Τα περισσότερα κρούσματα τσιμπήματος από τσούχτρα σημειώνονται στα ρηχά νερά όπου παίζουν κυρίως τα παιδιά. Τα νεαρά άτομα μάλιστα είναι περισσότερο ευπαθή λόγω του λεπτού τους δέρματος και του μικρού σωματικού τους βάρους.
Στο ερώτημά σας απαντά ο Αναστάσιος Γιακουμής, MD, PhD, Ειδικός Παθολόγος
Τρεις διαφορετικοί μηχανισμοί επισυμβαίνουν μετά από τσίμπημα τσούχτρας:
- Η άμεση τοξικότητα
- Η άμεση αλλεργική αντίδραση
- Η καθυστερημένη αλλεργική αντίδραση
Το δηλητήριο είναι ισχυρά αντιγονικό και μπορεί να προκαλέσει δερμονέκρωση, αιμόλυση, καρδιοτοξικότητα και νευροτοξικότητα. Η σοβαρότητα των αντιδράσεων αυτών εξαρτάται από το αριθμό των νηματοκύστεων (μονάδες τσιμπήματος, συνήθως αρκετές χιλιάδες ανά πλοκάμι τσούχτρας) που ήρθαν σε επαφή με το δέρμα, την τοξικότητα του είδους της τσούχτρας και την αντιγονική απάντηση (αλλεργική προδιάθεση) του ασθενή.
Ο πόνος και ο κνησμός (φαγούρα) είναι τα πιο συχνά και πιο έντονα συμπτώματα μετά από τσίμπημα τσούχτρας. Αρχικά εμφανίζεται ερύθημα (κοκκινίλα) στο δέρμα που ακολουθείται από οίδημα (πρήξιμο) και σχηματισμό μωβ-καφέ φυσαλίδων, συχνά σε κατανομή «μαστιγώματος».
Οι περισσότερες βλάβες διαρκούν από λεπτά έως ώρες, αλλά αιμορραγία, φλυκταινοποίηση, απολέπιση ή ακόμα και ανάπτυξη νέκρωσης ολικού πάχους του δέρματος μπορούν να εκδηλωθούν τις επόμενες 1-2 εβδομάδες.
Σοβαρά ευρήματα ενδεικτικά της συστηματικής δηλητηρίασης αποτελούν η πτώση της αρτηριακής πίεσης, η ταχυκαρδία, η αδυναμία, ο πονοκέφαλος, η ναυτία, ο εμετός, ο μυϊκός σπασμός, ο πυρετός, η ωχρότητα, η έντονη εφίδρωση, οι παραισθήσεις, η αναπνευστική δυσχέρεια, ο θωρακικός πόνο, η συγκοπή ή η καρδιοαναπνευστική ανακοπή.
Συνοπτικά οι άμεσες και οι βραχυπρόθεσμες επιπλοκές μετά από τσίμπημα τσούχτρας είναι η μόλυνση της πληγής, η ραβδομυόλυση (μυϊκή προσβολή), η οξεία νεφρική ανεπάρκεια, η αιμόλυση, το πνευμονικό οίδημα, η αναπνευστική παράλυση, η καρδιαγγειακή καταπληξία και τέλος ο θάνατος.
Ως εκ τούτου οποιαδήποτε δυσκολία στην αναπνοή ή μεταβολή του επιπέδου συνείδησης, όσο ήπια και αν είναι αυτή, θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως αναφυλακτική αντίδραση (ιατρικό επείγον) που απαιτεί διακομιδή σε ιατρικό κέντρο για υποστήριξη των αεραγωγών, χορήγηση οξυγόνου, ενδοφλέβιων υγρών και επινεφρίνης (αδρεναλίνης).
Για τις υπόλοιπες μη-επιπλεγμένες περιπτώσεις, που είναι ευτυχώς και οι περισσότερες, αντιμετωπίζουμε τα τσιμπήματα τσούχτρας ως εξής:
Αδρανοποιούμε τις νηματοκύστεις: Αρχικά ξεπλένουμε την πληγή με θαλάσσιο νερό (και όχι με φρέσκο νερό βρύσης που μπορεί να πυροδοτήσει τις νηματοκύστεις) για να απομακρυνθεί η περίσσεια δηλητηρίου. Στη συνέχεια ρίχνουμε ξύδι για τουλάχιστον 30 δευτερόλεπτα πάνω στα προσκολλημένα πλοκάμια προκειμένου να μην πυροδοτηθούν διοχετεύοντας και άλλο δηλητήριο. Σε αυτό το σημείο για να μειώσουμε τον οξύ πόνο μπορούμε να εφαρμόσουμε επιθέματα με ζεστό νερό (42-45°C) για περίπου 20 λεπτά. Σε αρκετές περιπτώσεις και ο πάγος μπορεί να ανακουφίσει από τον πόνο. Οινόπνευμα, ούρα ή άμμος απαγορεύεται να έρθουν σε επαφή με την πληγή.
Απομακρύνουμε τα πλοκάμια: Αφού έχουμε περιλούσει με ξύδι τα πλοκάμια μπορούμε να τα αφαιρέσουμε εύκολα και με ασφάλεια χρησιμοποιώντας διπλά γάντια μιας χρήσης. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμο ξύδι, τα πλοκάμια αφαιρούνται με λαβίδα (τσιμπίδα) με προσοχή όμως επειδή δεν έχουν αδρανοποιηθεί και μπορούν να προκαλέσουν εκ νέου τσίμπημα και δηλητηρίαση ακόμα και αρκετές ώρες μετά.
Η τακτική περιποίηση της πληγής είναι υψίστης σημασίας για να αποφευχθεί οποιαδήποτε μόλυνση από τα μικρόβια του νερού. Αντιβιοτικά ωστόσο δεν χορηγούνται προληπτικά παρά μόνο αν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις λοίμωξης. Μόνο αντιτετανικό ορός οφείλει να χορηγηθεί προληπτικά.
Ο κνησμός υποχωρεί τυπικά με αντιισταμινικά, και ο πόνος ελέγχεται με τοπικά αναισθητικά και μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη ή κορτικοστεροειδή από του στόματος. Η εμπειρική εφαρμογή πάστας από μαγειρική σόδα (μίγμα 50:50 με νερό) στο δέρμα δείχνει επίσης να μειώνει τον πόνο.
Η καθυστερημένη αλλεργική αντίδραση μπορεί να εμφανιστεί μετά από 1-2 μήνες στα σημεία της επαφής με την τσούχτρα και αντιμετωπίζεται με χορήγηση κορτικοστεροειδών.
Στα μέτρα πρόληψης του τσιμπήματος συμπεριλαμβάνονται η αποφυγή κολύμβησης σε παραλίες με μεγάλους πληθυσμούς τσούχτρας, η χρήση στολής αυτοδύτη ή surfer και η εφαρμογή ειδικού αντηλιακού που περιέχει και αναστολέα τσιμπήματος τσούχτρας που λέγεται πως μειώνει τον κίνδυνο δηλητηρίασης κατά 82%.
Τα παραπάνω ισχύουν για τσιμπήματα και από άλλα κοιλεντερωτά, όπως είναι οι μέδουσες και οι θαλάσσιες ανεμώνες.
Δρ. Αναστάσιος Γιακουμής, MD, PhD
Ειδικός Παθολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Ιατρείο: Πανόρμου 40 & Οιτύλου, Αμπελόκηποι
Τηλ. 2130283064
