Πριν από 10 χρόνια, με είχε απατήσει και δεν το ξεπέρασα ποτέ μου. Φυσικά και έχει χαθεί η εμπιστοσύνη προς …

Η υιοθεσία είναι μια διαδικασία η οποία επηρεάζει θετικά όλους τους εμπλεκόμενους, δεδομένου ότι παρέχει στους φυσικούς γονείς τη διαβεβαίωση …

Είναι κρίση πανικού ή έμφραγμα; Μάθε να ξεχωρίζεις τα συμπτώματα
Κατά τη διάρκεια της κρίσης πανικού το άτομο δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τρόπο λειτουργικό είναι ανήσυχο και φοβισμένο. Δυσκολεύεται να καθίσει σε ένα μέρος και μπορεί να συμπεριφερθεί με τρόπο απότομο και νευρικό. Επείγεται να του δοθεί βοήθεια και συχνά καταλήγει στα έκτακτα περιστατικά ενός ενός νοσοκομείου από φόβο ότι του συμβαίνει κάτι επικίνδυνο.

Έχετε ποτέ αναρωτηθεί γιατί κάποιοι άτυχοι άνθρωποι ζουν με τον εφιάλτη των παραπανίσιων κιλών συνεχώς πάνω από το κεφάλι τους; Βρίσκονται συνεχώς σε 'δίαιτα', ενώ κάποιοι δίπλα τους δεν γνωρίζουν τι σημαίνει 'θερμίδα', πόσο μάλλον να καθίσουν να τις μετρήσουν στο καθημερινό τους φαγητό; Η πιθανότητα είναι ότι για να διαβάζετε αυτό το κείμενο θα είσαστε κι εσείς ένας από αυτούς που έτυχε (έτσι μάλλον θεωρείτε) να αντιμετωπίζετε ένα υπαρκτό (ή ανύπαρκτο) πρόβλημα περιττών κιλών ή παχυσαρκίας. Το κείμενο αυτό ωστόσο είναι λίγο διαφορετικό, διότι δεν θα σας κουράσει με ακατανόητες 'ενεργειακές' εξισώσεις ή με περίπλοκες αιτιολογίες για τις οποίες εσείς δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε, διότι 'είναι γραμμένο στα γονίδιά σας' να είστε έτσι.
Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι η παχυσαρκία ή η τάση για παχυσαρκία δεν καθορίζεται και από περίπλοκους βιολογικούς ή γενετικούς/κληρονομικούς μηχανισμούς. Κάθε άλλο. Απλώς πιστεύουμε ότι οι συνιστώσες αυτές έχουν τονιστεί υπερβολικά και αφήνουν συνήθως τον άνθρωπο που τις διαβάζει σε απόγνωση: 'Αφού έτσι είναι η μοίρα μου, αυτό σημαίνει ότι ποτέ δεν θα μπορέσω να έχω το σώμα που θέλω'. Το γεγονός ότι κάποια κατάσταση καθορίζεται εν μέρει και βιολογικά δεν σημαίνει ότι εμείς δεν μπορούμε να επέμβουμε και να επηρεάσουμε τα πράγματα πρός την μία ή την άλλη κατεύθυνση. Έχοντας αυτά ακριβώς υπόψη μας, στο κείμενο αυτό θα αναφερθούμε στην πιο παραμελημένη συνιστώσα της παχυσαρκίας και των περιττών κιλών: τους ψυχολογικούς μηχανισμούς.
Η συζήτησή μας θα αρχίσει με μια περιγραφή των κυριότερων ψυχοκοινωνικών αιτίων που οδηγούν στην αύξηση του βάρους και την παχυσαρκία, με άλλα λόγια, τι φταίει από ψυχολογικής σκοπιάς και δεν μπορούμε να διατηρήσουμε το ενεργειακό ισοζύγιο;

Γράφει ο Π. Σκαπινάκης, PhD, Ψυχίατρος, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Είναι η τροφή ουσία που μπορεί να προκαλέσει συμπεριφορά εξάρτησης;

'Ολοι μας γνωρίζουμε τι σημαίνει να είναι κάποιος 'εξαρτημένος' από μια ουσία. Τσιγάρο, αλκοόλ και καφές είναι οι πιο διαδεδομένες ουσίες και έπονται φυσικά τα παράνομα 'ναρκωτικά'. Ο καπνιστής μπορεί να παρατήσει τα πάντα και να ψάχνει να βρεί τσιγάρο να καπνίσει αν δεν προνόησε να έχει μαζί του αρκετά για να 'βγάλει' την ημέρα. Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να ξεκινήσουν την ημέρα τους αν δεν πιούν πρώτα τον καφέ τους ή τους καφέδες τους.

Είναι βέβαια πολύ δύσκολο να φανταστούμε ότι η τροφή, ένα βασικό και απαράιτητο αγαθό για την επιβίωσή μας, μπορεί να προκαλέσει τέτοια συμπεριφορά εξάρτησης. Ωστόσο, η παραπανίσια λήψη τροφής, εκείνη που και εμείς αντιλαμβανόμαστε ότι είναι υπερβολική και εν πάση περιπτώσει δεν εξυπηρετεί καμιά ανάγκη επιβίωσης, φαίνεται ότι σαν συμπεριφορά μοιράζεται κάποια από τα στοιχεία της εξάρτησης από ουσίες και κυρίως την έντονη αναζήτηση και επιθυμία για τη λήψη τροφής και την εξαιρετικά μεγάλη δυσκολία για την άσκηση αυτοελέγχου στη λήψη της.

Αναλυτικότερα, τα κοινά στοιχεία είναι:

α) η μεγάλη επιθυμία για περιορισμό της παραπανίσιας τροφής ή οι ανεπιτυχείς προσπάθειες κατά το παρελθόν για διακοπή της ή τουλάχιστον περιορισμό της (ας αντιπαραβάλλει εδώ κανείς τον πόθο του καπνιστή για διακοπή ή τις επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες περιορισμού του καπνίσματος),
β) η ύπαρξη σωματικών συμπτωμάτων όπως σιελόροιας και γενικότερα δυσφορίας όταν δεν μπορεί να ικανοποιηθεί η επιθυμία, στοιχεία που μοιάζουν με τα στερητικά συμπτώματα των εξαρτημένων,
γ) η μεγάλη ενασχόληση σε δραστηριότητες που έχουν σχέση με τη λήψη τροφής, όπως π.χ. αμέτρητο μέτρημα θερμίδων ή ψυχαναγκαστική εμμονή στο super market για την επιλογή 'ελαφρών' τροφών χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή ατέλειωτες συζητήσεις με φίλους ή φίλες στο γραφείο και αλλού,
δ) η λήψη της τροφής μπορεί να συνεχίζεται παρά τα αναμφισβήτητα προβλήματα που μπορεί να έχει προκαλέσει ή συνεχίζει να προκαλεί (όπως συμβαίνει π.χ. και με το αλκοόλ ή το τσιγάρο).
Η έντονη αναζήτηση ορισμένων ειδικά τροφών όπως π.χ. η σοκολάτα, αλλά και άλλων που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, είναι αρκετά διαδεδομένη στον πληθυσμό και έρευνες έχουν δείξει ότι είναι πιο συχνή στις γυναίκες παρά στους άντρες. Επίσης είναι ιδιαίτερα έντονη όπως όλοι γνωρίζουμε σε ορισμένες περιόδους, όπως πριν από την εμμηνορρυσία ή κατά την εγκυμοσύνη,
Η ορμή της πείνας
Η δυσκολία στην άσκηση ελέγχου, στο πόσο πολύ μπορούμε να φάμε, φαίνεται εν μέρει να σχετίζεται με την ενστικτώδη ορμή της 'πείνας'. Το αίσθημα της πείνας είναι μια πολύ ισχυρή ορμή, η οποία οργανώνει το εξαιρετικά περίπλοκο ρεπερτόριο συμπεριφορών, που αφορούν την αναζήτηση και την κατανάλωση τροφής. Συνεπώς, δεν προξενεί εντύπωση ότι η άσκηση αυτοελέγχου για τη διατήρηση του ενεργειακού ισοζυγίου σε σταθερά επίπεδα για πολλούς ανθρώπους, ανεξάρτητα του βάρους, αποτελεί μια πραγματική ψυχοβιολογική πρόκληση.
Ένα άλλο στοιχείο που συμβάλλει στις 'εξαρτησιογόνες' ιδιότητες της τροφής είναι και ότι η πρόσληψη καθεαυτή της τροφής αποτελεί μια εμπειρία μεγάλης 'ανταμοιβής' για τον οργανισμό, όχι μόνο γιατί περνά την πείνα, αλλά και λόγω της αισθητηριακής απόλαυσης που προσφέρει το καλό φαγητό. Τέτοιες εμπειρίες 'ανταμοιβής' οι άνθρωποι συνήθως έχουν την τάση να 'μαθαίνουν' να τις επαναλαμβάνουν με έναν αυτόματο τρόπο.
Τα συστατικά των τροφών προκαλούν εθισμό
Διάφοροι ερευνητές ανά τον κόσμο έχουν επίσης ασχοληθεί και με την υπόθεση ότι ιδιαίτερα συστατικά που περιέχονται στις τροφές μπορεί να προκαλούν 'πραγματική' εξάρτηση. Συστατικά που έχουν ενοχοποιηθεί ιδιαίτερα είναι οι υδατάνθρακες. Υπάρχει η άποψη ότι κάποιοι άνθρωποι καταναλώνουν υπερβολικά υδατάνθρακες (π.χ. καραμέλες, γλυκά, ζάχαρη κ.λπ.) διότι τους λείπει από το νευρικό σύστημα η ουσία σεροτονίνη. Η έλλειψη αυτής της ουσίας σχετίζεται με την εκδήλωση κατάθλιψης, και έτσι υποστηρίζεται ότι κάποιοι άνθρωποι υπερκαταναλώνουν υδατάνθρακες για να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψή τους, με το τίμημα των περιττών κιλών ή της παχυσαρκίας.
Γιατί η σοκολάτα είναι τόσο εθιστική;
Μια άλλη τροφή που έχει μελετηθεί είναι η σοκολάτα. 'Ολοι ξέρουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που πραγματικά 'πεθαίνουν' για μια σοκολάτα. Πολλές από τις ουσίες που περιέχονται στην σοκολάτα είναι υποψήφιες για την ερμηνεία αυτού του φαινομένου, όπως η καφεϊνη, η θεοβρωμίνη, η τυραμίνη και φαινυλαιθυλαμίνη, αλλά δεν υπάρχει ομοφωνία. Να σημειωθεί ότι τέτοια εξάρτηση δεν παρατηρείται με την άσπρη σοκολάτα.
Ανεξάρτητα από το τι πραγματικά συμβαίνει, ένα είναι το βέβαιο: για πολλούς ανθρώπους, η λήψη τροφής έχει ξεφύγει από την απλή ικανοποίηση κάποιων βιολογικών ορμών και έχει πάρει τα χαρακτηριστικά εξάρτησης. Η γνώση αυτή είναι πολύ σημαντική, διότι μπορεί να μας βοηθήσει στην καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από την υπερβολική κατανάλωση και στη διατήρηση ενός σταθερού ενεργειακού ισοζυγίου. Αυτό φανερώνει το πόσο σημαντική είναι η πολύπλευρη αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τα παραπανίσια κιλά και εξηγεί τις συχνές αποτυχίες μονόπλευρων προσπαθειών για αδυνάτισμα. Το βάρος μας είναι κάτι περισσότερο από το αποτέλεσμα μιάς απλής ενεργειακής εξίσωσης.

Σχέση του άγχους και άλλων ψυχολογικών προβλημάτων στη διατήρηση του βάρους

Είναι ευρέως διαδεδομένη η αντίληψη, ιδιαίτερα μεταξύ των μη ειδικών, ότι τα διάφορα ψυχολογικά προβλήματα παίζουν σημαντικό ρόλο στην παχυσαρκία ή γενικότερα στην αύξηση του βάρους. Τι στοιχεία όμως υπάρχουν γι' αυτό; Διάφορες μελέτες έχουν ερευνήσει κατά πόσον υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τα οποία να προδιαθέτουν στην παχυσαρκία. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών δεν πείθουν ιδιαίτερα. Τα διάφορα ευρήματα, όπως π.χ. η χαμηλή αυτοεκτίμηση, δεν είναι σίγουρο αν αποτελούν αιτίες ή αποτελέσματα της παχυσαρκίας, και οπωσδήποτε δεν αφορούν τους περισσότερους παχύσαρκους, πόσο μάλλον αυτούς τους ανθρώπους με λίγα παραπανίσια κιλά.

'Ενα άλλο στοιχείο που έχει μελετηθεί είναι το άγχος.
Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι υπάρχει μια σημαντική σχέση μεταξύ άγχους και αύξησης βάρους. Πειράματα επίσης που έχουν γίνει απέδειξαν ότι κάτω από καταστάσεις άγχους οι άνθρωποι έχουν την τάση να προτιμούν την κατανάλωση τροφών υψηλότερης περιεκτικότητας σε λίπος, άρα και θερμιδικής αξίας. Επίσης, η ορμόνη κορτιζόλη που κυκλοφορεί σε υψηλότερα επίπεδα σε αγχώδεις ανθρώπους φαίνεται να ευνοεί την εναπόθεση λίπους στον οργανισμό και να εμποδίζει την καταστροφή του.
Τέλος, το άγχος παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στην υπομονή του ανθρώπου να συνεχίσει ένα πρόγραμμα δίαιτας που έχει αρχίσει και έτσι σχετίζεται με τις υποτροπές και την έλλειψη συνεργασίας. Για τον λόγο αυτό θεωρείται σήμερα επιβεβλημένο στα διάφορα προγράμματα μείωσης του βάρους να συμπεριλαμβάνεται και ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης στη 'διαχείριση' του άγχους, το περίφημο 'stress management' όπως αναφέρεται ο όρος διεθνώς.
Σχετικά με την κατάθλιψη και το βάρος θα πρέπει να αναφερθούν τα ακόλουθα:
Τις περισσότερες φορές η κατάθλιψη προκαλεί μείωση του βάρους, και αυτό άλλωστε είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά της γνωρίσματα. 'Έχει κλείσει το στομάχι μου', λένε οι περισσότεροι άνθρωποι όταν στεναχωριούνται. Ωστόσο, σε μια σημαντική μειοψηφία που μπορεί να ξεπερνά και το 20% η κατάθλιψη έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, προκαλεί δηλαδή αύξηση της όρεξης και υπερφαγία. Είναι σαν να προσπαθούν οι άνθρωποι να περάσουν τη στενοχώρια τους με το φαγητό, αν και, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, μπορεί να υπάρχουν και άλλοι λόγοι. Ακόμη και μια μικρή στενοχώρια (χωρίς δηλαδή να πάθουμε κατάθλιψη), π.χ. μετά από έναν χωρισμό, μπορεί να μας δείξει σε ποια από τις δύο κατηγορίες ανήκουμε, αν δηλαδή αντιδρούμε με μείωση ή αύξηση της όρεξης.
Η επεισοδιακή υπερφαγία.
Να σημειωθεί τέλος ότι στην Ψυχιατρική περιγράφεται και μια συγκεκριμένη ασθένεια, που ονομάζεται επεισοδιακή υπερφαγία, η οποία προκαλεί επεισόδια ανεξέλεγκτης και υπερβολικής κατανάλωσης τροφής μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να βρίσκεται ακόμη και στο 20% των παχύσαρκων και είναι απαραιτητο να αντιμετωπίζεται. Δεν είναι πάντως γνωστό εάν το πρόβλημα αυτό είναι εντελώς διακριτό ή απλώς αποτελεί την ακραία κατάσταση μιας συμπεριφοράς που λιγότερο ή περισσότερο έχουμε όλοι παρουσιάσει κάποια στιγμή στη ζωή μας.

Συνοπτικά, θα έλεγε κανείς ότι το άγχος αλλά και ειδικές ψυχολογικές διαταραχές φαίνεται να παίζουν καθοριστικό ρόλο στις διακυμάνσεις του βάρους μας και η επιτυχημένη αντιμετώπισή τους συμβάλλει πολύ στη διατήρηση ενός λογικού βάρους.

Μάθε να γίνεσαι συμπαθής με το άγγιγμα και το βλέμμα σου!

Τι μπορούμε να κάνουμε για να γινόμαστε πιο συμπαθείς στις κοινωνικές μας συναναστροφές; Αναζητήσαμε την απάντηση στο σύγγραμμα του ψυχολόγου Άλαν Γκάρνερ «Η τέχνη της επικοινωνίας».

Επιστημονική επιμέλεια κειμένου, ψυχίατρος –ψυχοθεραπευτής. Δρ. Γργηγόρης Σίμος.

Το άγγιγμα …

Είναι ένας σιωπηλός τρόπος για να επι κανείς « Νοιάζομαι για σένα, μου αρέσεις» Συχνά το άγγιγμα εκφράζει συναισθήματα τα οποία δεν μπορούν να μεταδοθούν μόνο με τα λόγια. Δυο είδη αγγίγματος τα οποία γενικά μπορούν να βελτιωθούν είναι η χειραψία και το αγκάλιασμα.

Η χειραψία

Η χειραψία δείχνει στους άλλους πώς αισθάνεσθε για εκείνους και για τον εαυτό σας. Γενικά μια χαλαρή χειραψία δείχνει προσωπική αδυναμία ή και έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους ενώ μια δυνατή χειραψία δείχνει μεγαλύτερη προσωπική δύναμη και πολύ περισσότερη εγκαρδιότητα και συμπάθεια.

Αυτοί που υποφέρουν από αϋπνία μπορούν να ωφεληθούν από τη Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία – ΓΣΘ (Cognitive Behavioral Therapy – CBT), …

Καλησπέρα σας! Ονομάζομαι Λία κι είμαι 29 ετών. Τους τελευταίους μήνες ήρθε στο χώρο εργασίας ένας νεαρός 26 ετών τον οποίο συμπάθησα από την πρώτη στιγμή. Μου ἐμοιαζε σαν άγγελος εξ ουρανού. Ήρεμη προσωπικότητα, φιλίσυχος κτλ. Το θέμα είναι ότι εγώ αν κι έχω σχέση κάποιες φορές ένιωθα κάτι παραπάνω από το επαγγελματικό ενδιαφέρον. Λόγω του ότι 1ον δεν έπρεπε να αισθλανομαι έτσι και 2ον δεν ήταν αυτό που έβλεπα εγώ (δηλαδή αποδείχθηκε αρκετά πονηρός και αρνητικός σε πολλά θέματα) έγινα αρκετά επιθετική απέναντί του με αποτέλεσμα να κοντραρόμαστε συχνά. Φεύγει μόνιμα εξωτερικό. Η τελευταία μας επικοινωνία δεν ήταν και η καλύτερη. Τσακωθήκαμε. Δε θέλω να φύγει και να είμαστε έτσι. Θέλω να επανορθώσω αλλά έχω πρόβλημα επικοινωνίας και ντρέπομαι να εκφράζομαι . Τι θα μπορούσα να κάνω; Σε 3 μέρες φεύγει. Ευχαριστώ.

Τι είναι η κατάθλιψη; Ποια είδη κατάθλιψης υπάρχουν; Πώς τα αναγνωρίζουμε; Ποιες θεραπείες συνίστανται για την κατάθλιψη; Και τι πρέπει να γνωρίζουμε για τα αντικαταθλιπτικά;
Από την καθηγήτρια Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Αναστασία Καλαντζή – Αζίζι.

Η κατάθλιψη είναι μία διαταραχή που επηρεάζει τη διάθεση, τις σκέψεις και συνήθως συνοδεύεται από σωματικές ενοχλήσεις. Επηρεάζει τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου, τον ύπνο του, τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό του και τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και αντιλαμβάνεται. Η κατάθλιψη δεν είναι το ίδιο με το φυσιολογικό, καταθλιπτικό συναίσθημα που περνά γρήγορα και έχει μικρότερη ένταση. Στην κατάθλιψη το καταθλιπτικό συναίσθημα έχει μεγάλη ένταση, διαρκεί περισσότερο και οδηγεί σε έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου σε πολλούς τομείς της ζωής του.

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης και πώς τα αναγνωρίζουμε;
Παρακάτω αναφέρονται οι κύριοι τύποι καταθλιπτικών διαταραχών. Ωστόσο, και στα πλαίσια του κάθε τύπου υπάρχουν διαφοροποιήσεις στον αριθμό των συμπτωμάτων, την σοβαρότητα και την εμμονή τους.
Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή: Εκδηλώνεται με ένα συνδυασμό συμπτωμάτων που επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να εργαστεί, να μελετήσει, να κοιμηθεί, να φάει, και να απολαύσει ευχάριστες δραστηριότητες, όπως έκανε στο παρελθόν. Ένα τέτοιο επεισόδιο κατάθλιψης μπορεί να συμβεί μόνο μία φορά, αλλά συνήθως συμβαίνει περισσότερες.
Δυσθυμική Διαταραχή: Είναι μία χρόνια καταθλιπτική διάθεση, που το άτομο την έχει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, τις περισσότερες ημέρες, για τουλάχιστον 2 χρόνια. Δεν καθιστά το άτομο ανίκανο, αλλά εξαιτίας της μακροχρόνιας καταθλιπτικής διάθεσης, δεν το αφήνει να αισθανθεί και να λειτουργήσει καλά.
Διπολικές Διαταραχές (Ι και ΙΙ): Στις Διπολικές διαταραχές τα άτομα παρουσιάζουν διαστήματα κατάθλιψης και διαστήματα ευφορικής διάθεσης που ονομάζεται μανία και χαρακτηρίζεται από υπερκινητικότητα, διέγερση και επιταχυμένο ρυθμό ομιλίας- συχνά με διαταραγμένη σκέψη ή διαστήματα υπομανίας. Η υπομανία είναι ένα σύνδρομο παρόμοιο με την μανία, αλλά όχι τόσο βαρύ ή έντονο και δεν επηρεάζει τόσο σημαντικά την λειτουργικότητα. Σε κάποιες περιπτώσεις η υπομανία αυξάνει την λειτουργικότητα του ατόμου και η φάση της υπομανίας βιώνεται από το άτομο σαν θετική εμπειρία.
Κυκλοθυμική Διαταραχή: Το βασικό χαρακτηριστικό της Κυκλοθυμικής Διαταραχής είναι μία χρόνια κατάσταση διαταραχής της διάθεσης που παρουσιάζει συνεχώς διακυμάνσεις. Έτσι, για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 2 ετών παρατηρούνται πολυάριθμες περίοδοι με υπομανιακά συμπτώματα καθώς και πολυάριθμες περίοδοι με καταθλιπτικά συμπτώματα, που δεν πληρούν όμως ποτέ τα κριτήρια για Μανιακό ή Μείζον Καταθλιπτικό επεισόδιο.
Καταθλιπτική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη διαφορετικά. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται κυρίως:
– η προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή (δηλαδή η εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων όπως περιγράφονται στο 3, λίγες μέρες πριν την έναρξη της έμμηνου ρύσης)
– η ελάσσων καταθλιπτική διαταραχή (όπου τα συμπτώματα δεν έχουν την ίδια βαρύτητα με αυτά της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής)
– η υποτροπιάζουσα βραχεία καταθλιπτική διαταραχή (όπου τα συμπτώματα είναι μεν σημαντικής βαρύτητας, δεν διαρκούν όμως αρκετά ώστε να πληρούν τα κριτήρια της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής)
– η μεταψυχωσική καταθλιπτική συνδρομή, η εμφάνιση δηλαδή καταθλιπτικών συμπτωμάτων ως συνέχεια ενός ψυχωτικού επεισοδίου.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Κατάθλιψης;
Η Κατάθλιψη εμφανίζεται με μία σειρά από συμπτώματα που επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου. Δεν είναι απαραίτητο κάποιος που έχει κατάθλιψη να παρουσιάζει όλα τα συμπτώματα της διαταραχής. Ορισμένοι άνθρωποι παρουσιάζουν πολλά, ορισμένοι λιγότερα. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων διαφέρει σε κάθε άτομο, αλλά διαφοροποιείται και στο ίδιο άτομο με την πάροδο του χρόνου.
Πιο συγκεκριμένα, τα κύρια συμπτώματα που μπορεί να εμφανίσει κάποιος όταν έχει κατάθλιψη, είναι τα εξής:
1. Καταθλιπτική διάθεση που διαρκεί το μεγαλύτερο τμήμα της ημέρας και σχεδόν κάθε μέρα, για ένα διάστημα δύο βδομάδων.
2. Απώλεια της ευχαρίστησης και μείωση του ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που στο παρελθόν το άτομο ήθελε, και του άρεσε να κάνει.
3. Άγχος παρατηρείται ορισμένες φορές με τη μορφή εσωτερικής δυσφορίας, φόβου, αισθήματος επικείμενου κινδύνου.
4. Διαταραχές στον ύπνο. Το σύμπτωμα αυτό παρουσιάζεται με διάφορους τρόπους. Έτσι μερικοί άνθρωποι με κατάθλιψη κοιμούνται πάρα πολλές ώρες, μερικοί δεν μπορούν να κοιμηθούν καθόλου, ενώ άλλοι κάνουν πολύ ακανόνιστο ύπνο, δηλαδή ξυπνούν πολλές φορές στη διάρκεια της νύχτας ή δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν. Η πιο συνηθισμένη διαταραχή του ύπνου είναι η πρωινή αφύπνιση, στην οποία το άτομο ξυπνά πολύ νωρίς το πρωί και δεν μπορεί να ξανακοιμηθεί.
5. Διαταραχές της όρεξης. Συνήθως η κατάθλιψη προκαλεί απώλεια της όρεξης, με πιθανό επακόλουθο την απώλεια βάρους. Ωστόσο μπορεί σε μικρότερη συχνότητα να παρατηρηθεί το αντίθετο σύμπτωμα, δηλαδή αυξημένη όρεξη για φαγητό και αύξηση του σωματικού βάρους καθώς και κρίσεις βουλιμίας με υπερφαγικά επεισόδια.
6. Κόπωση, εξάντληση, απώλεια ενεργητικότητας. Συχνά το άτομο παραπονιέται ότι αισθάνεται κόπωση ή εξάντληση, σαν όλη η ενέργεια ή η ζωτικότητά του να έχει φύγει. Μπορεί να παραμείνει σε αδράνεια για όλη τη διάρκεια της ημέρας.
7. Ελάττωση της σεξουαλικής διάθεσης. Ακόμα και αν το άτομο έχει σεξουαλικές επαφές, δεν το επιθυμεί και δεν του προκαλεί καμία ευχαρίστηση.
8. Ανημπόρια, έλλειψη ελπίδας, ανησυχία και απαισιοδοξία για το μέλλον. Το άτομο τα βλέπει όλα μαύρα και πιστεύει πως έτσι θα παραμείνουν.
9. Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη σκέψη, τη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων. Η ενασχόληση με τις καταθλιπτικές σκέψεις είναι τόσο έντονη και επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό τη συγκέντρωση ώστε συχνά τα άτομα με κατάθλιψη αναφέρουν δυσκολία στο διάβασμα ή στην παρακολούθηση τηλεόρασης.
10. Αισθήματα και σκέψεις ενοχής, αναξιότητας και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Σωματικά συμπτώματα που δεν ερμηνεύονται από ιατρικές εξετάσεις και δεν ανταποκρίνονται σε φαρμακευτική αγωγή και θεραπεία όπως : πονοκέφαλοι, πόνοι στη μέση, κράμπες, ναυτία, εμετός, δυσκοιλιότητα, δυσκολία στην αναπνοή, πόνος στο στήθος.
12. Εμμονή σε σκέψεις θανάτου και ιδέες αυτοκτονίας. Μερικές φορές το άτομο που έχει κατάθλιψη νιώθει τόσο απελπισμένο που κάνει σκέψεις αυτοκτονίας. Η απόπειρα αυτοκτονίας είναι η πιο σοβαρή και επικίνδυνη επιπλοκή της κατάθλιψης. Σε άτομα με βαριά κατάθλιψη ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι ιδιαίτερα αυξημένος

 Ποια είναι τα αίτια της κατάθλιψης;
Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός λόγος που να ερμηνεύει την εκδήλωση της κατάθλιψης. Έρευνες ετών έχουν εντοπίσει ορισμένους παράγοντες που φαίνεται να συνδέονται με την εμφάνιση της συγκεκριμένης διαταραχής. Η κατάθλιψη μπορεί να θεωρηθεί ως το τελικό κοινό αποτέλεσμα μιας ποικιλίας παραγόντων που αλληλεπιδρούν με την ιδιοσυστασία κάθε ατόμου. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, οι διάφορες ερμηνείες για την αιτιολογία της κατάθλιψης δεν είναι αντικρουόμενες αλλά συμπληρώνουν η μία την άλλη.
Ορισμένοι από τους κυριότερους παράγοντες, που θεωρούνται αίτια της κατάθλιψης, είναι οι εξής:
Γενετικοί παράγοντες. Βιολογικοί παράγοντες.
α) Έχει βρεθεί ότι μερικές ασθένειες μπορεί να ευθύνονται για την εμφάνιση της κατάθλιψης. Οι ασθένειες αυτές δρουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και επηρεάζουν την λειτουργία των περιοχών του εγκεφάλου που ρυθμίζουν το συναίσθημα. Τέτοιες παθήσεις είναι οι εξής:
– Παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, όπως η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
– Ενδοκρινικές και μεταβολικές παθήσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός.
– Λοιμώξεις που δρουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, όπως το Aids και η λοιμώδης μονοπυρήνωση.
– Μερικές μορφές καρκίνου (π.χ παγκρέατος) Διάφορα φάρμακα όπως η κορτιζόνη και ουσίες όπως το αλκοόλ και το χασίς προκαλούν κατάθλιψη. Όπως φαίνεται από τα παραπάνω η διερεύνηση του ιατρικού ιστορικού του ατόμου είναι απαραίτητη για την διάγνωση της κατάθλιψης. β) Επιστημονικές έρευνες συνδέουν τη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών με την κατάθλιψη. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος δύο νευροδιαβιβαστών, της νοραδρεναλίνης και της σεροτονίνης.
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες.
α) Πρώιμες εμπειρίες που συσχετίζονται με κάποια σημαντική απώλεια (πχ. Θάνατος αγαπημένου προσώπου, διαζύγιο γονέων) και τις οποίες το άτομο τις βίωσε ως έντονα αρνητικές, πιθανόν το καθιστούν περισσότερο ευάλωτο σε ανάλογες εμπειρίες και αυξάνουν την πιθανότητα να εμφανίσει κατάθλιψη ως απάντηση σε αυτές β) αρνητικά γεγονότα ζωής, όπως θάνατος αγαπημένου προσώπου, διάλυση προσωπικής σχέσης, ανεργία, οικονομικές δυσκολίες, σε συνδυασμό με την υποκειμενική αίσθηση αδυναμίας αντιμετώπισής τους αυξάνουν τον κίνδυνο για κατάθλιψη. γ) ως συνέπεια των παραπάνω το άτομο έχει διαμορφώσει μία αρνητική θεώρηση του εαυτού, του κόσμου και του μέλλοντος.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Beck, ο τρόπος με τον οποίο το άτομο με καταθλιπτικόμορφο τρόπο σκέψης αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει τον κόσμο γύρω του, χαρακτηρίζεται από αρνητικές σκέψεις και αρνητικά συμπεράσματα για την ζωή και τον εαυτό του, τους άλλους και το μέλλον. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά την αρνητική θεώρηση του εαυτού, το άτομο "βλέπει" τον εαυτό του ως ανεπαρκή, ανάξιο, άχρηστο, ανεπιθύμητο, ελαττωματικό και νιώθει ότι μειονεκτεί σε φυσικά, ψυχολογικά, διανοητικά, ηθικά και κοινωνικά χαρίσματα. Στα πλαίσια της αρνητικής θεώρησης του κόσμου, το άτομο "βλέπει" το περιβάλλον του σαν ιδιαίτερα απαιτητικό και απαγορευτικό στις ατομικές του επιδιώξεις, και αισθάνεται πως έχει απορριφθεί από αυτό. Νιώθει τέλος ότι ο κόσμος στερείται νοήματος ή σημασίας και δεν μπορεί να αντλήσει από αυτόν καμία χαρά και ευχαρίστηση. Το άτομο με κατάθλιψη σκέφτεται ότι το μέλλον του θα είναι ζοφερό, αρνητικό, χωρίς πιθανότητα να βιώσει ευχάριστες καταστάσεις ή να του συμβούν ευχάριστα πράγματα ή δεν "βλέπει" καθόλου μέλλον.

Πρέπει να πάρω φάρμακα για την κατάθλιψη;
Υπάρχουν πολλά είδη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. Ο μηχανισμός λειτουργίας τους διαφέρει, αλλά στοχεύουν κυρίως στην επαναφορά της ισορροπίας του συστήματος των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Ο ψυχίατρος σε κάθε ατομική περίπτωση επιλέγει το κατάλληλο φάρμακο και όταν δεν παρατηρείται βελτίωση το φάρμακο θα πρέπει να αντικαθίσταται από κάποιο άλλο.
Σήμερα κυκλοφορεί ένας μεγάλος αριθμός αντικαταθλιπτικών φαρμάκων με παρόμοια αποτελεσματικότητα. Μπορεί λοιπόν ο θεραπευτής να επιλέγει κάθε φορά το φάρμακο με βάση τον τύπο της κατάθλιψης, την ηλικία του ατόμου, την συνύπαρξη άλλων νοσημάτων, πιθανές προηγηθείσες θεραπείες κ.λ.π.
Πώς βοηθούν το άτομο τα αντικαταθλιπτικά; 
Τα καταθλιπτικά συμπτώματα που είναι πολύ πιθανόν να μειωθούν με την χρήση φαρμάκων, είναι αυτά που σχετίζονται με το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα: διαταραχή στην όρεξη και απώλεια βάρους, διαταραχή στον ύπνο (ιδίως πολύ πρωινό ξύπνημα), ελαττωμένη ενεργητικότητα, ελαττωμένη σεξουαλική διάθεση, απώλεια ευχαρίστησης, επιβράδυνση της σκέψης, του λόγου και των κινήσεων, εκνευρισμός, ανησυχία, ένταση, μεταβολές της συναισθηματικής διάθεσης στη διάρκεια της ημέρας (π.χ. καταθλιπτική διάθεση το πρωί).
Πρέπει να τονισθεί ότι τα σύγχρονα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δεν προκαλούν εξάρτηση.
Η αποτελεσματικότητα αυτής της κατηγορίας ψυχοφαρμάκων θεωρείται δεδομένη. Έρευνες που έχουν διεξαχθεί την τελευταία δεκαετία δείχνουν ότι η αποτελεσματικότητα της γνωσιακής συμπεριφοριστικής θεραπείας δεν είναι μικρότερη από αυτή της φαρμακοθεραπείας. Η πλειονότητα αυτών των ερευνών δείχνει ότι η παράλληλη χρήση των δύο μορφών θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι ανώτερη της μεμονωμένης χρήσης μιας εκ των δύο. Για την αναγκαιότητα λήψης φαρμάκων καλό είναι να γνωρίζετε τα παραπάνω και να συζητήσετε με τον θεραπευτή σας τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης που είναι κατάλληλοι για εσάς.

Βοηθούν οι ψυχοθεραπείες στην κατάθλιψη;
Οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις βοηθούν κυρίως στην μείωση των "ψυχολογικών συμπτωμάτων" της κατάθλιψης, όπως: χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη ελπίδας, αίσθημα ανημπόριας, συναισθήματα ενοχής, σκέψεις για αυτοκτονία. Η βελτίωση αυτή οδηγεί με την σειρά της στην ανακούφιση "σωματικών συμπτωμάτων".
Η συμπεριφοριστική και η γνωσιακή – συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία συγκαταλέγονται στις περισσότερο διαδεδομένες ψυχοθεραπείες για την κατάθλιψη, και η αποτελεσματικότητα τους βασίζεται σε κλινικά ερευνητικά δεδομένα.
 Η συμπεριφοριστική θεραπεία χρησιμοποιεί τεχνικές που αποσκοπούν στην αύξηση δραστηριοτήτων μέσω των οποίων ο ασθενής αντλεί ευχαρίστηση και ικανοποίηση, βοηθά το άτομο να αναπτύξει δεξιότητες και ικανότητες για να μπορεί να αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά δύσκολα γεγονότα ζωής καθώς και να ανακτήσει τις κοινωνικές του δεξιότητες όταν αυτές έχουν εκλείψει.
Η γνωσιακή – συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία συμπεριλαμβάνει την εκμάθηση νέων τρόπων συμπεριφοράς, αλλά κυρίως εστιάζει στο να αλλάξει τον λανθασμένο τρόπο σκέψης που επικρατεί στην κατάθλιψη, και να βοηθήσει το άτομο να αξιολογεί πιο αντικειμενικά την πραγματικότητα.
Πιο συγκεκριμένα, έρευνες έχουν δείξει ότι η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, σε τέτοιο βαθμό ώστε η αποτελεσματικότητά της να συγκρίνεται με αυτή των φαρμάκων.
Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία της κατάθλιψης βασίζεται στην κλινική παρατήρηση ότι η καταθλιπτική διάθεση συσχετίζεται με έναν αρνητικό τρόπο σκέψης. Πολλές φορές εξαιτίας κάποιων σημαντικών γεγονότων μπορεί να ενεργοποιηθούν βαθύτερα αρνητικά σχήματα, που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση και καθιστούν το άτομο επιρρεπές στην κατάθλιψη. Η ενεργοποίηση των σχημάτων αυτών προκαλεί μία σειρά αυτόματων αρνητικών σκέψεων οι οποίες εντείνουν την καταθλιπτική διάθεση, η οποία με την σειρά της ανατροφοδοτεί αυτόν τον τρόπο σκέψης.
Αυτό αποτελεί μία ενεργητική επίλυση προβλημάτων. Η εξάσκηση σε νέες ικανότητες και τεχνικές, μεταξύ των θεραπευτικών συνεδριών (εργασίες για το σπίτι), είναι κεντρικό μέρος της θεραπείας. Ένας βασικός στόχος της γνωσιακής-συμπεριφοριστικής θεραπείας είναι να εφοδιάσει το άτομο που έχει κατάθλιψη με εργαλεία, που θα μπορεί να χρησιμοποιήσει για την αντιμετώπιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και για την αποφυγή νέων επεισοδίων. Το άτομο δηλαδή προετοιμάζεται ώστε να λειτουργεί, χωρίς τη βοήθεια του θεραπευτή, για την αντιμετώπιση αντίξοων μελλοντικών συνθηκών ή υποτροπών.
Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία εστιάζει στα πρακτικά αποτελέσματα. Το βασικό ερώτημα δεν είναι πώς έφτασε κανείς στο πρόβλημα, αλλά με ποιόν τρόπο θα βοηθηθεί πρακτικά και άμεσα. Οι περισσότεροι άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη, έχουν ωφεληθεί ιδιαίτερα από την συμμετοχή τους στις παραπάνω ψυχοθεραπείες.
Απόσπασμα από το βιβλίο Ευθυμίου, Κ., Μαυροειδή, Αθ., Παυλάτου, Ε. Καλαντζή -Αζίζι, Α. (2006). Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας. Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπιση τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Η οριακή ή μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας (Borderline Personality Disorder), χαρακτηρίζεται από ασταθή ψυχική διάθεση και συμπεριφορά καθώς και από χαώδης διαπροσωπικές σχέσεις.

Οι επιθανάτιες εμπειρίες που αναφέρουν πολλοί άνθρωποι, δεν προέρχονται παρά από διαταραχές στην φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου τους, είναι το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν ερευνητές του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου και του Συμβουλίου Ιατρικής Έρευνας του Κέιμπριτζ.
Σύμφωνα με τους ειδικούς όλες αυτές οι διηγήσεις δεν είναι παρά «τρικ»του μυαλού και όχι αυθεντικές περιηγήσεις στο υπερπέραν. «Ο εγκέφαλός μας είναι πολύ ικανός στο να μας εξαπατά», δηλώνει χαρακτηριστικά η Δρ Καρολάιν Βατ.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, πολλές από τις συνήθεις επιθανάτιες αναφορές μπορούν να εξηγηθούν με βάση την προσπάθεια του εγκεφάλου να βγάλει νόημα από τις ασυνήθιστες αισθήσεις και αντιλήψεις που λαμβάνουν χώρα στη διάρκεια ενός τραυματικού συμβάντος.
«Πολλοί άνθρωποι που βιώνουν μια επιθανάτια εμπειρία, δεν βρίσκονται σε πραγματικό κίνδυνο να πεθάνουν, αλλά οι περισσότεροι νομίζουν πως είναι. Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι όλες οι όψεις μιας επιθανάτιας εμπειρίας έχουν βιολογική βάση», δήλωσε η Δρ Βατ.
Σε μία τυπική περίπτωση επιθανάτιας εμπειρίας, όσοι τη βιώνουν, έχουν την (εσφαλμένη) επίγνωση πως έχουν πεθάνει, κάτι όμως που συμβαίνει επίσης και σε μια σπάνια νευρολογική διαταραχή, το σύνδρομο Cotard, στην οποία ο άνθρωπος πιστεύει ότι είναι ήδη νεκρός.
Συνηθισμένες είναι και οι αναφορές για εξωσωματικές εμπειρίες, στις οποίες συνήθως οι άνθρωποι νιώθουν να «πλέουν» στον αέρα, πάνω από τον εαυτό τους και τους άλλους, μέσα σε ένα χώρο. Όμως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, τέτοιες εντυπώσεις μπορούν επίσης να δημιουργηθούν τεχνητά μέσω διέγερσης μιας συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου, η οποία ρυθμίζει την αντίληψη και την επίγνωση.
Όσο για το περίφημο «φως στην άκρη του σκοτεινού τούνελ», είναι κάτι που επίσης είναι δυνατό να προκληθεί τεχνητά στο εργαστήριο, ενώ κάτι ανάλογο βιώνουν καμία φορά και οι πιλότοι αεριωθουμένων, όταν υφίστανται μεγάλες επιταχύνσεις βαρύτητας (το φαινόμενο της υπερτασικής συγκοπής).
Αμερικανοί ερευνητές πιστεύουν ότι το «τούνελ» προκαλείται από την ελλιπή τροφοδοσία αίματος και οξυγόνου στα μάτια.

Εξάλλου, τα δυνατά αισθήματα ευδαιμονίας και ευφορίας, επίσης κοινά στις επιθανάτιες εμπειρίες, είναι δυνατό να προκληθούν μέσω διαφόρων φαρμάκων.
Μεταξύ άλλων, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η ορμόνη νοραδρεναλίνη, που απελευθερώνεται από τον εγκέφαλο, μπορεί να δημιουργήσει έντονα θετικά συναισθήματα, ψευδαισθήσεις και άλλες ψυχικές εμπειρίες παρόμοιες με αυτές των επιθανάτιων.
Εν κατακλείδι, κατά τους επιστήμονες, «η επιστημονική εμπειρία δείχνει ότι όλες οι όψεις μιας επιθανάτιας εμπειρίας έχουν νευρο-φυσιολογική ή ψυχολογική Βάση».
Η έρευνα δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο Trends in Cognitive Science.
Πηγή: ΑΠΕ