Πρέπει ή όχι να τιμωρούμε τα παιδιά μας και πώς;

03/02/2014
Ομάδα Σύνταξης
Οικογένεια

Θα θέλατε να μπορείτε να βασίζεστε ότι το παιδί σας αναγνωρίζει το σωστό και το λάθος και ξέρει να κάνει σωστές επιλογές; Θα θέλατε να θωρακίσετε το παιδί σας απέναντι στους κινδύνους της εφηβικής ηλικίας; Αν ναι, αυτό σημαίνει ότι θα επιθυμούσατε να αναθρέψετε ένα υπεύθυνο παιδί. Όταν λέμε υπεύθυνο, εννοούμε ένα παιδί που αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του, που συμπεριλαμβάνει το να ζητήσει συγγνώμη ή να διορθώσει το λάθος/ζημιά και να αποφύγει να επαναλάβει την κακή συμπεριφορά, είτε ο ενήλικας είναι παρόν είτε όχι.
 
Αγαπητή αναγνώστρια απευθύναμε το ερώτημά σας στην συνεργάτιδά μας, Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγο. 
 
<img src="/contentfiles/photos/sekssxeseis/gynaika/barbogli.jpg" alt="" width="80" height="108" />
 
Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι για να διδάξει κανείς το σωστό σε ένα παιδί θα πρέπει να το τιμωρεί για τα λάθη του. Για σταθείτε όμως μια στιγμή; Αυτό ακούγεται παράλογο! Γιατί να μη διδάξουμε το σωστό δείχνοντας στο παιδί τι είναι σωστό και ενισχύοντας τις σωστές συμπεριφορές; Και δεν πρόκειται για ρητορική ερώτηση! Η απάντηση είναι ότι πολλοί γονείς δεν το κάνουν ως βασική μέθοδο διαπαιδαγώγησης απλώς, επειδή δεν έτυχε να τους το επισημάνει κανείς! Και βέβαια, θα πρέπει να πούμε ότι κάθε μορφή σωματικής τιμωρίας είναι εντελώς απαράδεκτη και λανθασμένη.
Υπάρχουν πολλά ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν ότι τα παιδιά που τιμωρούνται είναι πιθανότερο να μην κάνουν σωστές επιλογές και αυτό επειδή:
<ul>
<li>Η τιμωρία επικεντρώνει το παιδί στις συνέπειες που υποφέρει λόγω της τιμωρίας, αντί να το κάνει να δει τις συνέπειες της συμπεριφοράς του σε κάποιον άλλον- έτσι όμως το παιδί επικεντρώνεται στον εαυτό του και γίνεται εγωιστής. </li>
<li>Η τιμωρία διαμορφώνει κακή αυτό-εικόνα για το παιδί: τιμωρώντας το του λέμε «είσαι κακό παιδί» και αυτό τελικά γίνεται αυτοεκπληρούμενη προφητεία,, δηλαδή το παιδί επαναλαμβάνει την κακή συμπεριφορά θεωρώντας ότι είναι κακό.</li>
<li>Βασικό χαρακτηριστικό της τιμωρίας είναι να την αποφύγει κανείς την επόμενη φορά, είτε λέγοντας ψέματα, είτε κάνοντας κάτι κρυφά – έτσι όμως η τιμωρία καλλιεργεί την εξαπάτηση και την έλλειψη ειλικρίνειας.</li>
<li>Τα μικρά παιδιά θεωρούν ότι η τιμωρία είναι άδικη, οπότε το μάθημα που παίρνουν όταν τιμωρηθούν είναι ότι αν είσαι δυνατός έχεις το δίκαιο με το μέρος σου και μπορείς να τιμωρείς, κάτι που τα ίδια επαναλαμβάνουν με τη μορφή bullying καθώς μεγαλώνουν.</li>
<li>Η τιμωρία κάνει το παιδί να αισθάνεται αδικημένο, οπότε δεν επιθυμεί να προβεί σε διορθωτικές συμπεριφορές.</li>
<li>Η τιμωρία χαλάει τη σχέση γονιού-παιδιού. Όσο πιο απόμακρο το παιδί από τον γονιό, τόσο πιθανότερο να προβεί σε κακές συμπεριφορές.</li>
<li>Η τιμωρία δε βοηθάει το παιδί να εκφράσει/να εξερευνήσει/να επεξεργαστεί τα συναισθήματα που το οδήγησαν στην κακή συμπεριφορά. Επόμενο είναι ότι αυτά τα συναισθήματα καταπιέζονται για λίγο, αλλά με την πρώτη ευκαιρία επανέρχονται στην επιφάνεια, με περισσότερη κακή συμπεριφορά, παρά την προηγούμενη τιμωρία.</li>
<li>Η τιμωρία επικεντρώνει το παιδί στο τι έκανα το ίδιο λάθος, με αποτέλεσμα να τείνει να κατηγορεί άλλους, που θεωρεί ότι ευθύνονται για το λάθος του, με αποτέλεσμα να μη δίνει τελικά σημασία στο πώς η συμπεριφορά του επηρεάζει τους γύρω του.</li>
<li>Η τιμωρία δημιουργεί ένα εξωτερικό κέντρο ελέγχου στο παιδί – δηλαδή την αίσθηση ότι οι άλλοι ορίζουν την κατάστασή του και ότι το ίδιο δεν έχει τη δύναμη να ορίζει τον εαυτό του και να έχει την ευθύνη των πράξεων του. Και αν αυτό ακούγεται πολύ θεωρητικό για τις μικρές ηλικίες, ας αναφερθώ σε γνωστές ατάκες τύπου «δε φταίω εγώ για τον κακό βαθμό, ο καθηγητής δε με χωνεύει» κλπ.</li>
</ul>
Αν λοιπόν η τιμωρία διδάσκει το λάθος μάθημα στα παιδιά, τι βοηθάει να αναθρέψουμε ΣΩΣΤΑ το παιδί μας για να επιλέγει θετικές συμπεριφορές;
Η καθοδήγηση με αγάπη, που συμπεριλαμβάνει το να βάζουμε όρια, να ακούμε με συμπάθεια και κατανόηση το παιδί, το να έχουμε ζεστό συναισθηματικό δεσμό μαζί του, καλή επικοινωνία, αποδοχή του παιδιού, και να αποτελούμε εμείς το πρότυπο του παιδιού, το μοντέλο της καλής συμπεριφοράς.
Επιλεκτική Βιβλιογραφία:
Stormshak, et al “Parenting Practices and Child Disruptive Behavior Problems in Early Elementary School.” Journal of Clinical Child Psychology 29 (2000): 17-29.
Straus, Murray A. “Children Should Never, Ever, Be Spanked, No Matter What the Circumstances.” In Current Controversies on Family Violence, 2nd ed., edited by Donileen R. Loseke, Richard J. Gelles, and Mary M. Cavanaugh. London: Sage, 2004.
Straus, Murray A., David B. Sugarman, and Jean Giles-Sims. “Spanking by Parents and Subsequent Antisocial Behavior of Children.” Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine 151 (1997): 761-67.
Straus, Murray A. Beating the Devil Out of Them: Corporal Punishment in American Families and Its Effects on Children. 2nd ed. New Brunswick, NJ: Transaction, 2001.