Έρπης ζωστήρα – Πώς να τον αναγνωρίζετε;

26/12/2014
Ομάδα Σύνταξης
Δερματολογία

Ο έρπης ζωστήρας είναι ο ιός που ευθύνεται για την ανεμοβλογιά. Κατά την πρωτοπαθή λοίμωξη, ο ιός μολύνει κάποιο νεύρο και στη συνέχεια παραμένει σε αυτό αδρανής.
Ο έρπης είναι δυνατό να παραμείνει ανενεργός ακόμη και για χρόνια, χωρίς να προκαλέσει τα χαρακτηριστικά εξανθήματα. Μπορεί αιφνιδίως να ενεργοποιηθεί εκ νέου, οδηγώντας στην εμφάνιση εξανθημάτων κατά μήκος του υποκείμενου μολυσμένου νεύρου. Τα εξανθήματα είναι πιθανό να προκαλέσουν έντονο πόνο και φαγούρα.
Η κλινική εικόνα των εξανθημάτων είναι αρκετή για να προκύψει ασφαλής διάγνωση για τη λοίμωξη από τον έρπητα.
Μολύνει τον οργανισμό μία φορά, αλλά ο κίνδυνος υποτροπής ελλοχεύει για μία ζωή. Ο λόγος για τον ιό που προκαλεί τον έρπητα ζωστήρα. Την πρώτη φορά που προσβάλλει τον οργανισμό, ο ιός varicella zoster εκδηλώνεται ως ανεμοβλογιά. Αφού εξουδετερωθεί όμως από το ανοσοποιητικό σύστημα, βρίσκει καταφύγιο στο νευρικό σύστημα και μπορεί να μείνει εκεί σε λανθάνουσα κατάσταση για πολλά χρόνια. Κάποια στιγμή όμως, ξυπνάει και ακολουθώντας τα νευρικά μονοπάτια «ζώνει» το δέρμα με την κλινική μορφή του έρπητα ζωστήρα.
Συμπτώματα και μεταδοτικότητα
Τις πρώτες μέρες, ο ασθενής αισθάνεται πόνο, καύσο και μούδιασμα στην περιοχή που έχει προσβληθεί από τον ιό. Λίγες μέρες αργότερα, εμφανίζεται ένα φυσαλιδώδες εξάνθημα, το οποίο διαρκεί 7-10 ημέρες και εξελίσσεται ως εξής: αρχικά κόκκινες κηλίδες, πάνω στις οποίες σχηματίζονται σταδιακά φυσαλίδες με υγρό, οι οποίες στην πορεία σπάνε και στο τέλος αποκτούν κρούστα. Το εξάνθημα προκαλεί κνησμό, ενώ ο ασθενής μπορεί να εκδηλώσει ακόμα πυρετό, ρίγη, γενική αδιαθεσία, πονοκέφαλο και αίσθημα κόπωσης.
Τη διάγνωση διευκολύνει η κατανομή του εξανθήματος, που ουσιαστικά ακολουθεί τη διαδρομή του νεύρου όπου «κρυβόταν» τόσο καιρό ο ιός. Χαρακτηριστικό του είναι ότι «ζώνει» τη μία πλευρά του σώματος, δείχνοντας ιδιαίτερη προτίμηση στον θώρακα, την οσφυϊκή περιοχή και το πρόσωπο.
Ο ασθενής που έχει εμφανίσει έρπητα ζωστήρα, μπορεί να μεταδώσει τον ιό varicella zoster σε οποιονδήποτε δεν έχει ανοσία στην ανεμοβλογιά. Η μετάδοση συμβαίνει συνήθως όταν κάποιος έρθει σε επαφή με τις ανοιχτές πληγές του ασθενούς. Το άτομο αυτό όμως θα εμφανίσει ανεμοβλογιά, και όχι έρπητα ζωστήρα. Μέχρι οι φυσαλίδες να καλυφθούν με κρούστα, ο ασθενής θα πρέπει να αποφεύγει τη σωματική επαφή ιδιαίτερα με νεογέννητα, εγκύους και όσους έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί παράγοντα κινδύνου και για το «ξύπνημα» του ιού. Για τον λόγο αυτό, κινδυνεύουν ιδιαίτερα όσοι υποφέρουν από ασθένειες όπως HIV/AIDS και καρκίνο, όσοι υποβάλλονται σε χημειοθεραπείες, όσοι λαμβάνουν ειδικά σχεδιασμένα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα για την αποφυγή απόρριψης μοσχευμάτων ή κάνουν μακροχρόνια χρήση στεροειδών, καθώς και όσοι είναι άνω των 50 ετών. Η πιο πιθανή επιπλοκή από τον έρπητα ζωστήρα είναι η μεθερπητική νευραλγία, άλγος δηλαδή που παραμένει μετά την αντιμετώπιση του ιού και οφείλεται σε κατεστραμμένες νευρικές ίνες που στέλνουν υπερβολικά μηνύματα πόνου από το δέρμα στον εγκέφαλο. Μπορεί ακόμα να προκληθούν νευρολογικές διαταραχές, οι οποίες ανάλογα με τα νεύρα που έχουν επηρεαστεί, να οδηγήσουν σε εγκεφαλίτιδα, παράλυση στο πρόσωπο, προβλήματα στην ακοή ή στην ισορροπία. Αν ο έρπητας «ζώσει» την περιοχή γύρω από τα μάτια, μπορεί να επιφέρει επώδυνες οφθαλμικές μολύνσεις και να οδηγήσει ακόμα και σε απώλεια της όρασης, ενώ αν οι φυσαλίδες δεν αντιμετωπιστούν σωστά, μπορεί να αναπτυχθούν τοπικές δερματικές βακτηριακές μολύνσεις.
<img src="http://www.onmed.gr/images/DEKEMVRIOS/zoster2.jpg" alt="" width="493" height="335" />
<img src="http://www.onmed.gr/images/DEKEMVRIOS/zoster3.jpg" alt="" width="493" height="335" />
Θεραπείες πρώτης γραμμής και πιθανών επιπλοκών
Αν και ο έρπης ζωστήρας δεν θεραπεύεται, η έγκαιρη αντιμετώπισή του – μέσα στις πρώτες 72 ώρες από τον σχηματισμό φυσαλίδων – είναι σημαντική για την ταχύτητα επούλωσης των βλαβών, τον περιορισμό του πόνου και την πρόληψη των επιπλοκών. Τα αντιιικά φάρμακα aciclovir, valaciclovir και famciclovir αποτελούν θεραπείες πρώτης γραμμής. Σε γενικές γραμμές, η αγωγή διαρκεί επτά ημέρες και πιθανές παρενέργειες είναι η ναυτία, ο πονοκέφαλος και διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος. Κατά τα άλλα, τα φάρμακα είναι ασφαλή και σε μεγάλο βαθμό ανεκτά. Η δοσολογία διαφοροποιείται για τους ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια, καθώς τα συγκεκριμένα φάρμακα απεκκρίνονται από τα νεφρά.
Για τον πόνο που σχετίζεται με την οξεία φάση του έρπητα ζωστήρα αλλά και τη μεθερπητική νευραλγία, μπορούν να χορηγηθούν ακόμα αντιεπιληπτικά (gabapentin και pregabalin), οπιοειδή αναλγητικά (hydrocodone και oxycodone), τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (nortriptyline, amitriptyline και desipramine), αναισθητικά τσιρότα λιδοκαΐνης και κρέμα καψαϊκίνης.
Σε επίπεδο πρόληψης, ο εμβολιασμός αποτελεί την καλύτερη επιλογή. Πρωτίστως, το εμβόλιο για την ανεμοβλογιά συμπεριλαμβάνεται στο καθιερωμένο πρόγραμμα εμβολιασμού των βρεφών, ενώ συστήνεται και για τους ενήλικες που δεν εμβολιάστηκαν σε παιδική ηλικία. Αν και το εμβόλιο δεν εγγυάται ότι κάποιος δεν θα νοσήσει, περιορίζει παρ’ όλα αυτά τον κίνδυνο επιπλοκών, καθώς και τη σοβαρότητα της νόσου.
Επιπλέον, από το 2011 ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων έχει δώσει το πράσινο φως για τη χορήγηση εμβολίου κατά του έρπητα ζωστήρα σε ανθρώπους άνω των 50 ετών, που συγκαταλέγονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Πρόσφατα, Βρετανοί επιστήμονες που μελέτησαν τα ιατρικά αρχεία σχεδόν 750.000 ασθενών ηλικίας άνω των 65 ετών, παρατήρησαν ότι όσοι είχαν εμβολιαστεί, είχαν 50% μικρότερο κίνδυνο να εκδηλώσουν τη νόσο και 60% χαμηλότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν επιπλοκές της ιογενούς μόλυνσης, κυρίως μεθερπητική νευραλγία.
iatropedia.gr/ onmed.gr