάρεστων συναισθημάτων, όπως η απογοήτευση και το άγχος, και είναι σύνηθες να τους λείπει ο έλεγχος των λεκτικών παρορμήσεων.

Και αν το παιδί σου είναι στο γυμνάσιο;

Όταν τα παιδιά πλησιάζουν τα είκοσι έτη, η εκκολαπτόμενη ανεξαρτησία τους εμφανίζεται συχνά στη στάση τους απέναντι στους γονείς τους. Είναι φυσιολογικό εάν το παιδί σου είναι σε αυτή την μεταβατική εφηβική φάση να παρουσιάζει ήπιες αντιθετικές και εριστικές συμπεριφορές καθώς αρχίζει να προσπαθεί να διαχωριστεί από τους γονείς του.

Πρόκειται για ένα στάδιο που δημιουργεί νέες κοινωνικές δεξιότητες στις οποίες το παιδί καλείται να προσαρμοστεί και μπορεί να προκαλούν συχνές διαφωνίες με φίλους αλλά και τους γονείς. Τείνει επίσης να μην έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της συμπεριφοράς του. Σε αυτή την ηλικία το παιδί έχει ανάγκη θετική προσοχή για να ενισχύσει την καλή του συμπεριφορά κατά τη διάρκεια αυτών των μεταβατικών ετών.

Εστίασε, λοιπόν, στο να διδάξεις στο παιδί σου δεξιότητες ζωής, όπως πώς να πλένει τα πιάτα, καθώς και κοινωνικές δεξιότητες, όπως πώς να γνωρίζει ένα νέο άτομο. Αναζήτησε στιγμές που μπορείς να διδάξεις κάτι και βοήθησε το παιδί να μετατρέψει τα λάθη του σε ευκαιρίες μάθησης.

Ποια είναι η σωστή συμπεριφορά για έναν έφηβο;

Οι έφηβοι συχνά θέλουν να πιστεύουν ότι είναι ενήλικες, αλλά εξακολουθούν να χρειάζονται βοήθεια για τη λήψη υγιών αποφάσεων. Για αυτό προετοιμάσου να αντιμετωπίσεις μια ποικιλία φάσεων που μπορεί να εισέλθει ο έφηβός σου καθώς προσπαθεί να προσδιορίσει ποιος είναι ως άτομο. Για παράδειγμα, είναι σύνηθες οι έφηβοι να αλλάζουν κοινωνικές ομάδες ή να δοκιμάζουν νέα χτενίσματα ή στυλ ρούχων καθώς προσπαθούν να εδραιώσουν την ταυτότητά τους.

Ωστόσο, μεγαλώνοντας το έφηβο παιδί σου θα πρέπει να αναπτύξει βελτιωμένη αυτοπειθαρχία όταν πρόκειται να ασχοληθεί με κάποια εργασία ή έχει να κάνει δουλειές στην ώρα του. Μπορεί να εξακολουθεί να είναι κάπως κυκλοθυμικό και κάποια ήπια αντίσταση και περιφρόνηση είναι φυσιολογικά σημάδια για την ηλικία.

Μία μικρή επανάσταση είναι και αυτή φυσιολογική, καθώς οι έφηβοι συχνά θέλουν να δείξουν στους γονείς τους ότι μπορούν να έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Όσο ο έφηβος ζει μαζί σου, είναι σημαντικό να θεσπίσεις σαφείς κανόνες συμβίωσης και συμπεριφοράς.

Πότε πρέπει να ανησυχήσεις;

Τα παρακάτω γενικά προειδοποιητικά σημάδια μπορεί να υποδεικνύουν πιο σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς, ειδικά όταν τα βλέπουμε σε σύγκριση με αυτό που είναι αναπτυξιακά κατάλληλο. Εάν έχεις ανησυχίες σχετικά με τη συμπεριφορά του παιδιού σου, μπορείς να το συζητήσεις με το γιατρό του παιδιού σου. Εκείνος μπορεί να σε βοηθήσει να προσδιορίσεις εάν η συμπεριφορά του παιδιού είναι φυσιολογική ή εάν χρειάζεται παραπομπή σε ειδικό.

Δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων

Αν και είναι φυσιολογικό για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να έχουν περιστασιακά εκρήξεις θυμού, τα μεγαλύτερα παιδιά θα πρέπει να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα συναισθήματά τους με κοινωνικά κατάλληλο τρόπο. Εάν το παιδί σου δεν μπορεί να ελέγξει τον θυμό του, την απογοήτευση ή την θλίψη του με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του, μπορεί να έχει ένα υποκείμενο συναισθηματικό πρόβλημα.

Υπερβολικές παρορμήσεις

Ο έλεγχος των παρορμήσεων αναπτύσσεται αργά με την πάροδο του χρόνου. Τα παιδιά που γίνονται επιθετικά μετά την έναρξη του σχολείου ή τα παιδιά που φωνάζουν στο δάσκαλό τους ως έφηβοι, πιθανότατα χρειάζονται βοήθεια για να αναπτύξουν καλύτερες δεξιότητες.

Αποτυχία ανταπόκρισης στην πειθαρχία

Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να επαναλαμβάνουν τα λάθη τους από καιρό σε καιρό για να δουν αν ένας γονέας θα ακολουθήσει την πειθαρχία. Αλλά δεν είναι φυσιολογικό για το παιδί σου να εκδηλώνει την ίδια συμπεριφορά επανειλημμένα εάν εφαρμόζεις συνεπή πειθαρχία. Εάν το παιδί συνεχίζει να εμφανίζει την ίδια κακή συμπεριφορά ανεξάρτητα από τις συνέπειες, θα μπορούσε να είναι ένα πρόβλημα όπως η διαταραχή αντίθεσης.

Δυσκολίες στο σχολείο

Η συμπεριφορά που παρεμβαίνει στις σχολικές επιδόσεις δεν είναι κάτι που πρέπει να αγνοηθεί. Αυτή η κακή συμπεριφορά μπορεί να υποδηλώνει μια υποκείμενη διαταραχή συμπεριφοράς ή μαθησιακή δυσκολία. Η αποβολή από την τάξη, οι καβγάδες στο διάλειμμα και η δυσκολία διαβάσματος είναι όλα πιθανά προειδοποιητικά σημάδια.

Πρόβλημα κοινωνικοποίησης

Όταν η συμπεριφορά παρεμβαίνει στην κοινωνική αλληλεπίδραση, αυτό προκαλεί ανησυχία. Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να τσακώνονται με συνομηλίκους, αλλά αν η συμπεριφορά του παιδιού σου το εμποδίζει να έχει φίλους, αυτό είναι πρόβλημα. Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να αναπτύσσουν και να διατηρούν υγιείς σχέσεις με τους συνομηλίκους τους.

Σεξουαλική συμπεριφορά

Οι σεξουαλικές συμπεριφορές που δεν είναι αναπτυξιακά κατάλληλες είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι, συχνά έκθεσης σε τραύμα ή ενδεχόμενη σεξουαλική κακοποίηση. Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να είναι περίεργα για το αντίθετο φύλο και να θέλουν να μάθουν από πού προέρχονται τα μωρά. Αλλά η σεξουαλική συμπεριφορά δεν πρέπει ποτέ να είναι καταναγκαστική, σε οποιαδήποτε ηλικία.

Αυτοτραυματισμός

Κάθε φορά που κάποιος -ενήλικας ή παιδί- εμπλακεί σε αυτοτραυματισμό, πρέπει να προσέχεις. Το να χτυπά το κεφάλι του, να καίγεται ή να κόβεται είναι συμπεριφορές που πρέπει να αξιολογηθούν από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Είναι επίσης σημαντικό να αξιολογηθεί ένα παιδί από έναν επαγγελματία, εάν γίνεται λόγος για αυτοκτονία ή αυτοκτονικές σκέψεις.