Κακοποίηση σε δομές φροντίδας παιδιών: Πόσο συχνό φαινόμενο είναι και ποια σημάδια προδίδουν την κακοποίηση;

Κακοποίηση των παιδιών έχουμε πολλές φορές ακούσει να γίνεται εντός της οικογένειας από γονείς ή άλλα μέλη που ασκούν την εξουσία του μεγαλύτερου επάνω στα θύματα. Ωστόσο, σπανιότερα ακούμε για περιστατικά κακοποίησης παιδιών σε δομές φιλοξενίας ή σε κέντρα φροντίδας ανηλίκων μόνιμης ή περιορισμένης διαμονής, όπως είναι τα ολοήμερα σχολεία.

Και όμως σύμφωνα με έρευνα που έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής το 2017 τουλάχιστον 7,5 εκατομμύρια παιδιά είχαν δεχθεί κάποιας μορφής κακοποίηση από ανθρώπους που είχαν αναλάβει την φροντίδα τους. Στις δομές φιλοξενίας δε, αποκαλύφθηκαν 2.237 φροντιστές ανηλίκων που κακοποιούσαν με διάφορους τρόπους παιδιά ή τα παραμελούσαν. Όπως φαίνεται, όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς τα πραγματικά ποσοστά είναι κατά πολύ μεγαλύτερα και δεν φτάνουν ποτέ στις αρχές.

Παγκοσμίως, η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών σε κέντρα φροντίδας ή και φιλοξενίας παιδιών έχει λάβει μεγάλη προσοχή την τελευταία δεκαετία. Η φύση και η έκταση των καταγγελιών για σεξουαλική κακοποίηση θέτει μοναδικές προκλήσεις σε ειδικούς και κυβερνήσεις γεννώντας ένα πρόβλημα που αφορά κυρίως την προστασία των παιδιών και στην συνέχεια τα μέτρα της πολιτείας. Όπως φάνηκε σε πολλές περιπτώσεις κακοποίησης ο θύτης έχει πολλά θύματα και χρησιμοποιεί ακραίες απειλές για την αποτροπή αποκάλυψης.

Ποιοι είναι οι τύποι κακοποίησης των παιδιών;

Δυστυχώς, η κακοποίηση παιδιών έχει πολλά είδη εφαρμογής και αφήνει διαφορετικά ίχνη στον ψυχισμό κάθε παιδιού με μόνο κοινό τα μακροχρόνια ψυχικά τραύματα. Οι πιο συνηθισμένες μορφές κακοποίησης ή κατάχρησης είναι:

  • Σεξουαλική κακοποίηση ή παρενόχληση
  • Σωματική και λεκτική κακοποίηση
  • Συναισθηματική κατάχρηση
  • Παραμέληση

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά φοβούνται να μιλήσουν για όσα βιώνουν και προτιμούν να κλείνονται στον εαυτό τους. Όταν μιλάμε για μικρότερες ηλικίες ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος γιατί δεν έχουν την νοητική ωρίμανση να συνειδητοποιήσουν τι πραγματικά τους συμβαίνει.

Ταυτοχρόνως, μπερδεύονται συναισθηματικά και ψυχικά καθώς ο θύτης αντιπροσωπεύει έναν άνθρωπο που κανονικά έπρεπε να τα προστατεύει. Για αυτό είναι εξέχουσας σημασίας οι γονείς ή κάποιος άλλος ενήλικας από το στενό περιβάλλον του παιδιού να μπορεί να αναγνωρίσει τα σημάδια.

Κακοποίηση και μετατραυματικό στρες

Τα ευρήματα έρευνας που ολοκληρώθηκε το 1991 δείχνουν ότι το 55% των παιδιών και των εφήβων που είναι θύματα κακοποίησης οποιουδήποτε είδους αναπτύσσουν συμπτώματα χαρακτηριστικά της διαταραχής μετατραυματικού στρες. Τα κακοποιημένα παιδιά και έφηβοι που δεν αναπτύσσουν συσχετισμένα συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες εμφανίζουν περισσότερο άγχος, κατάθλιψη, εξωτερικευμένες συμπεριφορές και άλλα, προβλήματα συνολικά.

Βρέθηκαν επίσης σημαντικές διαφορές μεταξύ παιδιών και εφήβων που αντιδρούν σε κακοποίηση μεμονωμένων γεγονότων που εμφανίζουν περισσότερες διαταραχές συμπεριφοράς και των θυμάτων συνεχιζόμενης κακοποίησης που φαίνονται σημαντικά πιο διαταραγμένα, με συμπτώματα που κυμαίνονται από κατάθλιψη έως μορφές ψυχώσεων.

Ποια τα σημάδια κακοποίησης;

Ανάλογα με την μορφή της κακοποίησης και την ηλικία του παιδιού εναλλάσσονται και τα σημάδια που υπάρχουν σε κάθε θύμα. Υπάρχουν όμως κάποια σημάδια που παραμένουν κοινά. Αυτά είναι:

  • Μώλωπες και άλλου είδους τραυματισμοί: Τα κυριότερα σημάδια σωματικής κακοποίησης τα οποία το παιδί ενδέχεται και να θέλει να κρύψει. Αυτοί οι τραυματισμοί θα είναι πιο εμφανείς στους καρπούς, τα χέρια, τους γλουτούς, το λαιμό, τους ώμους ή το πίσω μέρος των ποδιών. Επιπλέον, εάν το παιδί ταράζεται με ξαφνικές κινήσεις όπως το σηκωμένο χέρι ή αποφεύγει να το αγγίζουν, αυτό είναι ένα ισχυρό σημάδι σωματικής κακοποίησης.
  • Αλλαγμένη συμπεριφορά: Όταν το παιδί γίνεται πιο κλειστό και ντροπαλό ή νιώθει συχνά ντροπή και ενοχές για πράγματα που κάνει. Κάποιες φορές μπορεί οι γονείς να νομίζουν πως το παιδί τους αποτραβιέται γιατί αποζητά την ανεξαρτησία του και μπορεί να είναι δύσκολο να γίνει ο διαχωρισμός. Όμως, η ανάγκη ανεξαρτητοποίησης εκφράζεται με άλλους τρόπους και σε άλλες στιγμές.
  • Είναι πεινασμένο και διψά όταν επιστρέφει σπίτι: Όταν μιλάμε για μία δομή που προσέχει τα παιδιά για κάποιες ώρες ή γενικά για περιορισμένο χρονικό διάστημα και το παιδί επιστρέφει σπίτι πεινασμένο και διψασμένο τότε σημαίνει πως οι φροντιστές του το παραμέλησαν.
  • Συμπεριφορά που αρμόζει στην ηλικία του: Μπορεί να αποφεύγει να βγει από το σπίτι ή να μην ξεκολλά από το κρεβάτι ακόμη και αν είναι μόνο η οικογένεια στο σπίτι. Άλλο σημάδι είναι το πιπίλισμα του αντίχειρα, η ούρηση του κρεβατιού, ο φόβος απέναντι στο σκοτάδι και το υπερβολικό κλάμα.
  • Περίεργο ενδιαφέρον για σεξουαλικού τύπου θέματα: Τα παιδιά που κακοποιούνται σεξουαλικά έχουν περισσότερες γνώσεις γύρω από τα σεξουαλικής φύσεως θέματα σε σύγκριση με συνομηλίκους τους. Λόγω της αθωότητάς τους τα παιδιά εμπιστεύονται κάθε ενήλικα και αυτό αντιλαμβάνονται και εργαλειοποιούν και οι θύτες.
  • Ξαφνικοί φόβοι: Δυστυχώς αυτό είναι ένα σημάδι που πολύ γονείς θεωρούν ως απλό γνώρισμα της ηλικίας το παιδιού. Ωστόσο, αξίζει να δοθεί περισσότερη προσοχή στο κατά πόσο το παιδί είχε παρουσιάσει έναν φόβο στο παρελθόν και αν ναι για ποιον λόγω τον παρουσίασε και πότε.

Τι πρέπει να ερευνούν οι γονείς;

Πρώτον, είναι φυσιολογικό οι γονείς να νιώσουν άβολα ακόμη και να τρομάξουν με την κατάσταση, αλλά δεν χρειάζεται να το περάσουν όλο αυτό μόνοι και καλό θα είναι να ζητήσουν την βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας για να προστατευθεί πρώτα το παιδί. Στον αντίποδα, τα κέντρα φιλοξενίας και φροντίδας παιδιών θα πρέπει να είναι ανοιχτά και έτοιμα να συζητήσουν τα μέτρα προστασίας των παιδιών που αναλαμβάνουν και να ερευνήσουν αμέσως τις καταγγελίες που μαθαίνουν.

Υπάρχουν μερικές βασικές προληπτικές ερωτήματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς στους παρόχους παιδικής φροντίδας πριν εμπιστευθούν το παιδί για μόνιμη ή προσωρινή φιλοξενία:

  1. Υπάρχει πολιτική προστασίας των παιδιών; Θα πρέπει να υπάρχουν καθορισμένες πολιτικές προστασίας των παιδιών και καλό θα είναι να ζητούν αντίγραφο αυτών.
  2. Περιλαμβάνει η πολιτική περιορισμό μεμονωμένων καταστάσεων ένας προς έναν; Δεδομένου ότι το 80% της κακοποίησης συμβαίνει σε μεμονωμένες, ένας προς έναν καταστάσεις, θα πρέπει να συμπεριλάβουν στις πολιτικές προστασίας τον τρόπο με τον οποίο χειρίζονται τέτοιου είδους αλληλεπίδραση, όπως ότι θα πρέπει πάντα να γίνεται σε ανοιχτό, παρατηρήσιμο και γρήγορα προσβάσιμο περιβάλλον.
  3. Πώς ελέγχονται οι εργαζόμενοι και οι εθελοντές; Οι βέλτιστες πρακτικές περιλαμβάνουν εφαρμογές σε βάθος, προσωπικές και επαγγελματικές αναφορές, έλεγχο ποινικού ιστορικού και εκτενή συνέντευξη.
  4. Πόσο συχνά διενεργούν ελέγχους ιστορικού στους υπαλλήλους και τους εθελοντές τους; Αυτό θα πρέπει να γίνεται τακτικά τόσο από το εκάστοτε κέντρο, όσο και από την πολιτεία
  5. Αλληλεπιδρούν τα μεγαλύτερα και τα μικρότερα παιδιά και αν ναι, πώς; Θα πρέπει να υπάρχουν ξεχωριστοί χώροι και δραστηριότητες για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες ανάλογα με τα ενδιαφέροντα κάθε μίας από αυτές. Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι η παρουσία ενός ενήλικα με το παιδί είναι απαραίτητη.
  6. Υπάρχουν σαφείς διαδικασίες για την αναφορά υποψιών ή περιστατικών κατάχρησης; Πάνω από το ήμισυ όλων των εξουσιοδοτημένων ερευνητών αποτυγχάνουν να αναφέρουν υποψίες κατάχρησης, για αυτό χρειάζεται η υποχρεωτική εκπαίδευση για την αποκάλυψη, αναφορά και την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών για το προσωπικό και τους εθελοντές τους.

Μακροχρόνιες επιπτώσεις

Σύμφωνα με την American Society for the Positive Care of Children η παιδική παραμέληση και η κακοποίηση έχουν μακροχρόνιες και μόνιμες ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές συνέπειες στα θύματα. Ακολουθώντας τους αριθμούς:

  1. Τα κακοποιημένα παιδιά έχουν 25% περισσότερες πιθανότητες εφηβικής εγκυμοσύνης
  2. Το 30% των κακοποιημένων παιδιών ενδέχεται να γίνουν τα ίδια κακοποιητικοί γονείς
  3. Οι έφηβοι που υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση είναι πολύ πιθανό να έχουν αποκλίνουσα και επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά
  4. Περισσότερο από το 60% των ανθρώπων που βρίσκονται σε θεραπεία για απεξάρτηση από ναρκωτικά ανέφεραν πως κατέληξαν σε αυτά μετά από παιδική κακοποίηση ή παραμέληση
  5. Το 80% των ενηλίκων μετά το 21ο έτος της ηλικίας τους που ήταν θύματα κακοποίησης ως παιδιά είχαν μία ή περισσότερες ψυχικές διαταραχές
  6. Τα παιδιά που υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία έχουν 1,7- 2,6 φορές περισσότερες πιθανότητες πρόωρου θανάτου στην μέση ηλικία
  7. Τα παιδιά που υπέστησαν κακοποίηση βιώνουν τον ίδιο συναισθηματικό και σωματικό πόνο που ένιωθαν την στιγμή της κακοποίησης για πολλά χρόνια μετά.

Σχετικά άρθρα