Τι είναι η ορθοκήλη;
Η ορθοκήλη είναι μία πρόπτωση του πρόσθιου τοιχώματος του ορθού προς τον κόλπο. Το τοίχωμα του ορθού μπορεί να γίνει λεπτό και αδύναμο, με αποτέλεσμα την πρόπτωσή του προς τον κόλπο, όταν πιέζουμε προς τα κάτω για την αφόδευση.
Γράφει ο Μάνος Πραματευτάκης, MD, PhD, Γενικός Χειρουργός (pramateftakis.gr)
Η ορθοκήλη παρουσιάζεται στις γυναίκες, όπου το πρόσθιο τοίχωμα του ορθού βρίσκεται σε άμεση επαφή με το οπίσθιο τοίχωμα του κόλπου.
Η περιοχή μεταξύ των δύο αυτών τοιχωμάτων ονομάζεται «ορθοκολπικό διάφραγμα», και είναι μία περιοχή η οποία μπορεί να εξασθενίσει στις γυναίκες για διάφορους λόγους. Το ορθό δεν είναι το μόνο όργανο το οποίο μπορεί να «πιέσει» προς τον κόλπο. Το ίδιο μπορεί να κάνει και η ουροδόχος κύστη, προκαλώντας την κυστεοκήλη.
Στην περίπτωση που έλικες λεπτού εντέρου πιέζουν τον κόλπο από ψηλά, δημιουργείται η εντεροκήλη. Και άνδρες ασθενείς μπορεί να δημιουργήσουν ορθοκήλη, αλλά είναι αρκετά σπάνιο και, βέβαια, όχι προς τον κόλπο (ο οποίος δεν υπάρχει) αλλά προς το περίνεο.
Η ορθοκήλη μπορεί να παρουσιαστεί μόνη της, χωρίς συνοδές παθήσεις. Αρκετές φορές παρουσιάζεται ως μέρος μιας γενικευμένης αδυναμίας του πυελικού εδάφους, και μπορεί να συνυπάρξει με κυστεοκήλη, ουρηθροκήλη ή εντεροκήλη, με πρόπτωση ορθού ή ακόμα και ακράτεια ούρων ή κοπράνων.
Τι προκαλεί την ορθοκήλη;
Τα κύρια αίτια είναι αδυναμία του ορθοκολπικού διαφράγματος και εξασθένιση του πυελικού εδάφους. Διάφοροι παράγοντες μπορεί να συντελέσουν στην δημιουργία μίας ορθοκήλης : τραυματισμός κατά τον τοκετό (παρατεταμένος ή δύσκολος τοκετός, χρήση εργαλείων κατά τον τοκετό, περινεϊκό τραύμα, περινεοτομή προς το ορθό ή τους σφιγκτήρες).
Επίσης, χρόνια δυσκολία κατά τις κενώσεις ή ιστορικό υστερεκτομής μπορεί να συμβάλλουν στην δημιουργία ορθοκήλης. Τις περισσότερες φορές βλέπουμε τα συμπτώματα να χειροτερεύουν καθώς αυξάνεται η ηλικία, αλλά σε σπανιότερες περιπτώσεις μπορεί να δημιουργηθεί και σε νεαρές γυναίκες που δεν έχουν γεννήσει.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Αρκετές γυναίκες δημιουργούν ορθοκήλες, μόνο ένα μικρό ποσοστό όμως έχουν συμπτώματα από αυτές. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι είτε «ορθοπρωκτικά», είτε «κολπικά». Τα κολπικά συμπτώματα συμπεριλαμβάνουν συναίσθημα φουσκώματος στον κόλπο, πόνο κατά την σεξουαλική επαφή, ή ακόμα και πρόπτωση ιστού έξω από τον κόλπο.
Κολπική αιμορραγία μπορεί να εμφανιστεί σε περίπτωση που ο βλεννογόνος που καλύπτει την ορθοκήλη έχει ερεθιστεί. Ορθοπρωκτικά συμπτώματα συμπεριλαμβάνουν δυσκοιλιότητα, και συγκεκριμένα δύσκολη αφόδευση με ιδιαίτερα έντονη προσπάθεια.
Κατά την πίεση για την κένωση μπορεί να παρουσιαστεί μια προεξοχή προς τον κόλπο. Κάποιες γυναίκες θεωρούν ότι το να πιέσουν το οπίσθιο τοίχωμα του κόλπου ή το περίνεο κατά την αφόδευση τις βοηθάει στην κένωση. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί η ασθενής να νιώσει την ανάγκη να επιστρέψει άμεσα στην τουαλέτα, αφού έχει ολοκληρώσει την διαδικασία αφόδευσης.
Ο λόγος είναι ότι μία μικρή ποσότητα κοπράνων παγιδεύεται μέσα στον σάκο της ορθοκήλης, και μόλις η ασθενής σηκωθεί από την τουαλέτα, αυτή η ποσότητα επιστρέφει μέσα στο ορθό και δημιουργεί το συναίσθημα ανάγκης για αφόδευση.
Σε κάποιες επίσης περιπτώσεις, μπορεί να συνυπάρξει ένα συναίσθημα πίεσης ή μπουκώματος μέσα στην πύελο, αλλά αυτό μπορεί βέβαια να έχει διάφορες αιτίες.
Πως μπορεί να διαγνωσθεί η ορθοκήλη;
Τις περισσότερες φορές η ορθοκήλη μπορεί να διαγνωσθεί από μία απλή κλινική δακτυλική εξέταση του ορθοπρωκτικού σωλήνα. Το να βρεθεί βέβαια σε τι βαθμό προκαλεί συμπτώματα μία ορθοκήλη, είναι πιο περίπλοκο.
Μία πιο λεπτομερής μέθοδος εκτίμησης της ορθοκήλης είναι το αφοδευσιογράφημα, μία εξειδικευμένη ακτινογραφία με σκιαστικό που δείχνει δυναμικά την λειτουργικότητα του ορθοπρωκτικού σωλήνα, το μέγεθος της ορθοκήλης και το αν το ορθό αδειάζει εντελώς κατά την αφόδευση.
Πότε πρέπει να θεραπευθεί μία ορθοκήλη;
Αυτό εξαρτάται από τον βαθμό των συμπτωμάτων που προκαλεί. Χρειάζεται ένα αναλυτικό ιστορικό από ιατρό εξειδικευμένο στις παθήσεις της περιοχής αυτή. Μαζί ιατρός και ασθενής θα αποφασίσουν αν τα συμπτώματα είναι αρκετά σημαντικά, πόσο επηρεάζουν την καθημερινότητα του ασθενούς και αν πρέπει να θεραπευθούν.
Τι τρόποι αντιμετώπισης υπάρχουν;
Σε γενικές γραμμές, πρέπει η ασθενής να αποφεύγει την δυσκοιλιότητα μέσω αυξημένων ποσοστών φυτικών ινών στην διατροφή της και πίνοντας αρκετά υγρά.
Αν αυτό δεν είναι αρκετό, υπάρχουν τόσο συντηρητικές, όσο και χειρουργικές θεραπείες.
Πως μπορώ λοιπόν να το αντιμετωπίσω συντηρητικά;
Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται ένα πρόγραμμα χειρισμού της εντερικής λειτουργίας. Πολλοί ασθενείς ταλαιπωριούνται για χρόνια από τα συμπτώματα μίας ορθοκήλης. Το έντερο αποκτάει κάποιες συνήθειες, τις οποίες η ασθενής πρέπει να αποβάλλει. Περίπου όπως όταν κάνουμε reset σε έναν υπολογιστή.
Αρχικά προτείνεται δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες και τουλάχιστον 7-8 ποτήρια υγρών την ημέρα. Οι ίνες δρουν σαν σφουγγάρι, απορροφούν υγρά, με αποτέλεσμα οι ποσότητες υγρών που «ταξιδεύουν» μέσα στο παχύ έντερο να είναι μικρότερες.
Ως αποτέλεσμα, τα κόπρανα είναι μεγαλύτερα, σχηματισμένα, πιο μαλακά και ευκολότερο να απομακρυνθούν κατά την αφόδευση. Επίσης, μπορεί να προστεθεί κάποιο ήπιο καθαρτικό.
Αποφύγετε να κάθεστε στην τουαλέτα για πολλή ώρα, και μειώστε την ένταση της πίεσης κατά την αφόδευση. Αν δεν μπορείτε να ολοκληρώσετε την διαδικασία κένωσης, σηκωθείτε από την τουαλέτα και επιστρέψτε αργότερα. Μερικές φορές βοηθάει όταν η γυναίκα πιέζει ελαφρά το οπίσθιο τοίχωμα του κόλπου, έτσι ώστε να «ανατάξει» την κήλη κατά την αφόδευση.
Επίσης, ήπια πίεση στο περίνεο μπορεί να έχει παρόμοιο αποτέλεσμα. Κάποιοι ασθενείς προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τα δάκτυλά τους για να αφαιρέσουν τα κόπρανα από το ορθό… δεν είναι καλή ιδέα όμως. Έτσι μπορεί να τραυματιστεί ο βλεννογόνος του ορθού με αποτέλεσμα πληγές ή αιμορραγία.
Κι αν η συντηρητική αντιμετώπιση αποτύχει;
Σε αυτές τις περιπτώσεις προχωρούμε σε χειρουργική αποκατάσταση της ορθοκήλης. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές για αυτό, με προσπέλαση είτε διακολπικά, είτε μέσω του περινέου, είτε ενδοκοιλιακά.
Η ιδανικότερη τεχνική για κάθε περίπτωση εξαρτάται από το ατομικό ιστορικό, συνοδές παθήσεις και τον σωματότυπο.
Ποια ιατρική ειδικότητα λοιπόν είναι η σωστότερη για την αντιμετώπιση του προβλήματος;
Το περίνεο και το πυελικό έδαφος είναι μία ανατομική περιοχή «παρεξηγημένη», λόγω του ότι εμπλέκονται πάνω από μία χειρουργικές ειδικότητες. Στην περίπτωση της ορθοκήλης, εμπλέκονται τόσο χειρουργοί εξειδικευμένοι στις παθήσεις του πρωκτού, όσο και γυναικολόγοι.
Συνήθως καθοδηγούμαστε από τον χαρακτήρα των συμπτωμάτων. Αν τα συμπτώματα είναι περισσότερο «κολπικά», τότε αντιμετωπίζονται από τους γυναικολόγους, σε περίπτωση που τα συμπτώματα είναι «ορθοπρωκτικά» με δυσκοιλιότητα, πίεση κατά τις κενώσεις κτλ, τότε αντιμετωπίζεται από χειρουργούς.
Σε περιπτώσεις περίπλοκες, όπου συνυπάρχουν συμπτώματα από διάφορα ανατομικά συστήματα, χρειάζεται η συνεργασία μεταξύ ειδικοτήτων στο χειρουργείο για την σωστή αντιμετώπιση αυτών.
Μάνος Πραματευτάκης MD, PhD
Επίκουρος Καθηγητής ΧειρουργικήςΑριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης
Εξειδικευμένος χειρούργος παθήσεων παχέος εντέρου, πρωκτού και εντερικών νοσημάτων
Ειδικευθείς/ εξειδικευθείς στη Μ. Βρετανία
