Τι είναι ο καρκίνος του πρωκτού;
Ο πρωκτικός σωλήνας είναι το κατώτερο τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα, το οποίο ουσιαστικά συνδέει τον σωλήνα αυτό με το εξωτερικό του σώματος. Ο πρωκτικός σωλήνας περιβάλλεται από μύες που κρατάν τον πρωκτικό σωλήνα κλειστό, εκτός από την ώρα της αφόδευσης για την οποία χαλαρώνουν.
Γράφει ο Μάνος Πραματευτάκης, MD, PhD, Γενικός Χειρουργός (pramateftakis.gr)
Ο καρκίνος του πρωκτού ξεκινάει από τα κύτταρα του δέρματος του πρωκτικού ανοίγματος, ή των πρώτων εκατοστών του πρωκτού. Τα κύτταρα αυτά προκαλούν καρκίνους πλακώδους επιθηλίου. Κύτταρα τα οποία έχουν γίνει καρκινικά, αλλά ακόμα δεν έχουν διηθήσει το δέρμα, προκαλούν νοσήματα που χαρακτηρίζουμε ως δυσπλασίες υψηλού βαθμού, γνωστές και ως νόσος του Bowen.
Πόσο κοινός είναι ο καρκίνος του πρωκτού;
Αρκετά ασυνήθιστος. Αποτελεί το 1-2% των καρκίνων του γαστρεντερικού σωλήνα. Μιλάμε για ένα ποσοστό περίπου 13 φορές μικρότερο από τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Ποιος κινδυνεύει;
Ο καρκίνος του πρωκτού είναι συχνά συνδεδεμένος με τον ιό HPV (human papilloma virus). Ο ιός αυτός προκαλεί κονδυλώματα μέσα και γύρω από τον πρωκτό, όπως επίσης και στον τράχηλο των γυναικών. Είναι επίσης συνδεδεμένος με τον καρκίνο του τραχήλου.
Ως παράγοντες κινδύνου θεωρούνται παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν την πιθανότητα κάποιου ατόμου να νοσήσει. Πέραν του ιού HPV, άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι :
- Ηλικία (οι περισσότεροι ασθενείς είναι άνω των 50 ετών)
- Πρωκτικό σεξ
- Κάπνισμα (χημικά συστατικά του καπνίσματος αυξάνουν τον κίνδυνο των περισσοτέρων καρκίνων, όπως και του πρωκτού)
- Ανοσοκαταστολή (Άτομα με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως ασθενείς με HIV, μεταμοσχευμένοι ασθενείς ή υπό θεραπεία που καταστέλει το ανοσοποιητικό)
- Χρόνια τοπική φλεγμονή (χρόνια παρουσία πρωκτικής φλεγμονής από πχ ανοιχτές πληγές ή συρίγγια – αυτός ο παράγοντας κινδύνου είναι αρκετά αδύναμος)
- Πυελική ακτινοβολία (άτομα τα οποία έχουν υποβληθεί σε ακτινοβολία για νόσου του ορθού, προστάτη, ουροδόχου κύστεως ή τραχήλου)
- Μπορεί κάπως να αποφευχθεί;
Λίγοι καρκίνοι μπορούν να προληφθούν πλήρως. Μία καλή τακτική είναι να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε τους παράγοντες κινδύνου. Αποφυγή μόλυνσης με ιό HPV ή HIV μέσω του πρωκτικού σεξ. Η χρήση προφυλακτικού σε κάθε σεξουαλική επαφή είναι απαραίτητη. Δεν εξαλείφει τον κίνδυνο μόλυνσης, αλλά σίγουρα τον μειώνει σημαντικά. Επίσης, η διακοπή καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο διαφόρων τύπων καρκίνου.
Επίσημο πρόγραμμα screening για τον καρκίνο του πρωκτού (όπως δηλαδή γίνεται για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του μαστού ή του τραχήλου) δεν υπάρχει. Άτομα υψηλού κινδύνου όμως, μπορούν να κάνουν κάποιο συστηματικό έλεγχο.
Μπορεί να γίνει πρωκτοσκόπηση ή βιοψία του πρωκτικού δέρματος για να εξεταστούν τα πρωκτικά κύτταρα. Η εξέταση αυτή είναι ανάλογη του τεστ Παπ στις γυναίκες. Σε περίπτωση εύρεσης μη φυσιολογικών κυττάρων προχωράμε σε ποιο εξειδικευμένες εξετάσεις.
Άτομα υψηλού κινδύνου για τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου πρέπει να μιλήσουν με τον γιατρό τους για κάποιον συστηματικό έλεγχο του πρωκτού.
Στα άτομα αυτά συμπεριλαμβάνονται HIV θετικοί ασθενείς, άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, άτομα με πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους και γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του κονδυλώματα γεννητικών οργάνων ή προ-καρκινικές εξαλλαγές.
Ποια είναι τα συμπτώματα του πρωκτικού καρκίνου;
Το θετικό είναι ότι τα συμπτώματα του συγκεκριμένου τύπου καρκίνου μπορούν να αναγνωριστούν νωρίς, διότι ο πρωκτός είναι όργανο το οποίο μπορεί να εκτιμηθεί και να εξεταστεί εύκολα.
Συμπτώματα μπορεί να είναι:
- Αιμορραγία από τον πρωκτό
- Το συναίσθημα ενός ψηλαφητού όγκου
- Πόνος στην περιοχή του πρωκτού
- Αλλαγή στις συνήθειες κενώσεων (δυσκολία αφόδευσης ή διάρροιες)
- Αλλαγή της μορφής των κοπράνων σε πιο λεπτά (σαν μολύβι)
- Παραγωγή βλέννης ή πύου από τον πρωκτό
- Μεγεθυμένοι λεμφαδένες στην πρωκτική ή τις βουβωνικές χώρες
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα παραπάνω συμπτώματα δεν σημαίνουν ότι κάποιος πάσχει από καρκίνο, και μπορεί να προκληθούν και από πολύ πιο απλά νοσήματα, όπως τις αιμορροΐδες ή κάποιο συρίγγιο. Εφιστούμε την προσοχή σας στο γεγονός ότι όταν έχετε κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα, πρέπει οπωσδήποτε να εξεταστείτε από κάποιον ιατρό που γνωρίζει καλά τα νοσήματα της περιοχής αυτής.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Συμπτώματα που προαναφέρθηκαν ή κάποιο θετικό τεστ από κυτταρολογική εξέταση του πρωκτού μέσω πρωκτοσκόπησης, οδηγούν στην λεπτομερή εκτίμηση του πρωκτικού σωλήνα, συνήθως υπό την επήρεια κάποιας μέθης.
Αν βρεθεί κάποια περιοχή που νοσεί, θα παρθούν πολλαπλές βιοψίες. Εάν οι βιοψίες δείξουν την παρουσία καρκίνου, τότε προχωράμε σε πιο αναλυτικές εκτιμήσεις τις περιοχής, μέσω μαγνητικής τομογραφίας ή/και διορθικού υπερηχογραφήματος.
Θεραπεύεται ο καρκίνος του πρωκτού;
Η θεραπεία του πρωκτικού καρκίνου είναι τις περισσότερες φορές επιτυχής. Διακρίνουμε 3 τρόπους θεραπείας:
- Ακτινοθεραπεία: Υψηλές δόσεις ακτινοβολίας που καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα πλήρως
- Χειρουργείο: Αφαίρεση και απομάκρυνση του καρκίνου
- Χημειοθεραπεία
Συνδυαστικές μορφές θεραπείας με κάποια από τα παραπάνω είναι σήμερα η standard θεραπεία των περισσότερων πρωκτικών καρκίνων. Όταν κάποιος καρκίνος βρεθεί σε πρώιμο στάδιο, συχνά φτάνει μόνο και μία «τοπική» εκτομή, η οποία δεν επηρεάζει καθόλου τους μύες γύρω από τον πρωκτό.
Θα χρειαστώ κολοστομία μετά την θεραπεία μου;
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όχι. Μόνο σε περιπτώσεις που ο όγκος δεν απαντήσει στις θεραπείες που αναφέραμε, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αφαίρεση του ορθικού και πρωκτικού σωλήνα, σε μια επέμβαση που ονομάζεται κοιλιοπερινεϊκή εκτομή. Μόνο σε αυτές τις περιπτώσεις δημιουργείται κολοστομία.
Και μετά την θεραπεία;
Χρειάζεται λεπτομερές και αυστηρό follow-up. Όπως προαναφέρθηκε, οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του πρωκτού απαντούν στην θεραπεία, και σε περίπτωση που υπάρξει υποτροπή (επανεμφάνιση) της νόσου, αν αυτή ανακαλυφθεί νωρίς μπορεί κι αυτή να αντιμετωπιστεί με τοπικά θεραπευτικά σχήματα.
Πάρα πολύ σημαντικό είναι να παρακολουθείται ο ασθενής στενά από τον χειρουργό του, για να αποφύγουμε την πιθανότητα να μην δούμε κάποια υποτροπή.
Αν και ο καρκίνος του πρωκτού αποτελεί ασυνήθιστη νόσο η οποία μας τρομάζει, είναι ένας τύπος καρκίνου ο οποίος αν διαγνωστεί εγκαίρως έχει ψηλές πιθανότητες ίασης, πολλές φορές και μόνο με χημειο-ακτινοθεραπεία. Επισκεφτείτε τον χειρουργό νωρίς αν και όταν παρουσιαστούν συμπτώματα και ακολουθήστε το προτεινόμενο πρόγραμμα παρακολούθησης αυστηρά.
Μάνος Πραματευτάκης MD, PhD
Επίκουρος Καθηγητής ΧειρουργικήςΑριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης
Εξειδικευμένος χειρούργος παθήσεων παχέος εντέρου, πρωκτού και εντερικών νοσημάτων
Ειδικευθείς/ εξειδικευθείς στη Μ. Βρετανία
