Πόσες φορές δεν ένιωσες άσχημα από άτομα που συνεχώς αυτοθαυμάζονται και ταυτόχρονα μειώνουν διαρκώς και με άπειρους τρόπους την προσωπικότητά σου και τα κατορθώματά σου, μόνο και μόνο για να αισθανθούν οι ίδιοι καλύτερα με τον εαυτό τους; Μπορεί να είναι ένα άτομο στη δουλειά, ένας συγγενής μας ή ακόμη και μια φίλη μας, σε κάθε περίπτωση όμως η τοξικότητα των ναρκισσιστών υπάρχει διάχυτη στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια.

Τι είναι ναρκισσισμός;

Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια σοβαρή ψυχική ασθένεια που έχει τις ρίζες της σε κάποιο τραύμα προσκόλλησης και συναισθηματική διάσπαση. Η εσωτερική ψυχολογία του ναρκισσιστή περιλαμβάνει μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση αναπτυξιακών ελλειμμάτων και αμυντικών αντισταθμίσεων. Απαιτείται μια βαθύτερη κατανόηση των ναρκισσιστικών προτύπων για τον εντοπισμό της παθολογίας και τον μετριασμό των τραυματικών επιπτώσεών τους στην κοινωνία.

Για να κατανοήσουμε το τραύμα που προκαλούν οι ναρκισσιστές στους άλλους, εστιάζουμε συχνά στις εξωτερικές συμπεριφορές τους και στο πώς αυτές οι συμπεριφορές επηρεάζουν τους ανθρώπους γύρω τους. Τι συμβαίνει όμως πραγματικά στον νάρκισσο; Ας ρίξουμε μια βαθύτερη ματιά στην ανατομία της ναρκισσιστικής προσωπικότητας πέρα ​​από τα επιφανειακά χαρακτηριστικά για τα οποία γίνεται συνήθως λόγος.  

Ανατομία ενός ναρκισσιστή

Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια ψυχική ασθένεια που έχει τις ρίζες της στην αστάθεια της ταυτότητας και της αυτοεκτίμησης που προκύπτει κυρίως από την ανασφάλειες που χτίζει ένας άνθρωπος στην βρεφική και παιδική του ηλικία. Μπορεί να υπάρχουν γενετικές προδιαθέσεις για ναρκισσιστικές συμπεριφορές σε ένα παιδί οι οποίες ενεργοποιούνται από τα ερεθίσματα που παίρνει στα πρώτα χρόνια της ηλικίας του από την οικογένειά του.

Εξετάζοντας προσεκτικά τη ναρκισσιστική προσωπικότητα, βρίσκουμε πολλά αναπτυξιακά προβλήματα, όπως η συναισθηματική διάσπαση, η αλλοίωση των σχέσεων, η απουσία εξατομίκευσης, η συναισθηματική αποξένωση, οι αυταπάτες μεγαλείου, ο φθόνος προς τους άλλους, η ανάγκη αυτοπροβολής και εκδήλωσης θαυμασμού από το περιβάλλον του ναρκισσιστή, ανηθικότητα και σχεσιακός ανταγωνισμός.

Ένας τρόπος κατανόησης του ναρκισσισμού είναι να το εκλάβουμε ως σύμπλεγμα κατωτερότητας που συνυπάρχει με ένα συμπλέγματα αντισταθμιστικής ανωτερότητας. Οι ναρκισσιστές εργάζονται συνεχώς για να καταστείλουν τον κατώτερο εαυτό τους και να διογκώσουν και να εξυψώσουν τον ανώτερο εαυτό. Υποφέρουν από εσωτερικές αμφιταλαντεύσεις μεταξύ αυτών των δύο καταστάσεων, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται υπό πίεση, και υποβάλλουν τους άλλους στις ίδιες εξιδανικευτικές και υποτιμητικές αμφιταλαντεύσεις.

Τα ναρκισσιστικά παιδιά που κολλάνε σε συναισθηματικό διαχωρισμό δεν είναι σε θέση να επιτύχουν ολόκληρες αντικειμενικές σχέσεις και αντικειμενική σταθερότητα, ψυχολογικά ορόσημα που περιλαμβάνουν ενσωμάτωση και διατήρηση της επίγνωσης των ρεαλιστικών θετικών και αρνητικών πλευρών του εαυτού και των άλλων. Ως αποτέλεσμα, οι ναρκισσιστές βλέπουν τον εαυτό τους και τους γύρω τους με δυαδικούς καλούς ή κακούς όρους, βλάπτοντας καταλυτικά τις σχέσεις τους.

Χωρίς σταθερή αίσθηση του εαυτού τους και ενσυναίσθηση με τους γύρω τους, οι ναρκισσιστές αποξενώνονται συναισθηματικά από τους άλλους. Η βασική δυσπιστία τους τους οδηγεί να αποφεύγουν να γίνονται ευάλωτοι, κάτι το οποίο θεωρούν αδυναμία, και βλέπουν τις σχέσεις ως έναν αγώνα για κυριαρχία και έλεγχο παρά ως μια ευκαιρία για διαπροσωπική ανάπτυξη και οικειότητα.

Η άλλη πλευρά του ναρκισσιστικού κενού και κατωτερότητας είναι αυταπάτες ανωτερότητας, το πιο κοινωνιοπαθητικό άκρο του φάσματος του ναρκισσισμού. Το περιβάλλον ενός ναρκισσιστή θα πρέπει να αναγνωρίσει τη μεγαλοπρέπειά του και να την εκδηλώνει με θαυμασμό και όμορφα λόγια. Οι ναρκισσιστές αντιδρούν με οργή όταν οι γύρω τους δεν αντανακλούν αυτό που θέλουν οι ίδιοι να πιστέψουν για τον εαυτό τους.

Μια άλλη διάσταση της ναρκισσιστικής μεγαλοπρέπειας είναι η πεποίθηση των ναρκισσιστών ότι ποτέ δεν έχουν αρκετά από αυτά που αξίζουν. Αυτή η αίσθηση της αδικίας και της στέρησης που δημιουργεί συναισθήματα φθόνου και θυματοποίησης που μπορούν να γίνουν κεντρικές πτυχές της ταυτότητας του ναρκισσιστή και να οδηγήσουν σε χειριστικές συμπεριφορές.

Όμως, η εύθραυστη αίσθηση του εαυτού των ναρκισσιστών είναι σαν ένα σπίτι από τραπουλόχαρτα χτισμένο επισφαλώς πάνω σε εσωτερικούς διαχωρισμούς, παραληρητικές αυτοπεποιθήσεις και πρωτόγονες άμυνες. Για να μην καταρρεύσουν, οι ναρκισσιστές κρατούν την πραγματικότητα σε απόσταση, αποφεύγοντας οποιαδήποτε ανάληψη ευθυνών.  

Πως αντιμετωπίζουμε έναν ναρκισσιστή;

Η αντιμετώπιση ενός ναρκισσιστή μπορεί να είναι δύσκολη και το αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι πάντα ιδανικό. Είναι σημαντικό να δίνετε προτεραιότητα στην ευημερία και την ψυχική σας υγεία καθ’ όλη τη διάρκεια της συναναστροφής σας με τον ναρκισσιστή. Εάν η κατάσταση γίνει ανυπόφορα τοξική και επιβλαβής, μπορεί να είναι απαραίτητο να αποστασιοποιηθείτε από τον ναρκισσιστή για τη δική σας συναισθηματική και ψυχολογική ασφάλεια.

Ωστόσο, εάν βρεθείτε σε μια κατάσταση όπου η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη, ακολουθούν ορισμένες στρατηγικές που πρέπει να λάβετε υπόψη.

Εκπαιδεύστε τον εαυτό σας: Μάθετε για τον ναρκισσισμό και τα χαρακτηριστικά του για να κατανοήσετε καλύτερα τη συμπεριφορά την οποία αντιμετωπίζετε.

Μετρήστε τις προσδοκίες σας: Συνειδητοποιήστε ότι οι ναρκισσιστές είναι απίθανο να αλλάξουν τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά τους ή να παραδεχτούν εύκολα το λάθος τους. Να είστε προετοιμασμένοι για έντονες αντιδράσεις.

Διαλέξτε την κατάλληλη στιγμή: Ο χρόνος είναι κρίσιμος. Αποφύγετε να αντιμετωπίσετε τον ναρκισσιστή όταν είναι ήδη αναστατωμένος ή ταραγμένος.

Μείνετε ήρεμοι: Κρατήστε τα συναισθήματά σας υπό έλεγχο. Οι ναρκισσιστές μπορεί να προσπαθήσουν να σας προκαλέσουν, επομένως είναι απαραίτητο να παραμείνετε ψύχραιμοι.

Να είστε διεκδικητικοί: Εκφράστε ξεκάθαρα και με αυτοπεποίθηση τις ανησυχίες σας χωρίς να είστε επιθετικοί ή συγκρουσιακοί.

Εστιάστε στον εαυτό σας: Χρησιμοποιήστε τη λέξη «εγώ» για να μεταφέρετε τα συναισθήματα και τις ανάγκες σας.

Θέστε όρια: Αναφέρετε ποιες συμπεριφορές θεωρείτε απαράδεκτες και ποιες συνέπειες μπορεί να ακολουθήσουν αν ξεπεραστούν αυτά τα όρια.

Διατηρήστε την ενσυναίσθησή σας (σε ​​έναν βαθμό): Αναγνωρίστε την οπτική ή τα συναισθήματα του ναρκισσιστή, ακόμα κι αν διαφωνείτε, όμως μην επιτρέψετε στην υπερβολική ενσυναίσθηση να σας χειραγωγήσει ή να σας ελέγξει. Οι ναρκισσιστές μπορεί να χρησιμοποιήσουν την ενσυναίσθησή σας εναντίον σας.

Μιλήστε με έναν ειδικό: Εάν η σχέση με τον ναρκισσιστή σας προκαλεί αγωνία και έντονο στρες σκεφτείτε να αναζητήσετε τη βοήθεια ειδικού για την αντιμετώπιση της κατάστασης.

Είναι πιθανό ο ναρκισσιστής να αποδεχτεί αρχικά τις ανησυχίες σας και να κάνει μια προσπάθεια να αλλάξει. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές ο ναρκισσιστής αρνείται οποιαδήποτε ευθύνη και αντίθετα καταλήγει να κατηγορήσει εσάς για οτιδήποτε του προσάπτετε. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, η αντιμετώπιση ενός ναρκισσιστή μπορεί να οδηγήσει σε κλιμάκωση της σύγκρουσης ή σε τακτικές χειραγώγησης, οι οποίες είναι εξαιρετικά επώδυνες για τον αποδέκτη. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να αξιολογήσετε εάν η διατήρηση μιας σχέσης με τον ναρκισσιστή αξίζει την συναισθηματική κακοποίηση που υφίσταστε. Εάν η σχέση είναι τοξική και επιβλαβής για την ψυχική σας υγεία είναι επιβεβλημένη ανάγκη να αποστασιοποιηθείτε από τον ναρκισσιστή, τερματίζοντας τη.