Έμφραγμα του μυοκαρδίου: Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα ευθύνονται κατά προσέγγιση για έναν στους τρείς θανάτους στις ανεπτυγμένες κοινωνίες. Υπολογίζεται ότι κάθε μισό λεπτό στο Δυτικό κόσμο κάποιος θα χάσει τη ζωή του από κάποιο καρδιαγγειακό επεισόδιο (έμφραγμα-εγκεφαλικό).

Γράφει ο καρδιολόγος Γιώργος Λάζαρος

Το έμφραγμα του μυοκαρδίου οφείλεται σε απόφραξη ή σοβαρή στένωση των στεφανιαίων αρτηριών, δηλαδή των αρτηριών που τροφοδοτούν με αίμα την καρδιά με συνέπεια ένα τμήμα της καρδιάς να νεκρώνεται. Μεταξύ των ασθενών με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου το ποσοστό εκείνων με ηλικία μικρότερη των 40 ετών κυμαίνεται από 4 έως 10%. Από Ελληνικά στοιχεία προκύπτει ότι ο συνολικός ετήσιος αριθμός εμφραγμάτων στην Ελλάδα είναι περίπου 18.500 με μέση ηλικία εμφάνισης τα 68% και το 75% των εμφραγμάτων αφορούν το ανδρικό φύλο.

Το έμφραγμα είναι σοβαρή πάθηση με το 5% των ασθενών να πεθαίνουν κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του, ποσοστό που ανεβαίνει στο 10% περίπου 1 έτος μετά την εκδήλωση του εμφράγματος. Δυστυχώς ένα σημαντικό ποσοστό πεθαίνει πριν προφτάσει να φθάσει στο νοσοκομείο και δεχθεί ιατρική βοήθεια. Κατά συνέπεια είναι ιδιαίτερα σημαντική η ενημέρωση του πληθυσμού σχετικά με τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται το έμφραγμα έτσι ώστε να αναζητήσουν έγκαιρα ιατρική βοήθεια. Ο χρόνος από την εκδήλωση των συμπτωμάτων μέχρι την άφιξη στο νοσοκομείο είναι ιδιαίτερα σημαντικός όχι μόνο για τη διάσωση των ασθενών αλλά και για την αποφυγή καταστρεπτικών επιπλοκών όπως η καρδιακή ανεπάρκεια.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Το τυπικό σύμπτωμα της διακοπής της κυκλοφορίας του αίματος σε μία περιοχή της καρδιάς (ή της σοβαρής μείωσης αυτής) είναι ο αποκαλούμενος “στηθαγχικός πόνος”, ο οποίος παρουσιάζεται προοδευτικά επιδεινούμενος, δεν επηρεάζεται από τις κινήσεις ή τη θέση του σώματος και χαρακτηριστικά επιμένει με αμετάβλητη ένταση για περισσότερο από 20-30 λεπτά.

Οι ασθενείς μπορεί να το χαρακτηρίσουν ως βάρος, σφίξιμο, πλάκωμα, κάψιμο, ή πίεση στο θώρακα. Χαρακτηριστικά η ψηλάφηση-πίεση του θώρακα δεν αναπαράγει και δεν μεταβάλλει τα συμπτώματα.

Η εντόπιση του πόνου είναι συνήθως στο κέντρο του θώρακα πίσω από το στέρνο και αντανακλά στη ράχη, στα άνω άκρα (ιδίως στο αριστερό) με συχνότερο σημείο τον αγκώνα ή στον καρπό, ενώ μπορεί να αναφέρεται ενόχληση στο λαιμό την κάτω γνάθο και σπανιότερα στο πάνω μέρος της κοιλίας.

Ο πόνος μπορεί να συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, όπως κρύος ιδρώτας, ναυτία, κοιλιακό πόνο, δύσπνοια και λιποθυμία. Όταν ζητηθεί από τον ασθενή να δείξει το σημείο που εντοπίζεται το άλγος, εκείνος συνήθως τοποθετεί τη γροθιά του στην περιοχή του στέρνου.

Σε ηλικιωμένα άτομα (ηλικίας >75 ετών) σε γυναίκες και σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή νεφρική ανεπάρκεια τα ενοχλήματα μπορεί να είναι λιγότερο τυπικά όπως πόνος στην κοιλιά ή ανεξήγητη δύσπνοια και κόπωση και γι’ αυτό σε αυτές της περιπτώσεις ο δείκτης υποψίας πρέπει να είναι μεγαλύτερος.

Επίσης, πολύ σημαντικό για την ερμηνεία των συμπτωμάτων είναι η παρουσία στον ασθενή κάποιου από τους παράγοντες που προδιαθέτουν σε εμφάνιση καρδιοπάθειας και εμφράγματος όπως το κάπνισμα, η αυξημένη αρτηριακή πίεση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αυξημένες τιμές χοληστερόλης και το επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό για καρδιοπάθειες με πρώιμη εμφάνιση εμφράγματος σε συγγενείς πρώτου βαθμού.

Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, μετά την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης στην πατρίδα μας, παρατηρείται αύξηση των καρδιαγγειακών επεισοδίων που εκτιμάται έως και 20% σε όλα το ηλικιακά φάσματα. Η ανεργία, το άγχος η κατάθλιψη και ο πλημμελής προληπτικός έλεγχος είναι μερικά από τα αίτια.

Εάν τα συμπτώματα που περιγράφησαν παραπάνω εμφανιστούν σε κάποιο άτομο ειδικά αν υπάρχει κάποιος ή κάποιοι από τους προδιαθεσικούς παράγοντες τότε θα πρέπει να αναζητηθεί άμεσα ιατρική βοήθεια ειδικά σε εφημερεύον νοσοκομείο αν η υποψία εμφράγματος με βάση τα συμπτώματα είναι υψηλή.

Εκεί με την κλινική εξέταση, το ηλεκτροκαρδιογράφημα, τους υπερήχους καρδιάς και τις εξετάσεις αίματος θα αποκλειστεί ή θα επιβεβαιωθεί η διάγνωση του οξέος εμφράγματος. Όσο πιο έγκαιρα γίνει η διάγνωση, τόσο πιο έγκαιρη θα είναι η αντιμετώπιση και τόσο μεγαλύτερο κομμάτι της καρδιάς θα διασωθεί.

Σε περιπτώσεις που ο έλεγχος θέσει τη υποψία απόφραξης κάποιας από τις στεφανιαίες αρτηρίες τότε πραγματοποιείται στεφανιογραφία η οποία θα μας υποδείξει το αποφραγμένο αγγείο και στον ίδιο χρόνο μπορεί να γίνει αγγειοπλαστική (το αποκαλούμενο μπαλονάκι) και να αποκατασταθεί η βατότητα του αγγείου.

Σε νοσοκομεία που δεν υπάρχει δυνατότητα στεφανιογραφίας εφαρμόζονται εναλλακτικές θεραπείες με πολύ καλά αποτελέσματα, όπως η φαρμακευτική διάλυση του πήγματος που αποφράσει τη στεφανιαία αρτηρία με ενδοφλέβια χορήγηση θρομβολυτικών παραγόντων. Στην τελευταία περίπτωση η αγγειοπλαστική μπορεί να γίνει σε δεύτερο χρόνο με μεταφορά του ασθενούς σε νοσοκομείο που έχει δυνατότητες στεφανιογραφίας-αγγειοπλαστικής.

Σημαντική η πρόληψη

Από όλα τα παραπάνω είναι σαφές ότι η πρόληψη του εμφράγματος είναι ιδιαίτερα σημαντική για μία νόσο με τόσο υψηλή θνησιμότητα και καταστροφικές επιπλοκές. Το οικογενειακό ιστορικό είναι ένας μη τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου που σημαίνει ότι όποιος τον έχει δεν μπορεί τουλάχιστον σήμερα να τον αναστείλει με κάποια παρέμβαση.

Ωστόσο, πέρα από αυτόν όλοι οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση στενωμάτων αρχικά και απόφραξης απώτερα όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, χοληστερόλη και σάκχαρο μπορεί να ελεγχθούν με τις κατάλληλες παρεμβάσεις είτε υγιεινοδιαιτητικές (σωστή διατροφή με βάση το μεσογειακό πρότυπο διατροφής που περιλαμβάνει ελαιόλαδο, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ψάρια και λευκό κρέας, καθώς και με τον περιορισμό του μαγειρικού άλατος και την επαρκή σωματική δραστηριότητα με περπάτημα 30-45λεπτά τουλάχιστον 5 φορές την εβδομάδα), είτε φαρμακευτικές όπου απαιτούνται.

Το κάπνισμα (κυρίως το ενεργητικό αλλά και το παθητικό) σε κάθε περίπτωση και ακόμα ειδικότερα επί παρουσίας θετικού οικογενειακού ιστορικού αποτελεί τον κυρίαρχο παράγοντα κινδύνου για πρώιμη εκδήλωση εμφράγματος.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και ο τακτικός καρδιολογικός έλεγχος, κλινικός και εργαστηριακός με ηλεκτροκαρδιογράφημα, εξετάσεις αίματος και υπερηχογράφημα και τεστ κοπώσεως κατά περίπτωση για την πρώιμη αναγνώριση συμπτωμάτων που συνδέονται με καρδιοπάθειες και την εφαρμογή κατάλληλων θεραπευτικών μέτρων.

Σε ατυχείς περιπτώσεις που εμφανίζονται συμπτώματα συμβατά με οξύ έμφραγμα η αντίδραση του πάσχοντος και του περιβάλλοντος του πρέπει να είναι άμεσες για την αποφυγή καταστροφικών επιπλοκών.

Γιώργος Λάζαρος,

Καρδιολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ

Α’ Πανεπιστημιακή καρδιολογική Κλινική

Ιπποκράτειο Γ.Ν. Αθηνών

 

Σχετικά άρθρα