Το οστεοσάρκωμα είναι ένας κακοήθης όγκος που ανήκει στην κατηγορία των σαρκωμάτων. Οι όγκοι αυτοί προέρχονται από τα κύτταρα, που συνθέτουν τα δομικά στοιχεία του σώματος (πχ οστά, μύες, αγγεία) και χωρίζονται σε όγκους που αφορούν τα οστά και σε όγκους μαλακών μορίων.
Γράφει ο Γιώργος Ρηγάκος, Ογκολόγος – Παθολόγος
Τύποι σαρκωμάτων – Πού εμφανίζονται
Στα σαρκώματα των οστών ανήκουν επίσης το χονδροσάρκωμα, οι όγκοι Ewing, κα. Από αυτούς τους όγκους, που είναι συνολικά πάρα πολύ σπάνιοι και αφορούν περίπου το 0,2 % των καρκίνων, το οστεοσάρκωμα είναι ο πιο συχνά εμφανιζόμενος, σε ποσοστό περίπου 35% των πρωτοπαθών οστικών καρκίνων.
Πιο συχνά εμφανίζεται σε παιδιά, εφήβους και νεαρούς ενήλικες ενώ πολύ σπάνια το συναντάμε και σε ηλικίες άνω των 65 ετών σαν αποτέλεσμα προϋπάρχουσας οστικής νόσου (νόσου Paget).
Κατηγορίες οστεοσαρκώματος
Ανάλογα με το σημείο του σώματος που προσβάλλεται, το οστεοσάρκωμα μπορεί να περιγραφεί ως:
- ενδομυελικό (η πιο συχνή μορφή που αφορά το εσωτερικό των οστών, τον μυελό), επιφανειακό (όταν αφορά την επιφάνεια των οστών) ή
- εξωσκελετικό (όταν εντοπίζεται στα μαλακά μόρια και όχι σε οστά, οπότε και αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο, σαν τα σαρκώματα μαλακών μορίων)
Συμπτώματα και διάγνωση
Τα οστεοσαρκώματα εμφανίζονται συνήθως σε οστά που μεγαλώνουν γρήγορα κατά την ανάπτυξη του σκελετού όπως στο μηρό ή στην κνήμη. Τα κύρια συμπτώματα είναι πόνος και διόγκωση στην περιοχή. Συχνά, η διάγνωση καθυστερεί γιατί καθώς συνήθως μιλάμε για παιδική και εφηβική ηλικία ο πόνος μπορεί να εκληφθεί ως ο συνηθισμένος οστικός πόνος που εμφανίζεται κατά την σωματική ανάπτυξη του εφήβου. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό αν ένας πόνος επιμένει (ειδικά αν συνοδεύεται από διόγκωση στην περιοχή) να αναζητάται ιατρική βοήθεια.
Αν ένας γιατρός υποψιαστεί πως μπορεί να υπάρχει πιθανή διάγνωση οστεοσαρκώματος (συνήθως ένας ορθοπεδικός ) θα ζητήσει να γίνει μια σειρά εξετάσεων προκειμένου να διερευνήσει τη διάγνωση. Αυτές οι εξετάσεις περιλαμβάνουν απεικόνιση της περιοχής με απλή ακτινογραφία και επιπλέον με αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία και σπινθηρογράφημα οστών ενώ θα ζητηθούν και αιματολογικές εξετάσεις σχετικές με τα οστά όπως η αλκαλική φωσφατάση (ALP) και η γαλακτική αφυδρογονάση (LDH).
Σε περίπτωση ισχυρής υποψίας από αυτές τις εξετάσεις συνήθως θα πρέπει να ληφθεί βιοψία (μέσω μια βελόνας) για να τεθεί οριστικά η διάγνωση. Λόγω της σπανιότητας του όγκου, συστήνεται η διάγνωση να επιβεβαιώνεται και από δεύτερη εξέταση του δείγματος από παθολογοανατόμο με ειδίκευση στα σαρκώματα.
Αν, εν τέλει, η διάγνωση επιβεβαιωθεί γίνονται επιπλέον εξετάσεις στο υπόλοιπο σώμα (αξονικές ή ένας συνδυασμός αξονικών και σπινθηρογραφήματος που λέγεται PET/CT) για να ελεγχθεί αν η νόσος είναι περιορισμένη μόνο στο σημείο της διάγνωσης ή έχει επεκταθεί σε κοντινά ή πιο απομακρυσμένα σημεία (μεταστάσεις).
Πώε εξελίσσεται το οστεοσάρκωμα
Τα οστεοσαρκώματα είναι συνήθως νεοπλάσματα με γρήγορη εξέλιξη και επιθετική συμπεριφορά που μπορεί σε σύντομο χρονικό διάστημα να απειλήσουν τη ζωή του ασθενούς. Μερικές φορές εμφανίζουν πιο ήπια πορεία (και περιγράφονται ως νεοπλάσματα χαμηλής κακοήθειας), αλλά ακόμα και αυτά σε ποσοστό 50% μεταλλάσσονται σε υψηλής κακοήθειας στην πορεία.
Ο θεραπευτικός χειρισμός των οστεοσαρκωμάτων απαιτεί τη συνεργασία πολλών ιατρικών ειδικοτήτων και πρέπει να γίνεται μέσα στα πλαίσια ογκολογικού συμβουλίου στο οποίο συμμετέχει ογκολόγος, χειρουργός ειδικευμένος στα σαρκώματα, ακτινοθεραπευτής, ακτινολόγος και επιπλέον ειδικοί φυσιοθεραπευτές.
Υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης;
Για τα οστεοσαρκώματα που είναι περιορισμένα σε ένα σημείο η χειρουργική αντιμετώπιση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας. Με δεδομένο πως εμφανίζονται κυρίως στα άκρα η χειρουργική προσέγγιση στοχεύει στο να αφαιρέσει μεν όλον τον όγκο, αλλά χωρίς να θυσιάσει το άκρο, κάτι που μερικές φορές, όμως, είναι δυστυχώς αναπόφευκτο.
Η διατήρηση του άκρου υποβοηθείται από τη χορήγηση προεγχειρητικής χημειοθεραπείας. Τα οστεοσαρκώματα είναι γενικά ευαίσθητα στη χημειοθεραπεία και πολλές φορές γίνεται εφικτό να επιτευχθεί ένα πιο μικρό χειρουργείο με διατήρηση της λειτουργίας του άκρου αν ο όγκος έχει μικρύνει από την προηγηθείσα χημειοθεραπεία.
Το οστεοσάρκωμα είναι ένα από τα πεδία όπου η χημειοθεραπεία έχει συμβάλει κατά πολύ στην βελτίωση των εγχειρητικών αποτελεσμάτων με περισσότερους ασθενείς να μη χάνουν εξ ολοκλήρου το πάσχον άκρο, αλλά και στη βελτίωση της συνολικής επιβίωσης των ασθενών με οστεοσάρκωμα.
Πότε γίνεται χημειοθεραπεία
Η χημειοθεραπεία στα οστεοσαρκώματα που εντοπίζονται μόνο τοπικά μπορεί να δοθεί και μετά τα χειρουργείο σαν συμπληρωματική θεραπεία για να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής της νόσου. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι κλασσικά χημειοθεραπευτικά φάρμακα όπως cisplatin, doxorubicin και methotrexate.
Συχνά, η χημειοθεραπεία δίνεται και πριν και μετά το χειρουργείο για να επιτευχθεί καλύτερο αποτέλεσμα. Λιγότερο συχνά χρησιμοποιείται η ακτινοθεραπεία μετά το χειρουργείο ειδικά σε όγκους που δεν μπορούν να χειρουργηθούν ή που μετά το χειρουργείο μένει υπόλειμμα. Περίπου στο 15% των περιπτώσεων η νόσος είναι ήδη εξαπλωμένη κατά τη διάγνωση και υπάρχουν μεταστατικές εστίες (πιο συχνά στους πνεύμονες).
Σε αυτές τις περιπτώσεις εξαιρετικά σπάνια μπορούμε να μιλήσουμε για ίαση και οι στόχοι της θεραπείας είναι η παράταση της επιβίωσης με όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής. Ξανά η θεραπεία αποτελείται από συνδυασμούς χειρουργικών παρεμβάσεων, χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας ενώ τεράστια σημασία έχει η συνεχής υποστήριξη του ασθενούς στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
Ποιοι υποτροπιάζουν
Περίπου 30% των ασθενών που αντιμετωπίστηκαν για τοπικά περιορισμένη νόσο θα υποτροπιάσουν. Μια τοπική υποτροπή, πχ στο χειρουργημένο άκρο, αντιμετωπίζεται με τα ίδια μέσα όπως η αρχική, ενώ αν υπάρχουν απομακρυσμένες μεταστάσεις, συνήθως η χημειοθεραπεία παίζει τον κύριο ρόλο.
Δυστυχώς, στις περιπτώσεις υποτροπής τα διαθέσιμα όπλα δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά για αυτό η έρευνα συνεχώς δοκιμάζει νέα φάρμακα όπως και στις άλλες περιπτώσεις καρκίνου. Δεν έχουμε ακόμα όμως κάποιο ιδιαίτερα ενθαρρυντικό αποτέλεσμα εκτός από τον παράγοντα sorafenib, που συστήνεται για δεύτερης γραμμής θεραπεία πέρα από τα κλασσικά χημικοθεραπευτικά φάρμακα.
Κινδυνεύουν οι νέοι
Συνοψίζοντας τα οστεοσαρκώματα είναι μια ομάδα εξαιρετικά σπάνιων όγκων, που αφορούν όμως κυρίως νεαρές ηλικίες. Η έγκαιρη διάγνωση και η οργανωμένη προσέγγιση στη θεραπεία μπορούν να οδηγήσουν στη ίαση ειδικά στα αρχικά στάδια αλλά κάθε τέτοια περίπτωση πρέπει να τη χειρίζεται συμβούλιο ειδικευμένων ιατρών σχετικά με το αντικείμενο.
Γιώργος Ρηγάκος, MD, MSc
Ογκολόγος – Παθολόγος
3η Ογκολογική Κλινική – Νοσ. «Υγεία» – Πρότυπη Ογκολογική Ομάδα
Διαβάστε σχετικά άρθρα:
Καρκίνος στα οστά: 6 σημάδια που πρέπει να λάβεις σοβαρά υπόψη σου!
Καρκίνος στα οστά: Συμπτώματα και τύποι – Ποιοι παράγοντες αυξάνουν τις πιθανότητες
