Είσαι βραδινός ή πρωινός τύπος; Και το σημαίνει αυτό για σένα;

<p style="text-align: justify;">Οι πρωινοί τύποι συνηθίζουν να ξυπνούν μεταξύ 5 και 7 το πρωί και να πέφτουν για ύπνο ανάμεσα στις 9 και στις 11 το βράδυ. Αντίθετα, οι νυχτερινοί τύποι τείνουν να προτιμούν το πρωινό ξύπνημα αργότερα, 9-11, και να κοιμούνται ανάμεσα στις 11 και στις 3 το βράδυ. Οι πρωινοί τύποι είναι πιο άκαμπτοι στους κιρκαδιανούς ρυθμούς τους, ενώ οι νυχτερινοί τύποι μπορούν να προσαρμοστούν σε νέα προγράμματα ευκολότερα. H πλειονότητα των ανθρώπων βρίσκεται κάπου ανάμεσα. Πώς όμως προκύπτει κάτι τέτοιο;</p>
<p style="text-align: justify;">Γράφει η <strong> Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια<a href="http://greekpsychologypages.blogspot.gr/"> <strong>(greekpsychologypages.blogspot.gr)</strong></a> </strong></p>
<p><strong><img src="/contentfiles/photos/sekssxeseis/gynaika/barbogli.jpg" alt="" width="80" height="108" /></strong></p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Οι περισσότεροι οργανισμοί εξελίχθηκαν ώστε να συντονίζουν τις δραστηριότητές τους με τον κύκλο της ημέρας και της νύχτας, όπως αυτός προκύπτει από την περιστροφή της Γης. Αντί όμως να αντιδρούν απλά στην καθημερινή μετάβαση από το φως στο σκοτάδι, φαίνεται ότι οι ζωικοί οργανισμοί ανέπτυξαν φυσιολογικά ρολόγια προκειμένου να μετρούν τις βιολογικές διεργασίες τους. Οι κιρκαδιανοί ρυθμοί (στα αγγλικά Circadian, από το λατινικό circa = περίπου και το dies = ημέρα) είναι το αποτέλεσμα που χαρακτηρίζει το βιολογικό ρολόι και χρονομετρά τα γεγονότα που συμβαίνουν μία φορά την ημέρα. Ακόμη και αν δεν υπάρχουν χρονικές ενδείξεις στο περιβάλλον, αυτοί οι ρυθμοί διατηρούν μια περιοδικότητα 24 ωρών. Το κιρκαδιανό ρολόι ελέγχει διάφορες εκφάνσεις του μεταβολισμού, της φυσιολογίας και της συμπεριφοράς τόσο στους ανθρώπους όσο και στους υπόλοιπους ζωικούς οργανισμούς.</p>
<p style="text-align: justify;">Ο δρ Emmanuel Mignot, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Stanford των ΗΠΑ, ρώτησε 410 ενηλίκους πότε προτιμούν να εργάζονται και να κοιμούνται. Π.χ., ζήτησε από τους συμμετέχοντες να περιγράψουν το ιδανικό πρόγραμμα ύπνου τους και την ώρα της ημέρας κατά την οποία αισθάνονται σε μεγαλύτερη εγρήγορση. Παράλληλα τους πήρε αίμα προκειμένου να ανιχνεύσει διαφορές στο γονίδιο-«ρολόι», που ρυθμίζει τους κιρκαδιανούς ρυθμούς, δηλαδή το καθημερινό πρόγραμμα ύπνου και ξύπνιου. Οι ερευνητές βρήκαν κάποια σχέση ανάμεσα σε δύο διαφορετικές μορφές του γονιδίου, ανάλογα με το αν είναι κανείς νυχτερινός ή πρωινός τύπος. Αν και οι περισσότεροι ερωτηθέντες περιέγραψαν τον εαυτό τους ως πρωινό τύπο, ωστόσο 25% από αυτούς δήλωσε ότι ένιωθαν σε μεγαλύτερη εγρήγορση αργά το μεσημέρι και νωρίς το βραδάκι. Και σχεδόν όλα τα άτομα που περιέγραψαν τον εαυτό τους ως νυχτερινό τύπο είχαν την ίδια μορφή του γονιδίου-«ρολογιού».</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Οι… δραστήριες πρωτεΐνες</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Αν και αυτή είναι η πρώτη έρευνα που βρίσκει ένα τέτοιο μοτίβο συμπεριφοράς (δημοσιεύτηκε στην ερευνητική επιθεώρηση «Sleep»), ο δρ Mignot σχολιάζει ότι ίσως η κοινωνία μας, που δίνει έμφαση στην πρωινή δραστηριότητα, να είναι λιγάκι άδικη προς τους νυχτερινούς τύπους. Αν περαιτέρω έρευνες καταδείξουν το ίδιο μοτίβο, τότε οι εργοδότες θα πρέπει να πάρουν υπόψη σοβαρά αυτές τις διαφορές ώστε να προσαρμόσουν τα ωράρια των υπαλλήλων τους προκειμένου να είναι πιο παραγωγικοί και χαρούμενοι.</p>
<p style="text-align: justify;">Συνεργάτες στη ζωή και στην επιστήμη, οι δρ <strong>James</strong> και <strong>Dorothy Morre</strong>, καθηγητές Ιατρικής Χημείας του Πανεπιστημίου Purdue των ΗΠΑ, ανακάλυψαν μια πρωτεΐνη που είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση των περιόδων δραστηριότητας και αδράνειας στα κύτταρα. Αν επέλθουν αλλαγές στην πρωτεΐνη αυτή, το σώμα του έμβιου οργανισμού θα έχει την εμπειρία της διαφορετικής ημερήσιας διάρκειας: από 22 ως 42 ώρες. Σύμφωνα με τους ερευνητές, από τη στιγμή που το βιολογικό ρολόι επηρεάζει σχεδόν όλες τις σωματικές δραστηριότητες, αυτή η ανακάλυψη μπορεί να έχει πολυάριθμες εφαρμογές στην ιατρική, από την ελαχιστοποίηση του τζετ-λαγκ ως τον καθορισμό της καλύτερης ώρας για τη χορήγηση αντικαρκινικών φαρμάκων.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Πού βρίσκεται το βιολογικό ρολόι;</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Στους ανθρώπους εντοπίζεται στον υπερχιασματικό πυρήνα (ΥΧΠ), μια ξεχωριστή ομάδα κυττάρων στον υποθάλαμο. Αυτή η ομάδα αποτελεί τμήμα του μηχανισμού που μετρά τον χρόνο. Υπάρχουν δέκτες φωτός στον αμφιβληστροειδή οι οποίοι έχουν μια οδό που οδηγεί στον ΥΧΠ. H επίφυση, ένας νευραδένας σε μέγεθος μπιζελιού πίσω από τον υποθάλαμο, παίρνει πληροφορίες εμμέσως από τον ΥΧΠ. Απ' ό,τι φαίνεται, ο ΥΧΠ λαμβάνει την αρχική πληροφορία για τη διάρκεια της ημέρας από τον αμφιβληστροειδή, την ερμηνεύει και στη συνέχεια τη μεταδίδει στην υπόφυση, η οποία εκκρίνει την ορμόνη μελατονίνη σε απάντηση στο αρχικό μήνυμα. Το νυχτερινό σκοτάδι προκαλεί αύξηση της έκκρισης μελατονίνης, ενώ το φως της ημέρας αναστέλλει την έκκρισή της. Ακόμη και όταν λείψουν οι ενδείξεις του φωτός, η μελατονίνη εξακολουθεί να εκκρίνεται με κυκλικό τρόπο. Αν καταστραφεί το τμήμα του εγκεφάλου που ρυθμίζει την έκκρισή της, τότε ο κιρκαδιανός ρυθμός εξαφανίζεται εντελώς. Ο ρόλος της μελατονίνης στους ανθρώπους είναι υπό διερεύνηση.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Ο μεσημεριανός ύπνος</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Το «γλάρωμα» μετά το μεσημεριανό φαγητό αποτελεί περίοδο μειωμένης εγρήγορσης. Εμφανίζεται ανάμεσα στη μία και στις τέσσερις το μεσημέρι και η αποδοτικότητα του εργαζομένου πέφτει. Τα άτομα που δουλεύουν σε κακοφωτισμένα γραφεία τείνουν να χαλαρώνουν πολύ, ενώ όσοι βρίσκονται στο τιμόνι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμπλοκής σε αυτοκινητικό δυστύχημα.</p>
<p style="text-align: justify;">H επιστημονική βάση για την υπνηλία μετά το μεσημεριανό φαγητό βρίσκεται στους κιρκαδιανούς ρυθμούς: υπάρχουν καθημερινές διακυμάνσεις στη θερμοκρασία σώματος, στα ορμονικά επίπεδα και σε άλλους φυσιολογικούς κύκλους που προκαλούν πτώση της ενεργητικότητας το μεσημέρι, σε αντίθεση με την πρωινή εγρήγορση. Και ακόμη κι αν κανείς αποφύγει το μεσημεριανό φαγητό, ωστόσο δεν θα αποφύγει το φυσιολογικό αυτό φαινόμενο!</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Τι μπορούμε να κάνουμε</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Κατ' αρχήν να γνωρίζουμε τους ρυθμούς μας και τον τύπο μας ώστε να επιλέγουμε τις κατάλληλες ώρες (όταν έχουμε εντονότερη εγρήγορση) για πνευματική εργασία. Ανάλογα με το αν κανείς είναι «νυχτοπούλι» ή «κορυδαλλός», θα πρέπει να κάνει τη δυσκολότερη πνευματική δουλειά το βράδυ ή το πρωί αντιστοίχως. Οι ειδικοί συμβουλεύουν ότι τις «δύσκολες» ώρες, της φυσιολογικής κατάπτωσης, μπορούμε να πάρουμε τον ευεργετικό υπνάκο των 10-15 λεπτών, να κάνουμε μια γρήγορη βόλτα και να πιούμε τσάι ή παγωμένο χυμό, προτιμώντας εργασίες που έχουν και ένα ελαφρύ χειρωνακτικό κομμάτι.</p>

Σχετικά άρθρα