Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Ποια είναι τα συμπτώματα και τι την προκαλεί; Όλες οι απαντήσεις που ψάχνεις!

H γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, ή ορθότερα γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος (ΓΟΠΝ) αφορά στην κατάσταση στην οποία ο οισοφάγος, ο σωλήνας δηλαδή που οδηγεί την τροφή από το στόμα στο στομάχι, ερεθίζεται από γαστρικό περιεχόμενο, το οποίο αντί να παραμένει στο στομάχι παλινδρομεί προς τον οισοφάγο.

Πρόκειται για μια πολύ συχνή πάθηση και είναι άμεσα σχετιζόμενη με τον σύγχρονο τρόπο και ρυθμό ζωής. Τα συμπτώματά της πολλοί πάσχοντες είτε τα αθωώνουν είτε τα αγνοούν. Πρέπει, όμως, να γίνει κατανοητό ότι ενώ η ΓΟΠΝ είναι καλοήθης πάθηση και εύκολα αντιμετωπίσιμη, αν αγνοηθεί ή αφεθεί χωρίς την κατάλληλη θεραπεία μπορεί να έχει πολύ δυσάρεστες και δύσκολα αντιμετωπίσιμες συνέπειες στην υγεία, όπως προαναφέρθηκε.

Γράφουν οι χειρουργοί Νικόλαος Φινοκαλιώτης και Αναστάσιος Τσεχπενάκης

Ο στόμαχος παράγει οξέα προκειμένου να ξεκινήσει η πέψη της τροφής και το εσωτερικό του τοίχωμα έχει κατάλληλη κατασκευή και μηχανισμούς ώστε να αντέχει και να μην διαβρώνεται από την οξύτητα του περιεχομένου του. Ο οισοφάγος, όμως, δεν διαθέτει το ίδιο φράγμα. Έτσι, όταν έρχεται το εσωτερικό τοίχωμά του σε επαφή με όξινο περιεχόμενο υφίσταται βλάβες εγκαύματος από οξέα, που ο πάσχων τις αντιλαμβάνεται σαν κάψιμο πίσω από το στέρνο (πολλές φορές αποδίδεται λανθασμένα σε καρδιακό νόσημα).

Το καυστικό αυτό άλγος είναι το πιο συχνό σύμπτωμα της ΓΟΠΝ. Είναι συχνότερο μετά από τα γεύματα και μπορεί να έχει διάρκεια που ξεπερνά τις 2 ώρες. Όταν ο πάσχων ξαπλώσει συνήθως αυτό επιδεινώνεται και μπορεί να επεκτείνεται μέχρι τον λαιμό. Παρόλα αυτά, δεν το έχουν όλοι οι πάσχοντες από ΓΟΠΝ, αλλά μπορεί να εμφανίζουν μόνο κάποιο από υπόλοιπα συμπτώματα της νόσου: πικρή γεύση στο στόμα (ιδίως κατά το σκύψιμο ή τον ύπνο), βραχνάδα στη φωνή (κυρίως το πρωί), επίμονος ξηρός βήχας, «σφίξιμο» στον λαιμό σαν να έχει κολλήσει κομμάτι τροφής και συριγμός (σφύριγμα) στην αναπνοή.

Γιατί κάποιος έχει γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Η ΓΟΠΝ μπορεί να οφείλεται σε πολλαπλά αίτια. Σε γενικές γραμμές, το γαστρικό περιεχόμενο παλινδρομεί προς τον οισοφάγο όταν διαταραχτεί η φυσιολογική λειτουργία του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα (ΚΟΣ), δηλαδή του ανατομικού σχηματισμού που δρα ως βαλβίδα και επιτρέπει την δίοδο μόνο από τον οισοφάγο προς το στόμαχο.

Η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, λιπαρά και τηγανητά γεύματα, όξινα τρόφιμα (πχ ντομάτα, λεμόνι, πορτοκάλι), η σοκολάτα, τρόφιμα που περιέχουν καφεΐνη, πικάντικα τρόφιμα, σκόρδο και κρεμμύδι, φάρμακα όπως νιτρώδη και τα αντιισταμινικά, καθώς επίσης και η εγκυμοσύνη, είναι τα συνηθέστερα αιτία που επηρεάζουν την φυσιολογική λειτουργία του ΚΟΣ προκαλώντας παλινδρόμηση.

Ιδιαίτερη σημασία στην πρόκληση γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης έχει η διαφραγματοκήλη, κατάσταση στην οποία το ανώτερο τμήμα του στομάχου έχει «γλιστρήσει» μέσω του διαφράγματος (του μυός που χωρίζει τον θώρακα από την κοιλιά) προς την κοιλότητα του θώρακα, καταργώντας, στην ουσία, εντελώς την ανατομία του ΚΟΣ.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Για τη διάγνωση της ΓΟΠΝ από τον ιατρό συνήθως απαιτείται μόνο η λήψη καλού ιατρικού ιστορικού του πάσχοντος (συμπτώματα, διατροφικές συνήθειες, καθημερινή δραστηριότητα, φάρμακα κλπ). Αρκετοί πάσχοντες από ΓΟΠΝ μπορούν να απαλλαχτούν από τα συμπτώματα και να ελέγξουν τη νόσο με αλλαγή του τρόπου ζωής όπως η απώλεια βάρους και η αποφυγή τροφών που προκαλούν παλινδρόμηση.

Οι περισσότεροι, όμως, χρειάζονται εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια. Ο ιατρός, συνήθως γαστρεντερολόγος ή χειρουργός, θα πρέπει να απαντήσει στα εξής ερωτήματα:

Υπάρχει βλάβη στο εσωτερικό τοίχωμα του οισοφάγου, και άν ναι, σε τί βαθμό;
Υπάρχει διαφραγματοκήλη;
Ο οισοφάγος έχει καλή κινητικότητα ώστε να προωθεί την τροφή επαρκώς;
Το γαστρικό περιεχόμενο παλινδρομεί συνεχώς όλο το 24ωρο, ή συγκεκριμένες μόνο ώρες (πχ μόνο στην κατάκλιση);
Ποιος είναι ο σωστότερος τρόπος αντιμετώπισης της ΓΟΠΝ για τον συγκεκριμένο πάσχοντα;

Συνήθως το πρώτο βήμα στη διαγνωστική διερεύνηση αφορά τον ενδοσκοπικό έλεγχο του ανώτερου πεπτικού (οισοφάγο –γαστροσκόπηση) ο οποίος συνδυάζεται με μέτρηση των πιέσεων στα εσωτερικά τοιχώματα του οισοφάγου (μανομετρία). Με την εξέταση αυτή, που γίνεται στο ιατρείο με τον εξεταζόμενο σε ήπια καταστολή και αναλγησία (μέθη), ο Ιατρός βλέπει άμεσα αν υπάρχει βλάβη στο τοίχωμα του οισοφάγου (οισοφαγίτιδα) και μπορεί να πάρει δείγμα ιστού από τη βλάβη για βιοψία, αν υπάρχει διαφραγματοκήλη και εάν ο οισοφάγος έχει φυσιολογική κινητικότητα.

Επιπλέον ο Ιατρός μπορεί να κρίνει ότι χρειάζεται ειδικός ακτινολογικός έλεγχος με κατάποση σκιαγραφικού φαρμάκου προκειμένου να πάρει συμπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με την βατότητα του οισοφάγου και την προώθηση του περιεχομένου του προς τον στόμαχο. Τέλος, μπορεί να κριθεί σκόπιμη η παρακολούθηση των εναλλαγών της οξύτητας (pH-μετρία) που γίνεται με την παραμονή για 24 ώρες ενός ειδικού λεπτού σύρματος κατά μήκος του εσωτερικού του οισοφάγου.

Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία;

Ανάλογα με τις πληροφορίες που θα συλλέξει ο ιατρός μετά την ολοκλήρωση του διαγνωστικού ελέγχου, θα προτείνει και την ανάλογη θεραπεία. Όπως προαναφέρθηκε, σε αρκετούς πάσχοντες αρκεί η συντηρητική αντιμετώπιση για την ύφεση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ. Ο ιατρός μπορεί να συστήσει και επιπλέον αγωγή με διάφορα φάρμακα, τα οποία ανήκουν σε δύο κύριες κατηγορίες: σε αυτά που αυξάνουν την κινητικότητα οισοφάγου και του στομάχου και σε αυτά που ελαττώνουν την οξύτητα του γαστρικού περιεχομένου αναστέλλοντας την έκκριση των οξέων.

Τα φάρμακα, όμως, της πρώτης κατηγορίας δεν είναι αποτελεσματικά σε όλους τους πάσχοντες και επιπλέον έχουν συχνά τέτοιες παρενέργειες που αρκετοί Ιατροί είναι σκεπτικοί ως προς την χορήγησή τους. Τα φάρμακα της δεύτερης κατηγορίας, και ιδιαίτερα της νέας γενιάς, που κυκλοφορούν τα τελευταία χρόνια, είναι πολύ αποτελεσματικά στην αναστολή της οξύτητας του γαστρικού περιεχομένου και κατά συνέπεια στην επίδρασή του στο εσωτερικό τοίχωμα του οισοφάγου (βλεννογόνος). Έχουν αποδειχτεί σωτήρια γιατί θεραπεύουν τη χρόνια οισοφαγίτιδα από παλινδρόμηση, της οποίας μια μορφή (οισοφάγος Barrett) θεωρείται προκαρκινική κατάσταση.

Πότε κάποιος πρέπει να κάνει χειρουργείο;

Να σημειωθεί όμως, πως οι περισσότεροι ιατροί συστήνουν τη φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με τη συντηρητική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ με συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο. Αν χρειάζεται συνεχής φαρμακευτική αγωγή ή αν η συμπτωματολογία επιδεινώνεται παρά την αγωγή, χρειάζεται να προχωρήσει ο πάσχων με τον ιατρό του στο επόμενο βήμα, που είναι η επεμβατική αντιμετώπιση.

Οριστική λύση στην ΓΟΠΝ που δεν μπορεί να ελεγχθεί με συντηρητική αγωγή δίνει η χειρουργική θεραπεία. Αυτή αποσκοπεί στην αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του ΚΟΣ επεμβαίνοντας έτσι στην ανατομία της περιοχής ώστε να δημιουργηθεί ένας νέος μηχανισμός βαλβίδας που επιτρέπει μόνο τη δίοδο από τον οισοφάγο προς τον στόμαχο.