Πώς να ξεχωρίζετε τα έγκυρα ιατρικά άρθρα στο Διαδίκτυο;

16/12/2014
Ομάδα Σύνταξης
Παθολογία

Πώς να αξιολογήσετε μόνοι σας μία επιστημονική είδηση
Γράφει ο Δρ. Γιώργος Ευθυμίου, μοριακός βιολόγος
Στις μέρες μας το διαδίκτυο έχει κατακλυστεί από χιλιάδες συμβουλές υγείας των οποίων η αξιοπιστία δεν είναι πάντα εξασφαλισμένη. Ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να είναι σε θέση να κρίνει, τουλάχιστον στοιχειωδώς, ποια πηγή πληροφοριών είναι σοβαρή και ποια όχι. Ανεξάρτητα από το μορφωτικό επίπεδο του κάθε χρήστη του διαδικτύου, ο κίνδυνος να παρασυρθεί κάποιος και να πιστέψει έναν επιστημονικό ισχυρισμό που δεν ισχύει είναι αρκετά μεγάλος, μιας και οι συμβουλές υγείας μπορεί να προέρχονται από αναξιόπιστα sites ή από άτομα που δεν έχουν την απαραίτητη εξειδίκευση για να δίνουν τέτοιου είδους συμβουλές. Παρακάτω, θα δούμε κάποια βασικά πράγματα που θα είναι καλό να εξετάζει ο καθένας από εμάς πριν εμπιστευτεί μία συμβουλή υγείας από το διαδίκτυο, την τηλεόραση ή γείτονες, φίλους και συγγενείς.
 1. Η πηγή
Υπάρχουν καλές και κακές πηγές ιατρικών πληροφοριών. Για παράδειγμα, αν ένα άρθρο που διαβάζουμε στο Facebook ή το Twitter προέρχεται από επιστημονικό περιοδικό, επιστημονικό φορέα, κρατικές υπηρεσίες υγείας ή έγκυρες εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας τότε είναι πολύ πιθανότερο να βασίζεται σε αληθινά επιβεβαιωμένα επιστημονικά δεδομένα από ότι ένα άρθρο που προέρχεται από κάποιο άγνωστο site ή blog. Οποιοδήποτε άρθρο που συζητά θέματα υγείας πρέπει να αναφέρει τον επιστημονικό φορέα (πανεπιστήμιο, ερευνητικό κέντρο ή φαρμακευτική εταιρία) που διεξήγαγε την έρευνα η οποία αποδεικνύει έναν επιστημονικό ισχυρισμό. Για παράδειγμα, ένα σοβαρό άρθρο θα έλεγε: «Η ομάδα του καθηγητή Τζον Σμιθ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανακάλυψε ότι η κατανάλωση κόκκινου κρασιού κάνει καλό στη λειτουργία της καρδιάς». Έτσι, ο αναγνώστης μπορεί να εξακριβώσει το κύρος του πανεπιστημίου, του καθηγητή και να βρει τη συγκεκριμένη δημοσιευμένη έρευνα. Κραυγαλέοι τίτλοι άρθρων του τύπου «το κόκκινο κρασί θεραπεύει τα πάντα» πρέπει να αντιμετωπίζονται με καχυποψία. Συχνά, τέτοια άρθρα σκοπεύουν να τρομάξουν και να παραπλανήσουν τον αναγνώστη με σκοπό να τον οδηγήσουν στην αγορά κάποιου «θεραπευτικού» προϊόντος. Επίσης, τα άτομα που δίνουν συμβουλές υγείας πρέπει να είναι εξειδικευμένοι στο θέμα που συζητούν (γιατροί, ψυχολόγοι, διαιτολόγοι, διατροφολόγοι, φυσιοθεραπευτές κτλ.).
 2. Η έρευνα
Μία επιστημονική έρευνα συνήθως δημοσιεύεται σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, στα αγγλικά. Το κείμενο, οι στατιστικές και τα διαγράμματα μίας τέτοιας δημοσίευσης είναι συχνά δύσκολο να κατανοηθούν από άτομα χωρίς την κατάλληλη εξειδίκευση. Όμως, τα άρθρα αυτά πάντα έχουν μία σύντομη περίληψη που συνοψίζει τα ευρήματα και τα συμπεράσματα της εργασίας. Αυτή είναι πιο εύκολο να διαβαστεί και να γίνει κατανοητή. Υπάρχουν βάσεις δεδομένων επιστημονικής βιβλιογραφίας, όπως το PubMed ή το ScienceDirect στις οποίες ο χρήστης μπορεί να βάλει τον τίτλο μίας έρευνας ή το όνομα του συγγραφέα ή λέξεις-κλειδιά (π.χ. «red wine heart») για να βρουν μία συγκεκριμένη ή περισσότερες σχετικές έρευνες. Το Google, το Yahoo ή το Bing δεν είναι πάντα η καλύτερη επιλογή. Τα περισσότερα επιστημονικά περιοδικά έχουν ανεξάρτητους ειδικούς που κρίνουν μία μελέτη πριν εγκριθεί για δημοσίευση. Όσο πιο μεγάλο είναι το κύρος ενός περιοδικού τόσο πιο αυστηρά είναι τα κριτήρια του. Έτσι, η διεθνής επιστημονική κοινότητα εξασφαλίζει ότι οι μελέτες που δημοσιεύονται στη βιβλιογραφία είναι αξιόπιστες. Επίσης, και η ημερομηνία δημοσίευσης μιας μελέτης έχει σημασία. Οι πιο πρόσφατες μελέτες γενικά θεωρούνται καλύτερες αφού έχουν λάβει υπόψη τους τις παλιότερες και υποτίθεται ότι παρουσιάζουν νέα πρωτότυπα ευρήματα.
3. Ο μηχανισμός
Η σύγχρονη επιστήμη δεν αρκείται στη σύνδεση δύο πραγμάτων (π.χ. κρασί και καρδιά), αλλά αναζητά και τον μηχανισμό ενός φαινομένου, σε χημικό ή μοριακό επίπεδο. Η εξήγηση του μηχανισμού και η πειραματική του επιβεβαίωση είναι απαραίτητα για την ευρεία αποδοχή ενός φαινομένου. Πως το κόκκινο κρασί προστατεύει την καρδιά; Ποια είναι η δραστική ουσία που περιέχει το κόκκινο κρασί και πως αυτή επιδρά στην καρδιά; Ποιοι τη βρήκαν; Πως εξέτασαν τη δράση της;
4. Αμφιλεγόμενα θέματα
Κάποια θέματα δεν είναι τόσο απλά. Μπορεί οι ισχυρισμοί μίας επιστημονικής ομάδας να αμφισβητηθούν από μία άλλη. Ή μπορεί μία νέα έρευνα να ανατρέψει μία παλιότερη. Τέτοιες αντιπαραθέσεις συχνά επιλύνονται σε μεγάλα διεθνή συνέδρια στα οποία οι ειδικοί αποφασίζουν τι ισχύει και τι όχι. Τα πρακτικά των συνεδρίων αυτών είναι συνήθως διαθέσιμα στο διαδίκτυο ή συζητούνται από σοβαρές εφημερίδες και άλλα μέσα.
Γενικά, ο σύγχρονος άνθρωπος που σερφάρει στο διαδίκτυο και χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να είναι καχύποπτος όταν διαβάζει μία νέα ιατρική είδηση και να εξετάζει πάντα την αξιοπιστία της πηγής της, πριν την υιοθετήσει. Και φυσικά, πρεπει πάντα να συζητά με τον γιατρό του ή κάποιον άλλο ειδικό πριν την εφαρμόσει στον εαυτό του ή στους οικείους του. Τέλος, είναι υποχρέωση της επιστημονικής κοινότητας και των μέσων μαζικής ενημέρωσης να απλοποιούν και να μεταδίδουν τις ιατρικές ειδήσεις με κατανοητό και υπεύθυνο τρόπο, προστατεύοντας το κοινό από τη σύγχυση και τη παραπλάνηση. 
<div class="photo"><img src="/thumbnail?filepath=/contentfiles_2015/photos/eidikoi/diaitologoi/Dr%20G%20EFTHYMIOU.jpg&width=640&height=430" alt="" width="150" /></div>
Γιώργος Ευθυμίου, BSc (Hons) MSc PhD
Ο Γιώργος Ευθυμίου είναι μοριακός βιολόγος, διδάσκει στο Πρόγραμμα Διαιτολογίας του Μητροπολιτικού Κολλεγίου και παράλληλα εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Surrey (Μεγάλη Βρετανία), είναι κάτοχος μάστερ από το Imperial College του Λονδίνου και διδακτορικού τίτλου από το Πανεπιστήμιο του Surrey. Έχει εργαστεί ως επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ (ΗΠΑ), ενώ γράφει τακτικά για επίκαιρα επιστημoνικά θέματα σε εφημερίδες και περιοδικά.