Πεπτικό έκλος: Τι πρέπει να τρώω για να μην το πάθω;

31/10/2014
Ομάδα Σύνταξης
Food therapy

<div>
<div> Τα πεπτικά έλκη είναι τα διαβρωμένα σημεία των πεπτικών μεμβρανών στο στόμαχο ή το δωδεκαδάκτυλο. Η διάβρωση γίνεται από τους χυμούς του ίδιου του πεπτικού -το γαστρικό οξύ και τα πεπτικά ένζυμα- όταν οι μηχανισμοί αυτοπροστασίας του -η παραγωγή βλέννας και διττανθρακικών- αποτυγχάνουν.</div>
</div>
<div>
Αυτό συμβαίνει σε συγκεκριμένες καταστάσεις, οι οποίες είναι:
<ol>
<li>η επιμόλυνση με το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, η οποία αποτελεί και την κυριότερη αιτία εμφάνισης έλκους,</li>
<li>η εκτενής χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, όπως: το ακετυλοσαλικυλικό οξύ (το κοινό φάρμακο ασπιρίνη), η ιβουπροφαίνη (χρησιμοποιείται για την ανακούφιση του πόνου των έμμηνων), και πολλές άλλες αναλγητικές ουσίες, που χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση του πόνου της αρθρίτιδας,</li>
<li>το χρόνιο κάπνισμα,</li>
<li>η κατάχρηση του αλκοόλ και</li>
<li>το ψυχικό ή σωματικό στρές, αν και το τελευταίο μάλλον επιδεινώνει παρά προκαλεί ένα ήδη υπάρχον έλκος.</li>
</ol>
Επιπλέον, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης φαίνεται να έχουν:
<ul>
<li>όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό εμφάνισης έλκους και</li>
<li>όσοι ανήκουν στην ομάδα αίματος Ο.</li>
</ul>
Συμπτώματα
Το κοιλιακό άλγος είναι το χαρακτηριστικότερο σύμπτωμα στο πεπτικό έλκος. Μάλιστα, η ένταση του πόνου έχει μικρή συσχέτιση με το μέγεθος του έλκους, αφού και μικρά μόνο έλκη μπορούν να είναι ιδιαίτερα επώδυνα.
Ο πόνος του πεπτικού έλκους έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
<ul>
<li>Εντοπίζεται στην πάνω κεντρική κοιλιακή χώρα, ακριβώς κάτω από το οστό του στέρνου, αλλά μπορεί να αντανακλά και έως την πλάτη. • Είναι οξύς και έχει όμοια αίσθηση με κάψιμο ή μαχαιριά.</li>
<li>Εμφανίζεται μετά από μεγάλα γεύματα ή έως και 2 ώρες μετά.</li>
<li>Επιδεινώνεται τη νύχτα ή νωρίς το πρωί.</li>
<li>Επιδεινώνεται επίσης όταν παραλείπονται γεύματα.</li>
<li>Ανακουφίζεται με τη λήψη τροφής και ιδίως γάλατος.</li>
<li>Ανακουφίζεται με τη λήψη αντιόξινων φαρμάκων.</li>
</ul>
Ένα δεύτερο πολύ ειδικό σύμπτωμα του έλκους, που συχνά εμφανίζεται και μόνο του, χωρίς τη συνοδεία των άλλων, είναι:
<ul>
<li>η απώλεια αίματος μέσω εμέτου ή κοπράνων.</li>
</ul>
Άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με το έλκος, είναι ωστόσο λιγότερο ειδικά, είναι:
<ul>
<li>η ναυτία και ο έμετος,</li>
<li>η δυσπεψία (αίσθημα πόνου και καύσου μετά τη λήψη γεύματος) και</li>
<li>η αναιμία (χλωμή όψη, αναπνευστική δυσχέρεια, κόπωση) που προκαλείται από την απώλεια αίματος.</li>
</ul>
Ιατρική θεραπεία
Αν το αίτιο του έλκους είναι η παρουσία του ελικοβακτηριδίου στο πεπτικό, τότε ακολουθείται θεραπεία εκρίζωσης με τη λήψη ενός συνδυασμού αντιβιοτικών και ενός φαρμάκου που καταστέλλει την παραγωγή και έκκριση γαστρικών οξέων. Η θεραπεία αυτή διαρκεί συνήθως μία εβδομάδα.
Ασχέτως παρουσίας ή όχι του ελικοβακτηριδίου, ο ασθενής λαμβάνει πάντα οδηγίες για την διακοπή καπνίσματος και λήψης αλκοόλ ή φαρμακευτικών ουσιών που ερεθίζουν τα έλκη.
Σε ορισμένες προχωρημένες περιπτώσεις, πιθανά να χρειαστεί επέμβαση. Αυτή περιλαμβάνει την αφαίρεση του νεύρου που ελέγχει την παραγωγή γαστρικού οξέος στο στόμαχο ή/και την αφαίρεση μέρους του στόμαχου.
Διατροφικοί χειρισμοί
Οι διατροφικοί χειρισμοί στο πεπτικό έλκος έγκεινται σε τρεις κατηγορίες:
<ol>
<li>τον προληπτικό περιορισμό κατανάλωσης συγκεκριμένων τροφίμων,</li>
<li>την προληπτική τροποποίηση γευματικών συνηθειών και</li>
<li>τους ανακουφιστικούς χειρισμούς σε μια έξαρση</li>
</ol>
Αυτοί αναλύονται παρακάτω. Πάντως, ο βαθμός ανακούφισης από τους παρακάτω χειρισμούς είναι υποκειμενικός. Ο κάθε ασθενής μπορεί να δοκιμάσει και να επιλέξει τους χειρισμούς που τον βοηθούν περισσότερο. Τα τρόφιμα που χρήζουν περιορισμό στο έλκος είναι:
τα πολύ λιπαρά τρόφιμα ή γεύματα:
<ul>
<li>ζωικά λίπη, όπως το ορατό λίπος σε μια μπριζόλα και η πέτσα από τα πουλερικά</li>
<li>λιπαρά μέρη ζώων, όπως παϊδάκια και λάπα</li>
<li>λιπαρά ζωικά προϊόντα, όπως μπέϊκον, λουκάνικα και ολόπαχα τυροκομικά</li>
<li>κρόκοι αβγών</li>
<li>λιπαρές ύλες, όπως έλαια, βούτυρα, μαργαρίνες, κρέμα γάλακτος, μαγιονέζα, φυστικοβούτυρο, ταχίνι, πραλίνες</li>
<li>τσιπς</li>
<li>ξηροί καρποί και σπόροι</li>
<li>τηγανιτά</li>
<li>πρόχειρα γεύματα, όπως πίτσα, μπέργκερς, γύρος-πίτα</li>
<li>φαγητά με κρέμα γάλακτος, μπεσαμέλ ή άλλες βαριές σάλτσες</li>
<li>γλυκά σοκολάτας ή με πολύ βούτυρο ή κρόκους αβγών</li>
</ul>
τα όξινα τρόφιμα:
<ul>
<li>πορτοκάλια, σαγκουίνι, γκρέιπφρουτ, λεμόνια κ.λπ. εσπεριδοειδή και οι χυμοί τους</li>
<li>ακτινίδια</li>
<li>κυδώνια</li>
<li>τομάτες, ιδίως οι άγουρες</li>
<li>πιπεριές, ιδίως οι καυτερές</li>
<li>σκόρδο και κρεμμύδι, ιδίως ωμά</li>
<li>ανθρακούχα ποτά</li>
</ul>
τα καρυκεύματα και μπαχαρικά, ιδίως τα καυτερά:
<ul>
<li>πιπέρι άσπρο ή κόκκινο ή μαύρο</li>
<li>μπούκοβο</li>
<li>ταμπάσκο</li>
<li>δυόσμο/ μέντα</li>
</ul>
οι πηγές καφεΐνης:
<ul>
<li>καφές – με καφεΐνη ή και χωρίς</li>
<li>ανθρακούχα ποτά – με καφεΐνη ή και χωρίς</li>
<li>ρόφημα κακάο</li>
<li>πράσινο τσάι</li>
<li>αφεψήματα από διάφορα βότανα, με εξαίρεση το χαμομήλι</li>
</ul>
Οι γευματικές συνήθειες που χρήζουν τροποποίησης είναι:
<ul>
<li>η πολύωρη ασιτία >> Καταναλώνετε ενδιάμεσα μικρογεύματα. Μην μένετε νηστικοί για περισσότερο από 3 ώρες. Προτιμάτε τη στέρεα τροφή από την υγρή, π.χ. φρούτο αντί χυμό.</li>
<li>η γρήγορη κατανάλωση φαγητού, το οποίο εισέρχεται έτσι στο στομάχι σχεδόν αμάσητο >> Δοκιμάστε να χρονομετράτε τα γεύματά σας. Το κάθε κυρίως γεύμα πρέπει να διαρκεί τουλάχιστον 20 λεπτά. Στα μικρογεύματα μετράτε πόσες φορές μασάτε τις μπουκιές σας. Δεν θα πρέπει να είναι λιγότερες από 20 φορές.</li>
<li>τα μεγάλα σε όγκο γεύματα >> Καταναλώνετε μικρότερα και συχνότερα γεύματα. Συνηθίστε στα κυρίως γεύματα να μην τρώτε συνολική ποσότητα φαγητού πέραν από ένα πιάτο όχι πολύ γεμάτο και ας μην χορταίνετε απόλυτα. Μάλιστα, πριν από ένα κυρίως γεύμα, είναι ιδιαίτερα βοηθητικό να προετοιμάζεται το στομάχι, τρώγοντας κάτι ελαφρύ 30 λεπτά νωρίτερα, π.χ. γιαούρτι ή φρούτο.</li>
<li>τα μη ισορροπημένα γεύματα και ιδίως η υπερκατανάλωση πρωτεϊνών >> Συνδυάζετε πάντα στα γεύματά σας ένα πρωτεΐνούχο μέρος (κρέας, κοτόπουλο, ψάρι) και ένα αμυλούχο μέρος (ρύζι, ζυμαρικά, πατάτες κ.λπ.).</li>
<li>η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων υγρών μαζί με το φαγητό >> Πίνετε άφθονα υγρά κατά τη διάρκεια της μέρας αλλά έως ½ κούπα με κάθε γεύμα. Αποφύγετε επίσης τις μεγάλες ποσότητες στις σούπες.</li>
<li>η κατάκλιση μετά τα γεύματα >> Περιμένετε 2-3 ώρες πριν ξαπλώσετε.</li>
<li>η έντονη άσκηση μετά τα γεύματα >> Περιμένετε 2-3 ώρες πριν ασκηθείτε.</li>
</ul>
Στην έξαρση τέλος, είναι ιδιαίτερα ανακουφιστική:
<ul>
<li>η κατανάλωση λευκού γάλατος, το οποίο είναι αλκαλικό τρόφιμο και θεωρείται από πολλούς εξισορροπητικό της οξύτητας του πεπτικού περιεχομένου, και</li>
<li>η άμεση πρόσληψη τροφής, έστω και μικρού γεύματος.</li>
</ul>
</div>
<div> </div>
<div>Δήμητρα Καγιάφα Νοσοκομειακός Διαιτολόγος, MSc</div>
<div> </div>
<div>Πηγή: Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας & Διατροφής</div>