Πότε και για ποιο λόγο γίνεται κάποιος καταθλιπτικός;

<div style="text-align: justify;"><strong>Όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας βιώνουμε περιόδους που η διάθεση μας είναι κάπως “πεσμένη”. Κάποιοι θα αναφέρουν απογοήτευση, θλίψη ή απελπισία που συνοδεύονται από συχνά κλάματα, δυσκολία συγκέντρωσης, σωματικές ενοχλήσεις, απώλεια του ενδιαφέροντος για παλιές και νέες δραστηριότητες, αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου, αίσθημα κόπωσης, απόσυρση από τους άλλους ανθρώπους και δυσκολία στη λήψη αποφάσεων.  </strong></div>
<div style="text-align: justify;"> </div>
<div style="text-align: justify;"><strong>Aπό την ψυχολόγο, Αγγελική Βλασοπούλου</strong></div>
<div style="text-align: justify;"> </div>
<div style="text-align: justify;"><img src="/thumbnail?filepath=/contentfiles/photos/eidikoi/psyxologoi/1psixologos.jpg&amp;width=248" alt="Αγγελική Βλασοπούλου" /></div>
<div style="text-align: justify;"><strong><br /></strong></div>
<div style="text-align: justify;"><strong>Ποιος γίνεται “καταθλιπτικός” και ποιες είναι οι αιτίες της κατάθλιψης; </strong>Η κατάθλιψη δεν είναι κάτι που συμβαίνει σε ανθρώπους που είναι «τρελοί» ή «περίεργοι». Είναι μια από τις πιο κοινές συναισθηματικές δυσκολίες που θα εμφανιστεί (ως μείζων κατάθλιψη) στο 25% των γυναικών και στο 12% των ανδρών, κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Όσον αφορά τις αιτίες, δεν μπορούμε να αποδώσουμε μόνο μια. Η κατάθλιψη είναι το αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών παραγόντων: κληρονομική προδιάθεση, χημεία του εγκεφάλου, συγκρούσεις σε διαπροσωπικές σχέσεις και απώλειες, μείωση θετικών και ευχάριστων εμπειριών, δυσπροσαρμοστικός τρόπος σκέψης.</div>
<div style="text-align: justify;"><strong><br /></strong></div>
<div style="text-align: justify;"><strong>Πότε καταλαβαίνουμε ότι κάποιος χρειάζεται βοήθεια για να αντιμετωπίσει όλα τα παραπάνω;</strong> Αν το άτομο αναφέρει δυσκολία στο να ανταπεξέλθει σε βασικές καθημερινές υποχρεώσεις, όπως φροντίδα παιδιών και προσέλευση στη δουλειά, καθώς και αδυναμία φροντίδας εαυτού, τότε ένας ειδικός χρειάζεται να παρέμβει, ο οποίος και θα προβεί και στην κατάλληλη κλινική εκτίμηση. Αυτό που επισπεύδει ακόμα περισσότερο μια τέτοια διαδικασία, και είναι η πιο σοβαρή επιπλοκή των καταθλιπτικών διαταραχών, είναι οι <em>σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας</em>.</div>
<div style="text-align: justify;">Εάν ένα άτομο σκέφτεται να βλάψει τον εαυτό του, αυτό σημαίνει ότι σκέψεις ενοχής ή/και αναξιότητας έχουν ξεπηδήσει και κυριαρχούν. Οι περισσότεροι θα πουν “Δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι τα λάθη ή τις αποτυχίες που έχω κάνει” ή “Δεν αντέχω άλλο να σκέφτομαι τα λάθη μου. Θέλω να κοιμηθώ και να τα ξεχάσω όλα”. Εδώ κάποιοι μπορεί να εκφράζουν όλη αυτήν την δυσκολία με έντονο θυμό, που διαχέεται σε ανθρώπους και σε καταστάσεις. Όπως, όμως, και αν εκφράζεται, ο αυτοκτονικός ιδεασμός ή οι απόπειρες χρήζουν <strong>άμεσης παρέμβασης</strong>.</div>
<div style="text-align: justify;"><br /><strong>Πώς εξηγείται η εμφάνιση και διατήρηση της κατάθλιψης μέσα από το Γνωσιακό Συμπεριφοριστικό μοντέλο θεραπείας;</strong> To κλασικό μοντέλο του Beck για την κατάθλιψη επικεντρώνεται στην «καταθλιπτική γνωσιακή τριάδα»:</div>
<ol style="text-align: justify;" start="1">
<li>τον εαυτό (ενοχή, κατηγορία, αυτοκριτική) – «Είμαι άχρηστος, ανεπαρκής, τεμπέλης…..»</li>
<li>τον κόσμο και τις τωρινές και παρελθούσες εμπειρίες (επιλεκτική προσοχή στα αρνητικά, ανηδονία κ.λπ.). «Τίποτα δεν αξίζει, κανένας δεν τα πάει καλά, κανένας δεν νοιάζεται για εμένα…»</li>
<li>το μέλλον (απαισιοδοξία, αβοηθητότητα) – «Πάντοτε θα είναι έτσι, ποτέ δεν θα γίνω καλύτερα, δεν μπορώ να κάνω τίποτα…» ¹</li>
</ol>
<div style="text-align: justify;">Μέσα από την παραπάνω τριάδα, το άτομο καταφέρνει να φιλτράρει και να ερμηνεύσει γεγονότα, αναμνήσεις και συμπεριφορές, όντας αρνητικά προκατειλημμένος. Επικεντρώνεται και δίνει περισσότερη έμφαση στα αρνητικά γεγονότα ή πληροφορίες, υποτιμώντας ή και αγνοώντας τα θετικά. </div>
<div style="text-align: justify;">Τα θετικά γεγονότα μάλιστα αποδίδονται σε προσωρινούς, συγκεκριμένους και εξωτερικούς παράγοντες, χωρίς διαρκείς συνέπειες. Για παράδειγμα, μπορεί να λέει «Αυτό ήταν απλώς ένα τυχερό διάλειμμα», «Είναι απλώς η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα», «Πήγε καλά μόνο και μόνο επειδή με βοήθησε η γυναίκα μου»². Αντιθέτως, τα αρνητικά αποδίδονται σε σταθερούς, γενικούς και εσωτερικούς παράγοντες και θεωρούνται ότι έχουν χρόνιες συνέπειες και επιπτώσεις στην αξιολόγηση του εαυτού³.</div>
<div style="text-align: justify;"><strong><br /></strong></div>
<div style="text-align: justify;"><strong>Με ποιο τρόπο όμως όλα τα παραπάνω διατηρούνται και αντέχουν στο χρόνο;</strong> Υπάρχει ένας<em>μηχανισμός</em> διατήρησης της κατάθλιψης, που χωρίς τη βοήθεια και υπόδειξη κάποιου άλλου, δύσκολα μπορούμε να τον αντιληφθούμε και κατ’ επέκταση να τον αλλάξουμε.  Αυτό συμβαίνει γιατί πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο παγιδευόμαστε, τον κύκλο της αδράνειας! Σκεφτείτε τον εαυτό σας, όχι μόνο όταν η διάθεσή σας μπορεί να είναι πεσμένη αλλά γενικότερα: Χτυπάει το ξυπνητήρι για να σηκωθείτε από το κρεβάτι. Μία αστραπιαία σκέψη, που σχεδόν δεν την καταλαβαίνετε, έρχεται και σας πείθει ότι άλλη μια μέρα θα πάει χαμένη, γιατί είστε πολύ κουρασμένος/η ώστε να καταφέρετε να πραγματοποιήσετε με κάποια επιτυχία τις σημερινές σας υποχρεώσεις. Το αποτέλεσμα είναι να νιώσετε ένα αντίστοιχο συναίσθημα (όπως απογοήτευση, ματαίωση), να μην σηκωθείτε από το κρεβάτι επιδεινώνοντας το συναίσθημα και να αρχίζετε να κατηγορείτε τον εαυτό σας ότι καθυστερείτε τις υποχρεώσεις-εργασίες της ημέρας. Πού καταλήγει όλο αυτό; Ακριβώς εκεί από  όπου ξεκίνησε: στο κρεβάτι ……. και στην απώλεια ευχάριστων δραστηριότητων!</div>
<div style="text-align: justify;">Ακολουθήστε την παρακάτω συλλογιστική: Η «πεσμένη» ή καταθλιπτική διάθεση θα οδηγήσει σε αρνητικές σκέψεις (π.χ. “Τίποτα δεν πάει καλά σήμερα, κανένας δεν θα με καταλάβει…”) και τα πρώτα σωματικά συμπτώματα θα εμφανιστούν (π.χ. κόπωση, μειωμένη συγκέντρωση..). Οι δραστηριότητες που κάνατε θα μειωθούν, με αποτέλεσμα να χάσετε οποιαδήποτε ευχαρίστηση ή ικανοποίηση παίρνατε έως τώρα. Η απώλεια ευχαρίστησης, «ρίχνει» ακόμα περισσότερο τη διάθεση σας, οι αρνητικές σκέψεις διατηρούνται ή διογκώνονται και πάλι από την αρχή……</div>
<div style="text-align: justify;">Κάπως έτσι, λοιπόν, το αίσθημα αβοηθητότητας αυξάνεται, παγιδεύοντας το άτομο όλο και περισσότερο στην απόσυρση και την καταθλιπτική διάθεση. </div>
<div style="text-align: justify;"><strong><br /></strong></div>
<div style="text-align: justify;"><strong>Τι μπορώ να κάνω για να νιώσω καλύτερα;</strong> Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία συνδυάζει (όπως λέει και το όνομά της) γνωσιακές και συμπεριφοριστικές τεχνικές. Στις πρώτες ανήκουν η καταγραφή και η γνωσιακή αναδόμηση εκείνων των σκέψεων που έρχονται ξαφνικά στο μυαλό μας ή κουβαλάμε ως βαθύτερες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας, τον κόσμο και τους άλλους. Αυτές τείνουν να μας καθοδηγούν σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές που αργότερα επιφορτίζουν και άλλο την κριτική που κάνουμε στον εαυτό μας. Όσον αφορά τις συμπεριφοριστικές τεχνικές, σκοπός είναι το άτομο να ξαναβρεί την καθημερινή λειτουργικότητά του, να “εξουδετερωθεί” η απόσυρση, να λάβει μέρος σε εποικοδομητικές δραστηριότητες, να βρει θετικές ενισχύσεις από την καθημερινή του ζωή και να εκφράζει τα συναισθήματά του. Όλα αυτά μπορούν να επιτευχθούν μέσα από προγραμματισμό δραστηριοτήτων, τεχνικές ικανοποίησης και ευχαρίστησης, σταδιακή ανάθεση στόχων, εκπαίδευση στη διεκδικητική συμπεριφορά  κ.α.</div>
<div style="text-align: justify;">Εάν κάτι από όλα τα παραπάνω, νιώθετε ότι σας κάνει νόημα, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με έναν ειδικό. Η θεραπεία της κατάθλιψης παραμένει φροντίδα του εαυτού μας και της Υγείας μας. Ξεκινήστε διαβάζοντας ένα βιβλίο αυτοβοήθειας και αναγνωρίστε το δικαίωμά σας για θεραπεία και λειτουργική ζωή!</div>
<div style="text-align: justify;"><strong><br /></strong></div>
<div style="text-align: justify;"><strong>Βιβλία αυτοβοήθειας</strong>: Αισθανθείτε καλά! (από τις εκδόσεις Πατάκη). Για τους λάτρεις των κόμικς, υπάρχει το «Είχα ένα μαύρο σκύλο: Το όνομά του ήταν κατάθλιψη» (εκδόσεις διόπτρα).</div>
<div style="text-align: justify;"> </div>
<div style="text-align: justify;"><strong><br /></strong></div>
<div style="text-align: justify;"><strong>Βιβλιογραφία</strong></div>
<div style="text-align: justify;"><strong>1, 2</strong>: Westbrook, D., kennerley, H. &amp; Kirk, J. (2012). Εισαγωγή στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία(Επιστημονική επιμέλεια: Καλαντζή – Αζίζι, Α. &amp; Ευθυμίου, Κ.). Εκδόσεις Πεδίο: Αθήνα.</div>
<div style="text-align: justify;"><strong>3: </strong>Abramson, L.Y., Alloy, L. B., Hogan, M. E., Whitehouse, W.G., Donovan, P., Rose, D.T., Panzarella, C. &amp; Raniere, D. (2002). Cognitive vulnerability to depression: theory and evidence. In R.L. Leahy &amp; E.T. Down (Eds), Clinical advances in cognitive psychotherapy: theory and application. New York: Springer.</div>

Σχετικά άρθρα