<p style="text-align: justify;">Με αφορμή τον εορτασμό του <strong>2014</strong> ως «<strong>Έτους</strong> <strong>Ελ</strong> <strong>Γκρέκο</strong>» ο μεγάλος καλλιτέχνης, που υπέγραφε <strong>Δομήνικος</strong> <strong>Θεοτοκόπουλος</strong> κι ένωσε με την καλλιτεχνική του πορεία την Ευρώπη από την Ανατολή στη Δύση, <strong>έτυχε εκθεσιακών εκδηλώσεων στην Ισπανία και την Ελλάδα</strong>. Στη <strong>Μαδρίτη</strong> παρουσιάσθηκε «Ο Γκρέκο και η Σύγχρονη Τέχνη» στο Μουσείο του Πράδο. Στο <strong>Τολέδο</strong> πραγματοποιήθηκε το ευρύτερο πρόγραμμα «Ο Έλληνας του Τολέδο» με σχετικές εκθέσεις στους εξής οργανισμούς – Μουσείο Σάντα Κρουθ, Σκευοφυλάκιο του Προκαθημένου Καθεδρικού Ναού, Παρεκκλήσι του Σαν Χοσέ, Μοναστήρι του Σάντο Ντομίνγκο ελ Αντίγουο, Εκκλησία του Σάντο Τομέ, και Νοσοκομείο Ταβέρα. Ειδικώς στην <strong>Αθήνα</strong>, που ενδιαφέρει το παρών άρθρο, ο Θεοτοκόπουλος παρουσιάζεται δι’ ενός πρίσματος που παρήγαγε κυρίως τρεις διαφορετικές εκθέσεις – «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον Ελ Γκρέκο» στο <strong>Βυζαντινό</strong> <strong>και Χριστιανικό</strong> <strong>Μουσείο</strong>, «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης» στο<strong> Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς</strong>, «Ο Φιλικός Κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο» στο <strong>Μουσείο Μπενάκη της οδού Κουμπάρη</strong>. Χρησιμοποιώντας μοναδικό υλικό, οι παραπάνω εκθέσεις εστιάσαν σε συγκεκριμένες πτυχές που τελικώς συμπληρώνουν η μία την άλλη στη σκιαγράφηση της καλλιτεχνικής προσωπικότητας του μεγάλου ζωγράφου και του θεόπνευστου έργου του.</p>
<p style="text-align: justify;"><img src="http://www.elculture.gr/wp-content/uploads/2015/02/01.jpg" alt="" width="600" height="450" /><br /> <em>Εκθέματα από την πολεμική ζωή στο βοηθητικό κτήριο του Χριστιανικού και Βυζαντινού Μουσείου</em></p>
<p style="text-align: justify;">Από θεματικής άποψης, <strong>η έκθεση με τίτλο «</strong>Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον Ελ Γκρέκο<strong>»</strong> του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου <strong>είναι</strong> <strong>εισαγωγική</strong>. Επιδιώκει να φωτίσει το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον της Κρήτης του 16ου αιώνα, στο οποίο διαμορφώθηκε η προσωπικότητα του Θεοτοκόπουλου πριν από την αναχώρησή του για τη Βενετία το 1567. Η έκθεση αναπτύσσεται σε <strong>τρεις</strong> <strong>ενότητες</strong>. Η πρώτη παρουσιάζει τη <strong>σημασία της Κρήτης για τη Βενετία</strong> και χαρτογραφεί την κοινωνική, ιδεολογική και οικονομική διάρθρωση του νησιού. Η δεύτερη εξετάζει τα κ<strong>αλλιτεχνικά φαινόμενα του ιδιαίτερου αστικού, κοσμοπολίτικου περιβάλλοντος των Κρητικών πόλεων</strong>, δίδοντας έμφαση στο πώς οι Κρητικοί ζωγράφοι επιχείρησαν να συνδυάσουν τη Βυζαντινή με τη δυτική παράδοση. Η τελευταία ενότητα δομεί μία<strong> ερμηνεία για την Κρητική περίοδο του Θεοτοκόπουλου</strong>, μέσω της υφολογικής εξέτασης των έργων του και της σύγκρισής τους με άλλα Κρητικά έργα. Στην έκθεση παρουσιάζονται περίπου 200 εκθέματα: αντικείμενα καθημερινής ζωής, θρησκευτικά και κοσμικά αντικείμενα, αρχειακές πηγές, χειρόγραφα και έντυπα, εικόνες και πίνακες Κρητών και Ιταλών ζωγράφων του 16ου αιώνα.</p>
<p style="text-align: justify;"><em><br /></em></p>
<p style="text-align: justify;">Τα αντικείμενα προέρχονται από τις συλλογές του Βυζαντινού Μουσείου, αλλά κυρίως από συλλογές και μουσεία της Ελλάδας, Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, βιβλιοθήκες, αρχιεπισκοπές, μητροπόλεις, μονές κι εκκλησίες, ενώ σημαντικά έργα ήλθαν από την Ιταλία, την Αυστρία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Πολλά από τα έργα αυτά παρουσιάζονται στο κοινό για πρώτη φορά. Επίσης, η έκθεση προσφέρει στο κοινό τη σπάνια ευκαιρία να δει <strong>συγκεντρωμένα και μουσειολογικά παρουσιασμένα κυρίως πρώιμα έργα του Θεοτοκόπουλου</strong> («Ο Ευαγγελιστής Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία Βρεφοκρατούσα» και «Η Προσκύνηση των Μάγων» από τό Μουσείο Μπενάκη, και «Η Κοίμηση της Θεοτόκου» από τον ομόνυμο ναό Ερμουπόλεως Σύρου), και σημαντικά έργα του σύγχρονού του ομοτίμου Γεωργίου Κλόντζα («Τρίπτυχο με τη Δευτέρα Παρουσία» από τη συλλογή Μαριάννας Λάτση, και «Η Κοίμηση της Θεοτόκου» από την Ιερά Μητρόπολη Κώου και Νισύρου).</p>
<p style="text-align: justify;"><em><br /></em></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Η έκθεση «</strong>Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης<strong>»</strong> του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς <strong>επικεντρώνεται στους δύο πίνακες του ζωγράφου που εκτίθενται μόνιμα στους χώρους του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης</strong>, στο Ηράκλειο. Πρόκειται για τη «Βάπτιση του Χριστού» που φιλοτεχνήθηκε στη Βενετία, και την «Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά» που φιλοτεχνήθηκε στη Ρώμη. Τα ιστορικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι ο Καρδινάλιος Αλεσάντρο Φαρνέζε, ο βιβλιοθηκάριός του Φούλβιο Ορσίνι, καθώς και ο μικρογράφος Τζούλιο Κλόβιο. Ο Γκρέκο φιλοξενήθηκε επί δύο χρόνια (1570-1572) στο Παλάτσο Φαρνέζε μετά από επιστολή του Κλόβιο προς τον Καρδινάλιο, όπου τον χαρακτήριζε «σπάνια περίπτωση για τη ζωγραφική», ενώ για τον Ορσίνι οι ειδικοί πιστεύουν ότι το έργο «Άποψη του Όρους Σινά» του ανήκε και ίσως να ήταν παραγγελία δική του.</p>
<p style="text-align: justify;"><img src="http://www.elculture.gr/wp-content/uploads/2015/02/07.jpg" alt="" width="600" height="450" /></p>
<p style="text-align: justify;"><em>Άποψη της έκθεσης «Ο Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης», Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς</em></p>
<p style="text-align: justify;">Στην έκθεση<strong> παρουσιάζονται ντοκουμέντα που αφορούν την παραμονή του Γκρέκο στη Ρώμη, καθώς και εικόνες, πίνακες και χαρακτικά, έργα σημαντικών καλλιτεχνών του 16ου αιώνα, που συνάπτονται με την εικονογραφία των δύο κεντρικών έργων της έκθεσης</strong>. Ανάμεσά τους εκτίθενται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η «Προσκύνηση των Ποιμένων» από το Κέντρο Τέχνης Άγκνες Εθέρινγκτον του Κίνγκστον στον Καναδά, «Παιδί που φυσάει ένα Αναμμένο Δαυλί» του Εθνικού Μουσείου του Καποντιμόντε της Νάπολης, η «Προσωπογραφία του Τζούλιο Κλόβιο» της Σοφονίσμπα Ανγκουισόλα που ανήκει σε ιδιωτική συλλογή στη Ρώμη, καθώς και μία «Προσωπογραφία του Φούλβιο Ορσίνι» αγνώστου καλλιτέχνη, από τις συλλογές του Μουσείου Ουφίτζι της Φλωρεντίας. Ακριβή αντίγραφα των χαρτών της Βενετίας (Τζάκομπο ντε Μπάρμπαρι, 1500) και της Ρώμης (Αντόνιο Τμεπέστα, 1606), από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών στο Ρέθυμνο, <strong>προσφέρουν τη δέουσα ατμόσφαιρα και προσδίδουν το μέγεθος και τη σημασία των δύο πόλεων</strong>. Την έκθεση και τη συνοδευτική επιστημονική έκδοση επιμελείται ο ιστορικός τέχνης Νίκος Χατζηνικολάου, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης.</p>
<p style="text-align: justify;"><img src="http://www.elculture.gr/wp-content/uploads/2015/02/13.jpg" alt="" width="600" height="450" /><br /> <em>Αφίσα έκθεσης «Ο Φιλικός Κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο», Μουσείο Μπενάκη της Οδού Κουμπάρη</em></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Ευχάριστη</strong> <strong>έκπληξη</strong> <strong>επιφυλάσσει</strong> <strong>η έκθεση «</strong>Ο Φιλικός Κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο<strong>»</strong> στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Κουμπάρη. Με το πρωτότυπο θέμα της, παρουσιάζει μία νέα πτυχή στη μελέτη του έργου του Θεοτοκόπουλου. <strong>Στόχος της έκθεσης είναι να γίνουν γνωστοί και να τιμηθούν οι ευνοϊκώς διατιθέμενοι διανοούμενοι, συλλέκτες και παραγγελιοδότες που αποτελούσαν τον προσωπικό ιστό της φιλίας του Γκρέκο στο Τολέδο, τον ενέπνευσαν και τον στήριξαν σε όλες τις φάσεις της δημιουργικής του ζωής</strong>. Αυτός ο ιστός της φιλίας του περιλαμβάνει τους Ισπανούς λογίους και καθηγητές Ντιέγκο ντε Καστίγια (1507-1584), Λουίς ντε Καστίγια (1540-1618), Ροδρίγο ντε λα Φουέντε (1510-1589), Μαρτίν Ραμίρεθ ντε Θάγιας (1561-1625), Φρανθίσκο ντε Πίσα (π.1537-1616), Γκρεγκόριο ντε Αντρές (;), Αντόνιο ντε Κοβαρούμπιας (π.1524-1602), Αντρές Νούνιεθ (1559-1637), Παντόχα ντε Αγιάλα (1519-1608), Σαλαθάρ ντε Μεντόθα (π.1550-1629), Αλόνσο ντε Βιγιέχας (1534-1615) και Ντιέγκο ντε Θούνιγα (1536-π.1600), τους Ισπανούς νομικούς Χερόνυμο ντε Θεβάγιος (1562-1644), Γκρεγκόριο ντε Ανγκούλο (π.1570-π.1631) και Αλόνσο ντε Ναρμπόνα (;), τον Ισπανό ευγενή Πέδρο Λάσο ντε λα Βέγα (1559-1637), τους Ισπανούς ποιητές Ορτένσιο Παραβιθίνο (1580-1633), Κριστομπάλ ντε Μέσα (1559-1633) και Λουίς ντε Γκόνγκορα (1561-1627), τον Ισπανό ζωγράφο Λουίς Τριστάν (1585-1624) και τους Έλληνες Μανούσο Θεοτοκόπουλο (1530-1604), Αντώνιο Καλωσυνά (π.1535-π.1600), Διογένη Παραμονάρη (;), Κωνσταντίνο Φωκά (;), Θωμά Τροτσέλλο (;), Μιχαήλ και Δημήτριο Τσούκη (;), Ευστάθιο Οικονόμου (;) και Γεώργιο Κουκουνάρη (;).</p>
<p style="text-align: justify;"><img src="http://www.elculture.gr/wp-content/uploads/2015/02/11.jpg" alt="" width="600" height="450" /></p>
<p style="text-align: justify;"><br /> <em>Άποψη έκθεσης «Ο Φιλικός Κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο», Μουσείο Μπενάκη της οδού Κουμπάρη</em></p>
<p style="text-align: justify;">Η έκθεση περιλαμβάνει <strong>σημαντικό</strong> <strong>αρχειακό</strong> <strong>υλικό από το Επαρχιακό Ιστορικό Αρχείο του Τολέδου και το Γενικό Αρχείο Πρωτοκόλλων της Μαδρίτης, χειρόγραφα και βιβλία από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας, την Βιβλιοθήκη της Καστίλλης-Λα Μάντσα, την Ιστορική Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κομπλουτένσε της Μαδρίτης, καθώς και τέσσερις προσωπογραφίες του Γκρέκο</strong> – των ντε λα Φουέντε και ντε Θεβάγιος (Μουσείο του Πράδο), ντε Κοβαρρούμπιας (Μουσείο του Γκρέκο, Τολέδο) και ντε Πίσα (ιδιωτική συλλογή, Λονδίνο). Η αφίσα της έκθεσης, που παραθέτει σε σειρά τέσσερις κάθετες λεπτομέρειες από προσωπογραφίες του Γκρέκο –από αριστερά τους ντε λα Φουέντε, ντε Θεβάγιος, Παραβιθίνο και ντε Πίσα– ευστόχως αναδεικνύει τη διεισδυτικότητα της τεχνοτροπίας του στη προσωπικότητα των εικονιζομένων. Την έκθεση συνεπιμελούνται ο ιστορικός Ρίτσαρντ Κέιγκαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς στη Βαλτιμόρη, σε συνεργασία με τον Νίκο Χατζηνικολάου. Την πλούσια επιστημονική έκδοση, που συνοδεύει την έκθεση, συνυπογράφουν αμφότεροι οι προαναφερθέντες επιμελητές.</p>
<p style="text-align: justify;"><img src="http://www.elculture.gr/wp-content/uploads/2015/02/12.jpg" alt="" width="600" height="450" /><br /> <em>Προσωπογραφίες με φόντο αντίγραφο του έργου «Θέα και Σχέδιο του Τολέδο» του Θεοτοκόπουλου</em></p>
<p style="text-align: justify;">Πρέπει να σημειωθεί ότι, δεδομένης της οικονομικής κρίσης, και<strong> οι ως άνω τρεις εκθέσεις αξιοποιούν στο έπακρο τους διαθέσιμους πόρους και προσφέρουν στο φιλότεχνο κοινό ουσιαστικό θέαμα άψογης σκηνοθετική σύλληψης</strong>. Εν γνώση του ότι παράγονται για τον κόσμο με δικά του έξοδα, οι εν λόγω εκθέσεις είναι υποδειγματικές κι εφάμιλλες των Δυτικών μουσειολογικών προτύπων. Παρουσιάζουν την ιστορία της τέχνης με τρόπο που αναδεικνύει την κοινωνική, οικονομική και πολιτική της διάσταση. Εξαιτίας οικονομικών περιορισμών ή της αδυναμίας δανεισμού γνησίου μουσειολογικού υλικού λόγω διαθεσιμότητας, μεγέθους και ευθραυστότητάς του, <strong>οι επιμελητές αξιοποίησαν τη δυνατότητα ψηφιακής αναπαραγωγής, που επέτρεψε να γίνει οι αναγκαίες παραθέσεις</strong>. Έτσι, ακολουθώντας ευρέως διαδεδομένες μουσειολογικές πρακτικές, οι εκθέσεις παρουσιάζουν ισοδύναμα απίστευτης αξίας γνήσια έργα μαζί με άλλα επιθυμητά έργα σε μορφή αντιγράφου υψηλής ψηφιακής πιστότητας. Μάλιστα, καθότι η πλειοψηφία των έργων του Θεοτοκόπουλου στη χώρα μας παρουσιάζουν κυρίως τις Βυζαντινές καταβολές του ζωγράφου, ο καθηγητής Χατζηνικολάου έκρινε αναγκαίο να επιμεληθεί εποπτικών ψηφιακών μέσων που γόνιμα παραθέτουν τα εν λόγω έργα είτε με μεταγενέστερα της Ευρωπαϊκής περιόδου του είτε με Δυτικά πρότυπα, που επιτρέπουν στο κοινό να προβεί σε συγκρίσεις ωφέλιμες για την καλύτερη δυνατή κατανόηση και αξιολόγησή τους.</p>
<p style="text-align: justify;">Ειδικώς οι εκθέσεις του Μουσείου Μπενάκη έτυχαν της προσωπικής επιμέλειας του κυρίου Χατζηνικολάου, ενός καθηγητή με άρτια επιστημονική κατάρτιση και αδιαμφισβήτητο ακαδημαϊκό ήθος, και κορυφαίου ερευνητή της ζωής και του έργου του Θεοτοκόπουλου. Τις εν λόγω εκθέσεις εγκαινίασε η Βασίλισσα της Ισπανίας Σοφία, που υποστήριξε την πραγματοποίησή τους.</p>
<p style="text-align: justify;"><img src="http://www.elculture.gr/wp-content/uploads/2015/02/15.jpg" alt="" width="600" height="450" /><br /> <em>Γιγαντοαφίσες με έργα του Θεοτοκόπουλου στον φράχτη της πρόσοψης της Εθνικής Πινακοθήκης</em></p>
<p style="text-align: justify;">Κλείνοντας, αξίζει να μνημονευθεί ότι στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του «Έτους Ελ Γκρέκο», <strong>η Εθνική Πινακοθήκη κάλυψε τον περιβάλλοντα φράχτη της υπό ανακαίνιση πρόσοψής της με τεράστιες γιγαντοαφίσες με έργα και λεπτομέρειές τους από τον διάσημο ζωγράφο</strong>. Επίσης, ως φόρο τιμής στον καλλιτέχνη η Αίθουσα Τέχνης Ένα παρουσίασε την ομαδική έκθεση ζωγραφικής με τίτλο «Αναφορά στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο» (11.11-6.12.2014). Επιπλέον, οι παραπάνω εκθέσεις εμπλουτίσθηκαν με επιστημονικές εκδηλώσεις υπό την επίβλεψη του κυρίου Χατζηνικολάου στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς – <strong>τριήμερο</strong> <strong>Διεθνές</strong> <strong>Επιστημονικό</strong> <strong>Συνέδριο</strong> με τίτλο «Ελ Γκρέκο, από την Κρήτη στη Βενετία, στη Ρώμη, στο Τολέδο» (21-23.11.2014) και <strong>ημερήσιο</strong> <strong>σεμινάριο</strong> με θέμα «Ο Μοντερνισμός του Γκρέκο» (31.1.2015).</p>
<p style="text-align: justify;">Εν κατακλείδι, με την ευκαιρία της επετείου των 400 ετών από τον θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, η Αθήνα έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει νέες πτυχές της ζωής και του έργου του υπέρτατου Ευρωπαίου ζωγράφου, που έμεινε γνωστός στην ιστορία της τέχνης για την καταγωγή του στην Ελλάδα.</p>
<p style="text-align: justify;" align="center"><strong>–</strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Πληροφορίες Κοινού:</strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>1η Έκθεση</strong> | «<a href="http://www.elculture.gr/blog/greco_vyzantino/">Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον Ελ Γκρέκο</a>», Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, 4.12.2014 – 31.3.2015</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>2η Έκθεση |</strong> «<a href="http://www.elculture.gr/blog/o-gkreko-metaxi-venetias-ke-romis/">Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης</a>», Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς), 20.11.2014 – 1.3.2015</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>3η Έκθεση |</strong> «<a href="http://www.elculture.gr/blog/o-filikos-kiklos-tou-gkreko-sto-toledo/">Ο Φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο</a>», Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη), 13.11.2014 – 1.5.2015</p>
<p style="text-align: justify;">elculture.gr</p>