Ο όρος μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο (ΜΔΣ) ή μυελοδυσπλασία χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ετερογενή ομάδα επίκτητων νεοπλασματικών διαταραχών του μυελού των οστών, στο επίπεδο του πολυδύναμου αιμοποιητικού κυττάρου.
Γράφει ο Σωτήρης Σαχανάς, Αιματολόγος
Χαρακτηρίζεται από μη αποδοτική αιμοποίηση, κυτταροπενίες και μορφολογικές διαταραχές των αιμοποιητικών κυττάρων, ενώ πολύ συχνά ανιχνεύονται επίκτητες χρωμοσωμικές ανωμαλίες.
Για τις παθήσεις αυτές παλαιότερα χρησιμοποιήθηκε και ο όρος «προλευχαιμία» δοθέντος ότι συνοδεύονται άλλοτε από άλλη πιθανότητα εξέλιξης σε οξεία μυελογενή λευχαιμία.
Επιδημιολογία – αιτιολογία
Αφορoύν συνήθως άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Ωστόσο μπορεί να ανευρεθούν και στα παιδιά, αλλά είναι εξαιρετικά σπάνια, ενώ η επίπτωσή τους αυξάνεται προοδευτικά με την ηλικία.
Η επίπτωση των ΜΔΣ είναι περίπου 3 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμό κατ’ έτος. Το 85-90% των περιπτώσεων αφορούν πρωτοπαθή ΜΔΣ.
Στην αιτιολογία τους ενδεχομένως εμπλέκονται η έκθεση σε βενζόλιο, η ακτινοβολία και πιθανώς άλλοι παράγοντες. Τα σχετιζόμενα με θεραπεία ΜΔΣ εμφανίζονται μετά από έκθεση σε θεραπευτική ακτινοβολία ή κυτταροστατικά φάρμακα, κυρίως αλκυλιούντες παράγοντες, ή συνδυασμό τους.
Κλινική εικόνα
Στο 20% περίπου των περιπτώσεων οι ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί, προσέρχονται δε στον αιματολόγο συνήθως λόγω ανεύρεσης αναιμίας ή/και λευκοπενίας ή/και θρομβοπενίας σε τυχαία εξέταση αίματος.
Στο 80% των περιπτώσεων, όπου αναφέρονται συμπτώματα, οι κλινικές εκδηλώσεις συνδέονται με τις συνυπάρχουσες κυτταροπενίες.
Το συχνότερο πρόβλημα στην πλειοψηφία των ασθενών με ΜΔΣ είναι η κλινικά συμπτωματική αναιμία, όπως εύκολη κόπωση, ταχυκαρδία,δύσπνοια. Λοιμώξεις παρατηρούνται στο 20% των ασθενών κατά τη διάγνωση και οφείλονται τόσο σε ουδετεροπενία όσο και σε ποιοτικές διαταραχές των ουδετερόφιλων.
Αιμορραγική διάθεση στα πλαίσια θρομβοπενίας ή λειτουργικών διαταραχών των αιμοπεταλίων ανευρίσκεται επίσης περίπου στο 20% των ασθενών κατά την διάγνωση.
Επιπροσθέτως, αναφέρεται συνύπαρξη ΜΔΣ με ανοσολογικές διαταραχές, που περιλαμβάνουν οροαρνητικές μονο- ή πολυαρθρίτιδες, δερματική αγγειΐτιδα, πολυμυοσίτιδα, υποτροπιάζουσα πολυχονδρίτιδα, αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία κ.α.
Εργαστηριακά ευρήματα
Η αναιμία είναι σχεδόν σταθερό εύρημα, είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με λευκοπενία ή και θρομβοπενία, ενώ σπανιότερα επί συνύπαρξης συγκεκριμένης κυτταρογενετικής βλάβης(αλλοιώσεις του χρωμοσώματος 5) μπορεί να παρατηρηθεί αυξημένος αριθμός αιμοπεταλίων(θρομβοκυττάρωση)
Πρόγνωση
Ο ισχυρότερος δυσμενής προγνωστικός παράγοντας είναι το ποσοστό των βλαστών του μυελού. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την πρόγνωση είναι η μεγάλη ηλικία, η ύπαρξη αιτιολογικού παράγοντα που προκάλεσε το ΜΔΣ (χημειοθεραπεία, ακτινοβόληση) και η συνύπαρξη 2 ή 3 κυτταροπενιών. Διάφορες κυττταρογενετικές ανωμαλίες επηρεάζουν επίσης την πρόγνωση άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η απόφαση για θεραπεία αλλά και το είδος της θεραπείας που θα πρέπει να λάβουν οι ασθενείς εξαρτάται από την ύπαρξη συμπτωμάτων, το κλινικό στάδιο της νόσου, την ομάδα κινδύνου σύμφωνα με το Διεθνές Προγνωστικό Σύστημα, την ηλικία, τα συνυπάρχοντα άλλα νοσήματα, καθώς και τη διαθεσιμότητα συμβατού δότη για μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων.
Με εξαίρεση την αλλογενή μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων δεν υπάρχει άλλη θεραπεία που να οδηγεί τους ασθενείς με ΜΔΣ σε ίαση.
Ωστόσο, λόγω της συχνά προχωρημένης ηλικίας των ασθενών και των συνυπαρχόντων νοσημάτων σε συνδυασμό με την δυσκολία ανεύρεσης κατάλληλου δότη, η εφαρμογή της αλλογενούς μεταμόσχευσης σε ασθενείς με ΜΔΣ είναι πολύ περιορισμένη.
Κατηγορίες θεραπευτικών στρατηγικών
Κατά συνέπεια στην πλειονότητα των ασθενών στόχος της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι η διατήρηση ικανοποιητικής ποιότητας ζωής και η παράταση της επιβίωσης, εφ’ όσον αυτό είναι εφικτό. Εν γένει οι δυνητικές θεραπευτικές στρατηγικές διακρίνονται σε 3 κατηγορίες:
Α. Υποστηρικτική αγωγή: Περιλαμβάνει μεταγγίσεις συμπυκνωμένων ερυθρών ή/και αιμοπεταλίων καθώς και αντιμετώπιση της αναιμίας και της ουδετεροπενίας με αυξητικούς παράγοντες της ερυθράς και κοκκιώδους σειράς αντιστοίχως.
Οι μεταγγίσεις συμπυκνωμένων ερυθρών αποτελούν τον συνηθέστερο τρόπο αντιμετώπισης της συμπτωματικής αναιμίας σε ασθενείς με ΜΔΣ.
Η υπερφόρτωση με σίδηρο αποτελεί δυνητικό πρόβλημα και έτσι ασθενείς που έχουν λάβει άνω των 25 μονάδων συμπυκνωμένων ερυθρών και έχουν ικανοποιητικό προσδόκιμο επιβίωσης θα πρέπει να υποβάλλονται σε αποσιδήρωση με χηλικούς παράγοντες
Β. Θεραπεία χαμηλής τοξικότητας: Αφορά την χορήγηση μονοθεραπείας με διάφορους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες ή βιολογικούς τροποποιητές ή ακόμη και ανοσοκατασταλτική αγωγή.
Γ. Τοξική χημειοθεραπεία: Περιλαμβάνει χορήγηση χημειοθεραπείας τύπου οξείας λευχαιμίας.
Συμπερασματικώς, η θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών πρέπει να είναι γενικώς συντηρητική, με εξαίρεση άτομα νεώτερης ηλικίας στα οποία το μεγάλο προσδόκιμο επιβίωσης επιβάλλει να γίνουν προσπάθειες για την οριστική κατά το δυνατό λύση του προβλήματος.
Βιβλιογραφία
- Αιματολογία στην Κλινική Πράξη,Γεράσιμος Πάγκαλης, Εκδόσεις Πασχαλίδη, 2008
- Layton DM, Mufti GJ. Myelodysplastic syndromes: their history, evolution and relation to acute myeloid leukaemia. 1986; 53:423–436
- Strom SS, Gu Y, Gruschkus SK, Pierce SA, Estey EH. Risk factors of myelodysplastic syndromes: A case-control study. 2005; 19:1912-1918
- Tefferi A, Vardiman JW. Myelodysplastic syndromes. N Engl J Med. 2009; 361:1872-1885
Σαχανάς Σωτήριος
Αιματολόγος
Δρ. Παν. Αθηνών
Επιμελήτης Αιματολογικής Κλινικής Ιατρικού Ψυχικού
Ιατρείο: Λ.Πεντέλης 7 & Παπάγου 3, Χαλάνδρι
ΤΗΛ: 6974390445-2106850202
email:[email protected]
