Είτε πρόκειται για μια συνταγή για το χθεσινοβραδινό δείπνο, είτε για φωτογραφίες από ένα πρόσφατο ταξίδι σε μια γκαλερί, είτε για μια κριτική του νέου άλμπουμ της Beyoncé, η ρουτίνα της καταγραφής της καθημερινής μας ζωής και των σκέψεών μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον τόσο συνηθισμένη που δεν είναι σαφές τι πραγματικά θεωρείται ως υπερβολική κοινοποίηση.

Όμως, μια αναδυόμενη τάση στην οποία οι χρήστες ενθαρρύνονται να δημοσιεύουν τις πιο αποκαλυπτικές, συχνά άβολες αλήθειες τους, φέρνει την ειλικρίνεια στο διαδίκτυο σε ένα εντελώς νέο επίπεδο.

Η τελευταία τρέλα στο TikTok είναι γνωστή με τον όχι και τόσο εύγλωττο τίτλο «τα social media είναι ψεύτικα, εδώ είναι πράγματα που ντρέπομαι να παραδεχτώ», ή, πιο συχνά, με το hashtag #socialmediaisfake.

Οι παραδοχές που βρέθηκαν στις αναζητήσεις της περιλαμβάνουν χρήστες που μοιράζονται φόβους για την οικονομική ασφάλεια, που σκέφτονται την προοπτική να μην βρουν ποτέ την αγάπη και που ανησυχούν για την πρόοδο στη ζωή.

Το hashtag έχει χρησιμοποιηθεί περισσότερες από 26.000 φορές από τον Μάρτιο και το ακουστικό soundtrack που συνδέεται με την τάση έχει χρησιμοποιηθεί σε περισσότερα από 463.000 βίντεο, με εκατομμύρια προβολές.

Το φαινόμενο “oversharing”

Το oversharing είναι ένα αυξανόμενο φαινόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς η γενιά Z – άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1996 και 2010 – αμφισβητεί ιδιαίτερα τη χρήση των πλατφορμών ως μέσο για την απεικόνιση εξιδανικευμένων εκδοχών της καθημερινής ζωής.

Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι νέοι ανησυχούν ότι η ζωή τους θα είναι χειρότερη από τις προηγούμενες γενιές, με ορισμένους να περιγράφουν ότι αισθάνονται “απελπισμένοι” για το μέλλον. Η παγκόσμια έκθεση για την ευτυχία το 2024 έδειξε ότι οι νέοι άνθρωποι βρίσκονται σε πορεία να γίνουν λιγότερο ευτυχισμένοι από τις προηγούμενες γενιές και βιώνουν το ισοδύναμο μιας κρίσης μέσης ηλικίας.

Τι είπαν οι χρήστες του TikTok:

Η Hannah, μια χρήστης του TikTok που έχει συμβάλει στην τάση #socialmediaisfake, αναφέρει σε ένα βίντεο:

«Πήγα στο πανεπιστήμιο για πέντε χρόνια και πήρα το μεταπτυχιακό μου, αλλά εξακολουθώ να εργάζομαι ως barista και να κερδίζω τον κατώτατο μισθό, ενώ όλοι οι συνομήλικοί μου βρίσκουν κανονικές δουλειές».

Ένας άλλος χρήστης, η Niki, λέει: »Είμαι άνεργη εδώ και σχεδόν ένα χρόνο επειδή πήρα ένα ρίσκο και δεν μου βγήκε».

Αυτό που σε ορισμένες αναρτήσεις μπορεί να ισοδυναμεί με αξιέπαινη ειλικρίνεια σχετικά με τους πραγματικούς αγώνες των γενεών, μπορεί επίσης να καταλήξει σε πιο ανησυχητικές αποκαλύψεις που κάποιοι παρομοίασαν με κραυγή για βοήθεια.

Ένας χρήστης, η Sana, έγραψε: «Αισθάνομαι μόνη σχεδόν όλη την ώρα, παρόλο που έχω καταπληκτικούς φίλους, δεν μπορώ να ξεφύγω από το αίσθημα της μοναξιάς».

Μια άλλη, η Billie Jo, δήλωσε ότι είναι 22 ετών και δεν έχει κανένα τίτλο σπουδών, καθώς δεν παρακολουθούσε μαθήματα πλήρους φοίτησης λόγω «παραλυτικής ψυχικής υγείας», γεγονός που σημαίνει ότι «φοβάται τον πραγματικό κόσμο και δεν είναι σίγουρη για το ποιος είναι ο σκοπός [μου]».

Πώς ξεκίνησε η τάση;

Η τάση ξεκίνησε από μια 26χρονη στη Δανία με μια ανάρτηση τον Μάρτιο που ανέφερε «οκτώ πράγματα που ντρέπομαι να πω δυνατά». Η Rikke Drue δήλωσε ότι έφτιαξε το βίντεο αφού ένιωθε μοναξιά και ανασφάλεια για την καριέρα της. «Είναι ένας τρόπος να εκφράσεις τα συναισθήματά σου και να πάρεις πίσω μια αγκαλιά», πρόσθεσε.

Παρά το γεγονός ότι έχει πτυχίο και καλή μόρφωση, η Drue είπε ότι εξακολουθούσε να αισθάνεται χαμένη και η ανάρτηση ήταν ένας τρόπος να απελευθερώσει αυτά τα συναισθήματα. «Περπατούσα συνεχώς με αυτά τα συναισθήματα και πάντα λέω ότι έκανα ένα διάλειμμα από τη ζωή επειδή δεν ξέρω τι να κάνω και απλά ένιωθα σούπερ μόνη με αυτές τις σκέψεις», πρόσθεσε.

Από τότε το βίντεο έχει συγκεντρώσει 1,3 εκατομμύρια προβολές. Σε αυτό αποκάλυψε ανασφάλειες για το δέρμα της, πώς συγκρίνει συχνά τον εαυτό της και τη ζωή της με αυτά που βλέπει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το άγχος της για το αν θα καταφέρει ποτέ να βρει τον έρωτα, να κάνει καριέρα και να δημιουργήσει οικογένεια.

Η σχέση αγάπης και μίσους της με το LinkedIn επίσης παρουσιάστηκε, καθώς είπε ότι η χρήση της εφαρμογής είναι δύσκολη για εκείνη όταν βλέπει ανθρώπους να σημειώνουν τα επαγγελματικά τους επιτεύγματα.

«Νόμιζα ότι τα συναισθήματά μου δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο και ότι οι άνθρωποι θα δυσκολεύονταν να συνδεθούν, αλλά όταν δημοσίευσα το βίντεο αποδείχθηκε ότι πολλοί άλλοι άνθρωποι ένιωθαν το ίδιο», είπε.

«Μόλις το δημοσίευσα με πήρε ο αέρας και από 700 followers έφτασα τους 5.000 και όλοι ήταν τόσο ευγενικοί. Έχω λάβει πολλά μηνύματα από ανθρώπους που με ευχαριστούν που μοιράστηκα αυτές τις σκέψεις που έκανα, καθώς νιώθουν λιγότερο μόνοι με τις καταστάσεις τους».

Ασφαλές καταφύγιο σε όσους συνήθως υποφέρουν σιωπηλά

Ένας μεγάλος αριθμός όσων συμμετέχουν στην τάση είναι γυναίκες. Ο Σάιμον Γκάνινγκ, διευθύνων σύμβουλος της φιλανθρωπικής οργάνωσης για την πρόληψη της αυτοκτονίας Campaign against living miserably (Calm), πιστεύει ότι τάσεις όπως αυτές μπορούν να προσφέρουν ένα ασφαλές καταφύγιο σε όσους συνήθως υποφέρουν σιωπηλά.

«Μία γυναίκα κάτω των 25 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο αυτοκτονεί κάθε δύο ημέρες. Αυτά τα στατιστικά στοιχεία βοηθούν να καταλάβουμε γιατί η πλειοψηφία των ανθρώπων που συμμετέχουν στην τάση social media is fake αυτή τη στιγμή είναι γυναίκες», δήλωσε.

Η αυτοκτονία παραμένει ο μεγαλύτερος δολοφόνος στους άνδρες κάτω των 50 ετών, αλλά η φιλανθρωπική οργάνωση διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που βρίσκονται σε κρίση δεν ζητούν βοήθεια, επειδή φοβούνται ότι θα θεωρηθούν ότι αναζητούν την προσοχή, ότι είναι δραματικές ή συναισθηματικές. Από το 20% που αναζήτησαν βοήθεια, σύμφωνα με την Calm, σε μία στις πέντε είπαν ότι ήταν δραματικές και ένα επιπλέον 20% ρωτήθηκαν αν είχαν περίοδο.

«Υπάρχει ζωτικής σημασίας δουλειά που πρέπει να γίνει ακόμα για να υποστηριχθεί η ψυχική υγεία των γυναικών και αυτή η τάση προσφέρει σαφώς μια σημαντική διέξοδο για αυτές», δήλωσε ο Gunning.

Χρειάζεται προσοχή! – Οι τάσεις που περιλαμβάνουν υπερβολικό oversharing έχουν πιθανές παγίδες

Ωστόσο, ένας εμπειρογνώμονας προέτρεψε σε προσοχή. Ο Mark Silvert, ψυχίατρος με έδρα το Λονδίνο, πιστεύει ότι οι τάσεις που περιλαμβάνουν υπερβολικό oversharing έχουν πιθανές παγίδες. «Υπάρχει κίνδυνος υπεραπλούστευσης πολύπλοκων ψυχολογικών ζητημάτων ή ακούσιας ωραιοποίησης ανθυγιεινών μηχανισμών αντιμετώπισης», δήλωσε.

Ο Silvert δήλωσε ότι η τάση του υπερβολικού διαμοιρασμού μπορεί να ενθαρρύνει όσους συμμετέχουν να σχηματίζουν περισσότερες συγκρίσεις με άλλους, ενισχύοντας τα θέματα για τα οποία πολλοί ανοίγονται. «Με την υπερβολική κοινοποίηση και τη ρουτίνα του να είσαι μυημένος στις καταστάσεις αγνώστων, η σύγκριση είναι βέβαιο ότι θα παρεισφρήσει, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μη ρεαλιστικά πρότυπα, τα οποία στη συνέχεια μειώνουν περαιτέρω την αυτοεκτίμηση του ατόμου», είπε.

Η Eloise Skinner, ψυχοθεραπεύτρια, πιστεύει ότι το κλειδί για να κατακτήσετε το oversharing στο διαδίκτυο είναι να το χρησιμοποιήσετε ως εφαλτήριο για μεγαλύτερη διαφάνεια, ώστε να βελτιώσετε την ψυχική σας υγεία.

«Αυτή η τάση σίγουρα δεν είναι μια βιώσιμη μέθοδος που θα προσφέρει όλη τη θεραπεία, αλλά σίγουρα θα ωθήσει περισσότερους ανθρώπους να είναι πιο ανοιχτοί σχετικά με αυτό που περνούν», δήλωσε η ίδια. «Ελπίζω ότι μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα για τους ανθρώπους να αναζητήσουν επαγγελματική βοήθεια για να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμες βελτιώσεις στην ψυχική τους υγεία».

Η TikTok δήλωσε ότι μια «ποικιλομορφία κοινοτήτων» χρησιμοποιεί την πλατφόρμα για να «μοιραστεί τον αυθεντικό εαυτό της, να βρει γνήσια σύνδεση και να κάνει ανοιχτές συζητήσεις σχετικά με την ψυχική ευημερία», και έχει οδηγίες ασφαλείας που περιλαμβάνουν την απαγόρευση της προώθησης της αυτοκτονίας ή του αυτοτραυματισμού.

«Ως πλατφόρμα, εφαρμόζουμε αυστηρές πολιτικές για να διατηρήσουμε το TikTok έναν υποστηρικτικό χώρο και να παρέχουμε πόρους ευημερίας για την κοινότητά μας, συμπεριλαμβανομένου ενός οδηγού με συμβουλές για το πώς να μοιράζονται την ιστορία τους με προσοχή», δήλωσε εκπρόσωπος.