Η αναζήτηση της τελειότητας, βαθιά ενσωματωμένη στην οικογενειακή δυναμική, μπορεί να δημιουργήσει έναν λαβύρινθο προσδοκιών και πιέσεων για τα παιδιά. Πολλά νεαρά άτομα παλεύουν με την ιδέα του να είναι το ιδανικό παιδί στα μάτια των γονιών τους, μια επιδίωξη που συχνά οδηγεί σε μια περίπλοκη αλληλεπίδραση ψυχολογικών διαδικασιών, που μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά στο να μην είναι ο εαυτός τους.
Ας δούμε με ποιους τρόπους τα παιδιά προσπαθούν να ανταποκριθούν στην εξιδανικευμένη εικόνα του τέλειου παιδιού και πώς καλούνται να διαχειριστούν την εσωτερική ένταση που προκύπτει καθώς προσπαθούν να βρουν μια ισορροπία μεταξύ των προσδοκιών των γονέων και του αυθεντικού τους εαυτού.
Η διαμόρφωση των προσδοκιών
Από πολύ μικρή ηλικία, τα παιδιά εκτίθενται στις αξίες, τις πεποιθήσεις και τις επιθυμίες των γονιών τους. Αυτές οι προσδοκίες μεταδίδονται μέσω λεπτών ενδείξεων, άμεσων οδηγιών και κοινωνικών κανόνων, με λίγα λόγια η καθημερινότητα ενός παιδιού καθορίζεται από τους γονείς του και τα πράγματα που οι ίδιοι θέλουν και αγαπούν. Είτε πρόκειται για άριστες επιδόσεις στα μαθήματα είτε για επίδειξη άψογης συμπεριφοράς είτε για συγκεκριμένους επαγγελματικούς δρόμους, οι προσδοκίες των γονέων θέτουν τα θεμέλια για την αντίληψη του παιδιού για το τι είναι το «τέλειο» παιδί.
Ο φόβος της απογοήτευσης
Τα παιδιά λαχταρούν την επικύρωση και την έγκριση από τους γονείς τους. Ο φόβος να απογοητεύσουν τους γονείς τους, τους οποίους εκτιμούν, μπορεί να τους οδηγήσει στο να συμμορφωθούν με την εικόνα που οι γονείς τους έχουν επιλέξει για εκείνους χωρίς κάτι τέτοιο να τους κάνει πραγματικά χαρούμενους. Η επιθυμία για αγάπη και αποδοχή γίνεται ισχυρό κίνητρο για την ικανοποίηση αυτών των προσδοκιών και δύσκολα ένα παιδί θα πει όχι στο γονιό του. Θα κάνει τα πάντα για να πλησιάσει αυτό που οι γονείς του ονειρεύτηκαν για εκείνο.
Στρατηγικές για Εκπλήρωση
Τα παιδιά χρησιμοποιούν διάφορες στρατηγικές για να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονιών. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν μία «υπερεπίδοση» στο σχολείο, στις αθλητικές ή τις εξωσχολικές δραστηριότητες, υιοθέτηση συγκεκριμένων συμπεριφορών που αντικατοπτρίζουν τις αξίες των γονιών τους. Με λίγα λόγια το παιδί θα προσπαθήσει για να πάρει 10 σε ένα τεστ ή για να τερματίσει πρώτο στο τουρνουά στίβου, γνωρίζοντας πως αυτό θα ευχαριστήσει τους γονείς του. Ακόμη, μπορούμε να δούμε τα παιδιά να απαρνιούνται την πραγματική τους ταυτότητα, αν εκείνη δεν ευθυγραμμίζεται με την εξιδανικευμένη εικόνα που έχουν δημιουργήσει οι γονείς τους.
Να ευχαριστήσω τους γονείς μου ή να είμαι ευτυχισμένος;
Η ένταση μεταξύ της ικανοποίησης των προσδοκιών των γονέων και της καλλιέργειας του αυθεντικού εαυτού κάποιου οδηγεί συχνά σε μια διάσπαση της αίσθησης ταυτότητας, με αποτέλεσμα το άτομο να μπερδεύει τα δικά του θέλω με τα θέλω των άλλων. Τα παιδιά μπορεί να βιώσουν μια εσωτερική σύγκρουση, και να νιώσουν διχασμένα ανάμεσα στην επιθυμία να ευχαριστήσουν τους γονείς τους και την ανάγκη να εκφράσουν τη δική τους ατομικότητα.
Επιπτώσεις στην Ψυχική Υγεία
Η συνεχής επιδίωξη της τελειότητας και ο φόβος της υστέρησης μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική υγεία του παιδιού. Το άγχος, η κατάθλιψη, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και τα αισθήματα ανεπάρκειας είναι κοινά αποτελέσματα αυτού του αγώνα. Η πίεση να είσαι τέλειος μπορεί να οδηγήσει σε μια χρόνια αίσθηση άγχους και εξουθένωσης. Ειδικά για παιδιά με γονείς νάρκισσους, οι οποίοι βλέπουν στα ίδια τους τα παιδιά τον νεαρό εαυτό τους, είναι δύσκολο να ξεφύγουν και να μην αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις.
Σπάζοντας τον κύκλο
Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και αποκτούν ανεξαρτησία, συχνά αντιμετωπίζουν κρίσιμες στιγμές ανακάλυψης του εαυτού τους. Η απελευθέρωση από την αδιάκοπη αναζήτηση της τελειότητας μπορεί να απαιτεί ανοιχτή επικοινωνία με τους γονείς, αυτοστοχασμό και αναζήτηση επαγγελματικής καθοδήγησης όταν είναι απαραίτητο. Η ενθάρρυνση ενός περιβάλλοντος άνευ όρων αγάπης και υποστήριξης μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να επαναπροσδιορίσουν την αυτοεκτίμησή τους πέρα από τις προσδοκίες των γονιών.
Οι γονείς που θέλουν να διαμορφώσουν τις πεποιθήσεις και τις αποφάσεις των παιδιών τους σε ευθυγράμμιση με τις δικές τους αξίες, καθώς και να εμποδίσουν την αυτονομία τους στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, μπορεί να προκύψουν από διάφορα κίνητρα και παράγοντες:
Πολιτιστικές και οικογενειακές παραδόσεις: Σε πολλούς πολιτισμούς και οικογένειες, η παράδοση και η συνέχεια εκτιμώνται ιδιαίτερα. Οι γονείς μπορεί να πιστεύουν ότι η μετάδοση των πεποιθήσεων και των αξιών τους στα παιδιά τους είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και των οικογενειακών παραδόσεων. Ακόμα και στη σημερινή κοινωνία, ένας γονιός μπορεί να αναγκάσει το παιδί του να ακολουθήσει την οικογενειακή επιχείρηση και να του στερήσει να κάνει αυτό που αγαπά, νιώθοντας πως το παιδί οφείλει να συνεχίσει το σπουδαίο έργο που έχουν με κόπο χτίσει τόσα χρόνια.
Φόβος για το Άγνωστο: Οι γονείς μπορεί να έχουν ανησυχίες για το ότι τα παιδιά τους κάνουν επιλογές που είναι άγνωστες ή έξω από τις δικές τους εμπειρίες. Αυτές οι ανησυχίες μπορεί να προέρχονται από την επιθυμία να προστατεύσουν τα παιδιά τους από πιθανούς κινδύνους ή δυσκολίες. Είναι πιθανό τέτοιες συμπεριφορές να προέρχονται από γονείς που έχουν περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια, με γονείς που δεν ήταν εκεί για τα παιδιά τους.
Επιθυμία για οικογενειακή συνοχή: Μερικοί γονείς δίνουν προτεραιότητα στη διατήρηση της οικογενειακής συνοχής και ενότητας. Μπορεί να αισθάνονται ότι το να έχουν κοινές πεποιθήσεις και αξίες είναι ένας ενοποιητικός παράγοντας που ενισχύει τον οικογενειακό δεσμό.
Γονική επιρροή: Οι γονείς ασκούν σημαντική επιρροή στην πρώιμη ανάπτυξη των παιδιών τους και ορισμένοι γονείς μπορεί να είναι απρόθυμοι να εγκαταλείψουν αυτή την επιρροή καθώς τα παιδιά τους μεγαλώνουν. Μπορεί να πιστεύουν ότι ο τρόπος σκέψης τους είναι ό,τι καλύτερο για τα παιδιά τους, κάτι άκρως καταστροφικό για την ψυχική υγεία των παιδιών τους. Αρκεί να λάβουμε υπόψη μας πως η ζωή προχωρά και εξελίσσεται.
Φόβος απόκλισης: Οι γονείς μπορεί να ανησυχούν ότι εάν τα παιδιά τους αναπτύξουν πεποιθήσεις και προσωπικότητες που διαφέρουν σημαντικά από τις δικές τους, θα μπορούσε να οδηγήσει σε σύγκρουση, παρεξήγηση ή αποξένωση μέσα στην οικογένεια. Φοβούνται δηλαδή μήπως χάσουν την επιρροή που ασκούν πάνω στα παιδιά τους και προφανώς φοβούνται μήπως χάσουν την αγάπη τους.
Προστασία: Οι γονείς μπορεί να πιστεύουν ειλικρινά ότι οι αξίες και οι πεποιθήσεις τους είναι ο καλύτερος δρόμος για μια επιτυχημένη και ικανοποιητική ζωή. Μπορεί να βλέπουν την καθοδήγησή τους ως μια μορφή προστασίας, που απομακρύνει τα παιδιά τους από αυτά που θεωρούν πιθανές παγίδες.
Κοινωνική πίεση και πίεση συνομηλίκων: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς μπορεί να αισθάνονται την πίεση της κοινωνίας να συμμορφωθούν με ορισμένους κανόνες και προσδοκίες, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τις γονικές επιλογές τους. Μπορεί να φοβούνται την κρίση ή την κριτική εάν τα παιδιά τους παρεκκλίνουν από αυτούς τους κανόνες.
Έλλειψη εμπιστοσύνης: Μερικοί γονείς μπορεί να μην έχουν εμπιστοσύνη στην ικανότητα των παιδιών τους να λαμβάνουν ορθές αποφάσεις ανεξάρτητα. Μπορεί να πιστεύουν ότι η καθοδήγησή τους είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί η ευημερία των παιδιών τους.
Τα παιδιά μπορούν να αντιδράσουν στην πίεση για να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των γονιών τους με διάφορους τρόπους, ανάλογα με την προσωπικότητά τους, τους μηχανισμούς αντιμετώπισης και την ένταση της πίεσης. Αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να κυμαίνονται από τη συμμόρφωση έως την εξέγερση και όλα τα ενδιάμεσα:
Μερικά παιδιά ανταποκρίνονται στην πίεση των γονέων συμμορφώνοντας τις προσδοκίες τους. Προσπαθούν να ανταποκριθούν στα πρότυπα των γονιών τους, πιστεύοντας ότι κάτι τέτοιο θα τους κερδίσει αγάπη, επιδοκιμασία και έπαινο. Αυτά τα παιδιά μπορεί να καταπιέζουν τις δικές τους επιθυμίες και πεποιθήσεις για να ευχαριστήσουν τους γονείς τους.
Άγχος και στρες
Η πίεση για ικανοποίηση των προσδοκιών των γονιών μπορεί να οδηγήσει σε άγχος και στρες στα παιδιά. Μπορεί να ανησυχούν διαρκώς για την τήρηση των προτύπων των γονιών τους και να φοβούνται τις συνέπειες της έλλειψης. Αυτό το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, στομαχόπονους ή διαταραχές ύπνου.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση
Τα παιδιά που αισθάνονται πιεσμένα να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονιών τους αλλά δυσκολεύονται να το κάνουν μπορεί να αναπτύξουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μπορεί να εσωτερικεύσουν την πεποίθηση ότι δεν είναι αρκετά καλοί ή ότι η αξία τους εξαρτάται από την εκπλήρωση αυτών των προσδοκιών, με αποτέλεσμα να μην σέβονται τον εαυτό τους και να δυσκολεύονται να νιώσουν πως αξίζουν.
Εξέγερση
Μερικά παιδιά αντιδρούν στην υπερβολική πίεση επαναστατώντας ενάντια στις επιθυμίες των γονιών τους. Μπορεί σκόπιμα να αψηφούν ή να αντιστέκονται στις γονικές προσδοκίες ως τρόπο επιβεβαίωσης της ανεξαρτησίας και της ατομικότητάς τους.
Σε απάντηση στο άγχος της γονικής πίεσης, ορισμένα παιδιά μπορεί να υιοθετήσουν στρατηγικές αποφυγής. Μπορεί να αποσυρθούν από τους γονείς τους, να αποφύγουν να συζητήσουν ορισμένα θέματα ή να εμπλακούν σε συμπεριφορές απόδρασης, όπως να περνούν υπερβολικό χρόνο με φίλους ή στο διαδίκτυο για να αποφύγουν αντιπαραθέσεις.
Αναζητώντας εξωτερική επικύρωση
Τα παιδιά που αισθάνονται πίεση να ευχαριστήσουν τους γονείς τους μπορεί να αναζητήσουν επικύρωση και έγκριση από εξωτερικές πηγές, όπως δασκάλους, συνομηλίκους ή ερωτικούς συντρόφους. Μπορεί να αντλούν την αυτοεκτίμησή τους από τον έπαινο και την αποδοχή που λαμβάνουν από τους άλλους.
Κατάθλιψη
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πίεση για ικανοποίηση των προσδοκιών των γονιών μπορεί να συμβάλει σε συναισθήματα κατάθλιψης. Τα παιδιά μπορεί να βιώσουν μια αίσθηση απελπισίας όταν πιστεύουν ότι δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των γονιών τους. Η σύγκρουση μεταξύ των δικών τους επιθυμιών και των προσδοκιών των γονέων μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση ταυτότητας. Τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται να καθορίσουν τις δικές τους αξίες, πεποιθήσεις και φιλοδοξίες, καθώς διχάζονται μεταξύ της εκπλήρωσης των επιθυμιών των γονιών τους και της ανακάλυψης του αυθεντικού τους εαυτού.
Εξάρτηση από ουσίες
Η πίεση για ικανοποίηση των προσδοκιών των γονέων, ειδικά όταν γίνεται συντριπτική ή μη διαχειρίσιμη, μπορεί να συμβάλει σε διάφορα αρνητικά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένου του υψηλότερου κινδύνου εθισμού και της εμπλοκής σε επικίνδυνες συμπεριφορές μεταξύ των παιδιών.
Τα παιδιά που αισθάνονται τεράστια πίεση να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονιών τους μπορεί να στραφούν στα ναρκωτικά, το αλκοόλ ή άλλες ουσίες ως τρόπο να ξεφύγουν από το στρες και το άγχος που συνδέονται με αυτές τις προσδοκίες. Οι ουσίες μπορούν να παρέχουν προσωρινή ανακούφιση από τη συναισθηματική δυσφορία, ωστόσο η ζημιά που κάνουν πιθανώς να είναι μόνιμη.
Συμπερασματικά, η επιθυμία να είναι το τέλειο παιδί είναι ένα βαθιά ριζωμένο ψυχολογικό φαινόμενο που οδηγείται από την έμφυτη ανάγκη για αγάπη και αποδοχή. Ενώ οι προσδοκίες των γονέων μπορούν να παρέχουν καθοδήγηση και κίνητρα, μπορούν επίσης να δημιουργήσουν σημαντική εσωτερική ένταση και σύγκρουση. Η αναγνώριση του αντίκτυπου αυτών των προσδοκιών και η καλλιέργεια ενός περιβάλλοντος ανοιχτής επικοινωνίας και αποδοχής μπορεί να επιτρέψει στα παιδιά να αναπτύξουν μια αίσθηση του εαυτού τους που είναι ταυτόχρονα αυθεντική και αρμονική με τις οικογενειακές τους σχέσεις. Τελικά, το ταξίδι προς την αυτοανακάλυψη και την αποδοχή του εαυτού είναι μια δια βίου προσπάθεια και η ισορροπία μεταξύ των γονικών προσδοκιών και της προσωπικής αυθεντικότητας είναι μια δυναμική και εξελισσόμενη διαδικασία.
