Πότε η οικογένειά μας γίνεται τοξική; Μάθε τα 5 χαρακτηριστικά της και πως να ανταποκρίνεσαι σε αυτά!

Η οικογένεια είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες στην ζωή μας και ασκούν σημαντική επίδραση τόσο στα παιδικά μας χρόνια όσο και στην ενήλικη ζωή μας. Φυσικά, τοξική μπορεί να είναι η οικογένεια που μεγαλώσαμε ή εκείνη που δημιουργήσαμε μεγάλοι.  Ανάλογα με την παιδική μας ηλικία και την τρέχουσα οικογενειακή μας κατάσταση, τα συναισθήματα που βιώνουμε μπορεί να είναι περισσότερο θετικά ή αρνητικά.

Η τοξική ή δυσλειτουργική δυναμική της οικογένειας μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστεί, ειδικά όταν είμαστε ακόμα στενά συνδεδεμένοι με αυτή. Υπάρχουν όμως χαρακτηριστικά σημάδια που μας βοηθούν να αναγνωρίσουμε πότε η οικογένειά μας γίνεται τοξική.

Ξεκινάμε από τα παιδικά μας χρόνια

Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν τις επιπτώσεις του οικογενειακού τους περιβάλλοντος κατά την παιδική ηλικία μέχρι να φτάσουν στην ενηλικίωση. Συνήθως είναι σημάδια όπως τα παρακάτω και υποδηλώνουν το στίγμα που άφησε το τοξικό οικογενειακό περιβάλλον:

Αναμενόταν να πληροίς μη ρεαλιστικά πρότυπα

Τα μέλη της οικογένειας αναλαμβάνουν διαφορετικούς ρόλους από καιρό σε καιρό για να βοηθήσουν το ένα το άλλο ή για να ολοκληρώσουν προσωπικές τους υποχρεώσεις. Όλα αυτά είναι φυσιολογικά μέχρι ενός σημείου. Τα όρια ξεπερνιούνται όταν αυτές οι εργασίες σε εμπόδιζαν να ολοκληρώσεις σχολικές εργασίες, να παίξεις ή να κοιμηθείς επαρκώς.

Εάν μεγάλωσες σε τοξική οικογένεια, μπορεί να έπρεπε:

  • να μαλώνεις τα μικρότερα αδέρφια ή παρέχεις το μεγαλύτερο μέρος της φροντίδας τους
  • ανέλαβες ευθύνες όπως το μαγείρεμα ή το να κάνεις ορισμένες βαριές δουλειές πριν μάθεις να τις κάνεις με ασφάλεια
  • παρείχες συναισθηματική υποστήριξη σαν να ήσουν σύντροφος ή άλλος ενήλικας
  • δεχόσουν αυστηρή κριτική

Οι ανάγκες σου δεν ικανοποιούνταν

Ίσως οι γονείς σου να μην σε πήγαιναν στο σχολείο ή να μην σε βοηθούσαν στο διάβασμα όταν το χρειαζόσουν. Αλλά τα υποστηρικτικά μέλη της οικογένειας θα πρέπει να υποστηρίζουν τις βασικές ανάγκες:

  • θέτοντας όρια
  • παρέχοντας πειθαρχία και στοργή
  • φροντίζοντας την υγεία και την ευεξία σου
  • φροντίζοντας να λάβεις σωστή εκπαίδευση
  • διασφαλίζοντας ότι έχεις φαγητό και καθαρά ρούχα να φορέσεις

Αν και θα μπορούσαν να εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες, η τακτική μετάβαση χωρίς κανένα από τα παραπάνω μπορεί να υποδηλώνει έντονα μια τοξική ή ανθυγιεινή οικογενειακή δυναμική.

Αναλογίσου την τρέχουσα κατάσταση των πραγμάτων

Εάν υποψιάζεσαι ότι αντιμετωπίζετε αυτήν τη στιγμή οικογενειακή τοξικότητα στην νέα σου οικογένεια ή βιώνεις εκείνη που έλαβες ως παιδί, ξεκίνησε με το να σκεφτείς τι αισθάνεσαι μετά την αλληλεπίδραση με ορισμένα μέλη της οικογένειά σου. Εδώ είναι μερικά πιο συγκεκριμένα πράγματα που πρέπει να αναζητήσεις.

1. Νιώθεις συνεχώς υπό έλεγχο

Τα τοξικά μέλη της οικογένειας μπορεί να προσπαθήσουν να ελέγξουν σημαντικές πτυχές της ζωής σου, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων και των επαγγελματικών σου αποφάσεων. Μπορεί να υπονοούν ή να λένε ευθέως ότι η ευθυγράμμιση με τις προσδοκίες τους είναι προϋπόθεση της συνεχούς αγάπης και υποστήριξής τους.

2. Δεν νιώθεις αγάπη, συμπόνια ή σεβασμό

Είναι φυσιολογικό για τα μέλη της οικογένειας να έχουν περιστασιακές διαφωνίες κάποιες φορές μπορεί να είναι και απαραίτητο. Αλλά στο τέλος της ημέρας, θα πρέπει να μένει μόνο αγάπη και καλοσύνη. Σε μια τοξική οικογενειακή δυναμική, μπορεί να αισθάνεσαι περιφρόνηση ή απόρριψη αντί για αγάπη.

Ένα τοξικό μέλος της οικογένειας μπορεί:

  • κοροϊδεύει ή υποτιμά τις επιλογές σου
  • επιτίθεται στα ευάλωτα σημεία σου
  • μειώνει την αυτοεκτίμησή σου

3. Γίνεται χρήση ουσιών

Ένα μέλος της οικογένειας που μερικές φορές χρησιμοποιεί, ή ακόμα και κάνει κατάχρηση, ναρκωτικά ή αλκοόλ δεν είναι απαραίτητα τοξικό. Αλλά οι εθισμοί σε ουσίες και οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές μπορεί μερικές φορές να οδηγήσουν σε επιβλαβείς και ανθυγιεινές δυναμικές στις οικογενειακές σχέσεις.

4. Βιώνεις λεκτική, σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση

Οποιοσδήποτε τύπος κακοποίησης είναι τοξικός ειδικά όταν υπάρχει σωματική βία.

Η κατάχρηση περιλαμβάνει επίσης:

  • ακατάλληλο άγγιγμα
  • σεξουαλικές χειρονομίες ή υπονοούμενα
  • σεξουαλικά σχόλια για το σώμα σου
  • επωνυμία
  • σωματική βία
  • σεξουαλική κακοποίηση
  • σκληρή ή ακραία κριτική

Μερικές φορές, η κατάχρηση δεν είναι εύκολο να αναγνωριστεί. Εάν αυτό το είδος συμπεριφοράς συμβαίνει επανειλημμένα και δεν υπάρχει ποτέ λύση, μπορεί να είναι μια τοξική σχέση.

5. Χρόνιες και επίμονες δυσλειτουργίες

Ελάχιστες έως μηδαμινές είναι οι οικογένειες που δεν έχουν εντάσσεις και κακές στιγμές. Οι διαφωνίες, οι αδερφικές αντιπαλότητες, οι τεταμένες σχέσεις ή οι κακές επικοινωνίες είναι συχνές, ειδικά σε περιόδους άγχους ή αλλαγών. Για παράδειγμα, ένα μέλος της οικογένειας θα μπορούσε προσωρινά να συμπεριφέρεται με τοξικούς ή ανθυγιεινούς τρόπους λόγω προβλημάτων εκτός της δυναμικής της οικογένειας, όπως:

  • προκλήσεις στη δουλειά ή στο σχολείο
  • προβλήματα με φιλίες ή άλλες σχέσεις
  • ανησυχίες για την υγεία ή συναισθηματική δυσφορία
  • οικονομικές δυσκολίες

Αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς πρέπει να είναι προσωρινά και μπορεί εκείνος που τα δημιουργεί να ζητήσει συγγνώμη, να εκφράσει τη λύπη του και να εργαστεί για να αλλάξει τη συμπεριφορά του μόλις το αντιληφθεί. Αυτό όμως απαιτεί αναγνώριση από μέρος σου και συζήτηση των συναισθημάτων σου.

Πώς να ανταποκριθείς στην τοξικότητα;

Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος αντιμετώπισης των τοξικών μελών της οικογένειας. Μερικοί άνθρωποι επιλέγουν να διακόψουν εντελώς την επαφή, ενώ άλλοι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση περιορίζοντας την επαφή με τοξικά μέλη της οικογένειας και λαμβάνοντας μέτρα για να προστατεύσουν τη συναισθηματική τους ευημερία.

Αποφάσισε τι θέλεις να κάνεις

Το να προσδιορίσετε τι θέλεις από μία σχέση μπορεί να σε βοηθήσει να αναπτύξεις μια πιο ξεκάθαρη ιδέα για τα όρια που θέλεις να θέσεις. Υπολόγισε τι μπορείς να πεις και που. Για παράδειγμα μπορεί σε κάποιον να μπορείς να πεις για την εκδρομή που πήγες αλλά όχι για ένα μυστικό που αφορά την ερωτική σου ζωή.

Το να βάζεις όρια γύρω από την αλληλεπίδραση μπορεί να σε ενδυναμώσει και να σε βοηθήσει να νιώσεις καλύτερα για την επαφή που επιλέγεις να διατηρήσεις. Απλώς, προσπάθησε να μην τα ξεπεράσεις. Η αμφιταλάντευση μπορεί να σε φέρει ξανά σε μια δύσκολη κατάσταση.

Εξασκήσου στην απομάκρυνση

Όταν περνάς χρόνο με μέλη της οικογένειας, θα πρέπει να μάθεις μένεις έξω από τα οικογενειακά ζητήματα που δεν σε αφορούν και μπορούν να σε επιβαρύνουν. Η απομάκρυνση μπορεί να περιλαμβάνει:

  • μη συμμετοχή σε ταραχώδεις καταστάσεις
  • αποφυγή θεμάτων που προκαλούν έντονα συναισθήματα και κυρίως αρνητικά
  • κράτα τη συζήτηση ελαφριά και περιστασιακή
  • τερμάτισε τη συνομιλία ή φύγε αν χρειαστεί

Μάθε να λες όχι!

Και το σημαντικότερο, μάθε να λες όχι! Το να θέτεις όρια σημαίνει να μπορείς να πεις όχι σε πράγματα που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ψυχική σου ηρεμία. Δεν είναι πάντα εύκολο να πεις όχι στα μέλη της οικογένειας γιατί μπορεί να λάβεις και την δική τους απόρριψη. Ωστόσο, εάν γνωρίζεις ότι μια κατάσταση θα σου φέρει δυστυχία ή στενοχώρια το να πείτε «όχι» μπορεί να είναι η καλύτερη επιλογή σου.

Ένα τοξικό μέλος της οικογένειας μπορεί να προσπαθήσει να σε πείσει ή να σας χειραγωγήσει να αλλάξεις γνώμη. Να έχεις εμπιστοσύνη στην απόφασή σου και να ξέρεις ότι κάνεις το σωστό για τον εαυτό σου.

Σχετικά άρθρα