Η τραγωδία στα Τρίκαλα, όπου ένας 18χρονος έπνιξε τη μητέρα του, προκάλεσε σοκ όχι μόνο για την πράξη, αλλά για τα λόγια που ακολούθησαν.

«Η μάνα μου είχε πολλούς συντρόφους και με ενοχλούσε αυτό. Δεν μου έδινε σημασία… με κακοποιούσε ψυχολογικά και σωματικά».

Πίσω από την ωμή ομολογία, κρύβεται μια ιστορία ψυχικού κενού, ένα παιδί που ένιωσε αόρατο, ένα παιδί που έψαχνε τη μητέρα του, αλλά εκείνη δεν ήταν ποτέ πραγματικά εκεί.

Η «χαμένη» μητέρα και το παιδί που δεν μεγάλωσε ποτέ

Η μητέρα είναι η πρώτη σχέση από την οποία το παιδί αντλεί την αίσθηση της ύπαρξης, της ασφάλειας, της αξίας. Όταν αυτή η σχέση είναι ασταθής, αντιφατική ή απουσιάζει συναισθηματικά, το παιδί δεν μαθαίνει ποτέ να ρυθμίζει τα συναισθήματά του.

Η παραμέληση δεν σημαίνει μόνο έλλειψη φροντίδας ή αγκαλιάς· μπορεί να είναι και η διαρκής απουσία προσοχής, αποδοχής και ορίων. Μια μητέρα που αλλάζει συχνά συντρόφους, ζει μέσα στην ένταση ή παραβιάζει την ιδιωτικότητα του παιδιού της, μπερδεύει τη συναισθηματική του ταυτότητα.

Ο γιος δεν ξέρει πώς να σταθεί απέναντί της, τη βλέπει ως μητέρα, γυναίκα, απειλή, αλλά και ως καθρέφτη της δικής του ντροπής.

Η παραμέληση δεν είναι πάντα σωματική· συχνά είναι συναισθηματική, δηλαδή μια μητέρα που δεν ακούει, που δεν βλέπει, που είναι εκεί, αλλά στην πραγματικότητα είναι απούσα. Αυτή η μορφή ψυχικής απουσίας είναι εξίσου τραυματική και σε ορισμένες περιπτώσεις, γεννά την ανάγκη του παιδιού να «εκδικηθεί» για το ότι δεν αγαπήθηκε ποτέ όπως χρειαζόταν.

Όλοι οι άλλοι άντρες είχαν τη μάνα του, εκτός από αυτόν

Ο 18χρονος βίωνε μια αίσθηση αποκλεισμού και ταπείνωσης. Στο μυαλό του, η μητέρα δεν του ανήκε πια, όχι με την έννοια της κτητικότητας, αλλά της συναισθηματικής σύνδεσης.

Είχε χάσει τη θέση του «αγαπημένου παιδιού» και έγινε μάρτυρας μιας ζωής όπου ένιωθε ξένος.
Αυτό το συναίσθημα, αν μείνει άλυτο, γεννά θυμό, οργή και τελικά μίσος, το μίσος εκείνου που πονά επειδή δεν αγαπήθηκε.

Η «απουσία» της μητέρας και το κενό της φροντίδας

Πολλά παιδιά που μεγαλώνουν με μητέρες συναισθηματικά ασταθείς ή χειριστικές αναπτύσσουν αντικρουόμενα συναισθήματα: Αγάπη και αποστροφή, ανάγκη και θυμό. Η ψυχή διχάζεται ανάμεσα στο “την αγαπώ” και “θέλω να την εξαφανίσω για να ησυχάσω”.

Όταν αυτά τα συναισθήματα δεν βρίσκουν διέξοδο σε θεραπεία ή φροντίδα, μετατρέπονται σε πράξη. Η πράξη τότε γίνεται σύμβολο απελπισίας, μια προσπάθεια να “σβήσει” το πρόσωπο που προκαλούσε πόνο, αλλά και να απελευθερωθεί ο ίδιος.

Βέβαια, ο θυμός προς τη μητέρα είναι φυσικό κομμάτι της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης. Ο Φρόιντ μίλησε πρώτος για το οιδιπόδειο στάδιο, όπου το παιδί νιώθει έλξη αλλά και ανταγωνισμό προς τη μητέρα. Όταν όμως το περιβάλλον είναι ασταθές, βίαιο ή ψυχρό, ο θυμός αυτός δεν εκτονώνεται φυσιολογικά, αλλά εγκλωβίζεται και μετατρέπεται σε μίσος ή εμμονή.

Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις, όταν το παιδί βιώνει και κακοποίηση ή απόρριψη, ο ψυχικός πόνος μπορεί να διαστρεβλώσει πλήρως την πραγματικότητα. Το παιδί δεν βλέπει πια τη μητέρα ως άνθρωπο, αλλά ως πηγή του μαρτυρίου του. Και εκεί, η βία γίνεται πράξη αποσύνδεσης, μια τραγική προσπάθεια “απελευθέρωσης”.

Όταν το παιδί ζητά βοήθεια με λάθος τρόπο

Κανένα παιδί δεν γεννιέται με μίσος για τη μητέρα του. Αναπτύσσει θυμό όταν δεν αντέχει άλλο να πληγώνεται από εκείνη που θα έπρεπε να τον προστατεύει. Ο 18χρονος δεν ήξερε πώς να εκφράσει αυτό τον πόνο και τον μετέτρεψε σε καταστροφή.

Η κοινωνία, όμως, οφείλει να δει πέρα από τον τίτλο του εγκλήματος:

• να δει τα χαμένα παιδιά πίσω από τις πόρτες των οικογενειών,
• να καταλάβει πως η συναισθηματική παραμέληση είναι μορφή κακοποίησης εξίσου οδυνηρή με τη σωματική.

Ο δρόμος προς τη θεραπεία

Αν υπάρχει ένα μάθημα από αυτή την τραγωδία, είναι ότι πρέπει να ακούμε τα παιδιά μας πριν φωνάξουν με πράξεις. Η ψυχολογική υποστήριξη, η εκπαίδευση στη συναισθηματική νοημοσύνη και η έγκαιρη παρέμβαση μπορούν να αποτρέψουν τέτοιες εκρήξεις.

Η μητέρα που παραμελεί, συχνά κουβαλά δικά της τραύματα, συναισθηματική ανωριμότητα, κατάθλιψη, ή κακοποίηση από τους δικούς της γονείς. Έτσι, ο κύκλος της εγκατάλειψης επαναλαμβάνεται, ώσπου κάποιος να τον σπάσει, ιδανικά, μέσα από θεραπεία, όχι μέσα από βία.

Κάθε παιδί χρειάζεται να νιώσει ότι κάποιος το βλέπει, το ακούει, το νοιάζεται. Γιατί εκεί που απουσιάζει η μητρική φροντίδα, φυτρώνει η οργή. Και όταν η οργή δεν βρίσκει λόγια, βρίσκει πράξεις.