Real Life

Τι προβληματίζει τους σημερινούς εφήβους;

Η κυρία Χάρις Κατάκη, ψυχολόγος, οικογενειακή θεραπεύτρια και πρόεδρος του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, μιλάει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι έφηβοι και προτείνει στους γονείς να δουν με άλλη ματιά τις προκλήσεις των παιδιών τους.    

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η αυξανόμενη χαοτική συμπεριφορά των εφήβων (ναρκωτικά, ψυχιατρικά προβλήματα, νεανική εγκληματικότητα κ.λπ.) εκφράζει την αύξηση των δυσλειτουργικών αντιλήψεων, συναισθημάτων και ενεργειών που αφορούν στη σύγχρονη οικογένεια.
Πώς θα μπορούσαν, οι σεισμοί πολλών ρίχτερ που συγκλονίζουν τη σύγχρονη οικογένεια, να αφήσουν ανεπηρέαστο το πώς θα λειτουργήσει ο έφηβος μέσα στο σπίτι, στο σχολείο, στους χώρους ψυχαγωγίας κ.λπ., ή τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσει το μέλλον του (τους επαγγελματικούς του στόχους και τις σχέσεις του με τον μελλοντικό του σύντροφο); Θα άξιζε να αναρωτηθούμε γιατί, όταν ασχολούμαστε με τα προβλήματα των εφήβων, συχνά εθελοτυφλούμε μπροστά σε όλα αυτά.
Τι μας κάνει να εθελοτυφλούμε;
Τους λόγους θα χρειαζόταν ίσως να τους αναζητήσουμε στον τρομακτικό φόβο για την κατάλυση ενός θεσμού, κατάλυση που ταυτίζεται με τη καταστροφή: στην εποχή μας, η οικογένεια ετοιμάζεται πλέον να αναθεωρήσει ριζικά το σκοπό της ύπαρξής της. Οι έφηβοι είναι έτοιμοι να απορρίψουν τις παλιές αντιλήψεις για να αναζητήσουν καινούργιους τρόπους συνύπαρξης.
Ποια είναι, λοιπόν, η θέση του εφήβου στη νέα πραγματικότητα;
Ο έφηβος αναζητά, μέσα στη δαιδαλώδη πολυπλοκότητα, την καινούργια του ταυτότητα και τον προορισμό του. Τις προκλήσεις, τις υπερβολές και τις αμφισβητήσεις των εφήβων -φαινόμενα των καιρών μας-, θα μπορούσε κανείς να τις δει ως μια εκδήλωση του αγώνα που κάνει ο έφηβος με τον ίδιο του τον εαυτό, μέσα στην οικογένεια του, αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, για να μπορέσει να βάλει σε τάξη τις πληροφορίες που τον αφορούν, να αυξήσει την εσωτερική του οργάνωση και να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά ως ενήλικος. Ένα από τα πανό των μαθητών έξω από ένα σχολείο που είχε καταληφθεί από τους ίδιους έλεγε:
«Η πραγματική επανάσταση είναι μέσα μας».

Τι είναι το μετατραυματικό στρες;

Δραματικά γεγονότα που μπορεί να συμβούν στη ζωή μας, όπως για παράδειγμα, μια ληστεία, ένα περιστατικό βίας ή κακοποίησης ή το βίωμα φυσικών καταστροφών όπως ο σεισμός, μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία. Οι μνήμες έρχονται και ξανάρχονται, μαζί με αυτές και τα αρνητικά συναισθήματα. Ο καθηγητής Ψυχιατρικής, Γρηγόρης Βασλαματζής, μας μιλά για το μετατραυματικό στρες.
Η βίωση ή η έκθεση σε τραυματικό και βίαιο γεγονός αποτελεί τη βάση του Μετατραυματικού Στρες. Οι στατιστικές δείχνουν ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού ( γύρω στο 6%) πάσχει από Μετατραυματικό Στρες. Ο πόλεμος – με τις ποικίλες εκφάνσεις του ( καταστροφικές ενέργειες, σφαγές, απειλή, στρατόπεδα κλπ)- αποτελεί μια ιδιαίτερα επώδυνη ψυχοτραυματική περίσταση. Υπάρχουν επίσης ο σεισμός, οι φυσικές καταστροφές ( πχ η βύθιση ενός πλοίου) και τέλος οι πιο προσωπικές εμπλοκές , όπως η ληστεία , αλλά και ο βιασμός ή η κακοποίηση. Οι τελευταίες αποτελούν ιδιαίτερες περιπτώσεις μια πού συχνά συμβαίνουν σε γνωστό ( οικογενειακό) περιβάλλον.
Ποιες είναι οι συνέπειες του μετατραυματικού στρες;
Οι συνέπειες των τραυματικών γεγονότων είναι άμεσες. Έχουμε φόβο, άγχος, κατάθλιψη, αίσθημα αβοήθητου, σωματική ένταση. Είναι όμως και μακροπρόθεσμες. Όταν το εγώ του ατόμου «ξεχειλίσει» από συναισθήματα πού προκαλούνται από το τραυματικό γεγονός, δεν μπορεί να τά διαχειριστεί οπότε και υφίσταται το ίδιο μια «αλλοίωση».  ΟΙ συνέπειες δηλαδή καθίστανται χρόνιες. Το άτομο υποφέρει από «αναβιώσεις» (flashbacks) του γεγονότος. Θυμάται συνεχώς μέρος ή όλο το γεγονός ή ένα συναίσθημα πού ένιωσε. Eίναι υπερευαίσθητο σε αγχώδη ερεθίσματα, το σώμα του υπεραντιδρά και καθίσταται ευερέθιστο.
Γιατί το μετατραυματικό στρες αφορά περισσότερο τις γυναίκες;
Ίσως, γιατί οι γυναίκες έχουν πιο συχνά από τους άντρες  την τάση για υπερ-αντίδραση, οπότε σε αυτές ενεργοποιείται και σταθεροποιείται  πιο εύκολα αυτός ο μηχανισμός.
Οι μνήμες δεν διαγράφονται. Πάντως πραγματικά το άτομο με Μετατραυματικό Στρες προσπαθεί να τις αποφύγει, αποκόβοντας τα θέματα και τις εμπειρίες πού μπορεί να θυμίσουν το τραυματικό παρελθόν. Είναι όμως αποτυχημένος τρόπος γιατί συρρικνώνει το εγώ του ατόμου. Από την άλλη οι αναβιώσεις αν δεν ξεθωριάσουν με το χρόνο αποτελούν μια πολύ επώδυνη κατάσταση. Η ψυχοθεραπεία , σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι μια λύση.

Τι προβληματίζει τους σημερινούς εφήβους;

Η κυρία Χάρις Κατάκη, ψυχολόγος, οικογενειακή θεραπεύτρια και πρόεδρος του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, μιλάει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι έφηβοι και προτείνει στους γονείς να δουν με άλλη ματιά τις προκλήσεις των παιδιών τους.    

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η αυξανόμενη χαοτική συμπεριφορά των εφήβων (ναρκωτικά, ψυχιατρικά προβλήματα, νεανική εγκληματικότητα κ.λπ.) εκφράζει την αύξηση των δυσλειτουργικών αντιλήψεων, συναισθημάτων και ενεργειών που αφορούν στη σύγχρονη οικογένεια.
Πώς θα μπορούσαν, οι σεισμοί πολλών ρίχτερ που συγκλονίζουν τη σύγχρονη οικογένεια, να αφήσουν ανεπηρέαστο το πώς θα λειτουργήσει ο έφηβος μέσα στο σπίτι, στο σχολείο, στους χώρους ψυχαγωγίας κ.λπ., ή τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσει το μέλλον του (τους επαγγελματικούς του στόχους και τις σχέσεις του με τον μελλοντικό του σύντροφο); Θα άξιζε να αναρωτηθούμε γιατί, όταν ασχολούμαστε με τα προβλήματα των εφήβων, συχνά εθελοτυφλούμε μπροστά σε όλα αυτά.
Τι μας κάνει να εθελοτυφλούμε;
Τους λόγους θα χρειαζόταν ίσως να τους αναζητήσουμε στον τρομακτικό φόβο για την κατάλυση ενός θεσμού, κατάλυση που ταυτίζεται με τη καταστροφή: στην εποχή μας, η οικογένεια ετοιμάζεται πλέον να αναθεωρήσει ριζικά το σκοπό της ύπαρξής της. Οι έφηβοι είναι έτοιμοι να απορρίψουν τις παλιές αντιλήψεις για να αναζητήσουν καινούργιους τρόπους συνύπαρξης.
Ποια είναι, λοιπόν, η θέση του εφήβου στη νέα πραγματικότητα;
Ο έφηβος αναζητά, μέσα στη δαιδαλώδη πολυπλοκότητα, την καινούργια του ταυτότητα και τον προορισμό του. Τις προκλήσεις, τις υπερβολές και τις αμφισβητήσεις των εφήβων -φαινόμενα των καιρών μας-, θα μπορούσε κανείς να τις δει ως μια εκδήλωση του αγώνα που κάνει ο έφηβος με τον ίδιο του τον εαυτό, μέσα στην οικογένεια του, αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, για να μπορέσει να βάλει σε τάξη τις πληροφορίες που τον αφορούν, να αυξήσει την εσωτερική του οργάνωση και να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά ως ενήλικος. Ένα από τα πανό των μαθητών έξω από ένα σχολείο που είχε καταληφθεί από τους ίδιους έλεγε:
«Η πραγματική επανάσταση είναι μέσα μας».

Τι είναι το μετατραυματικό στρες;

Δραματικά γεγονότα που μπορεί να συμβούν στη ζωή μας, όπως για παράδειγμα, μια ληστεία, ένα περιστατικό βίας ή κακοποίησης ή το βίωμα φυσικών καταστροφών όπως ο σεισμός, μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία. Οι μνήμες έρχονται και ξανάρχονται, μαζί με αυτές και τα αρνητικά συναισθήματα. Ο καθηγητής Ψυχιατρικής, Γρηγόρης Βασλαματζής, μας μιλά για το μετατραυματικό στρες.
Η βίωση ή η έκθεση σε τραυματικό και βίαιο γεγονός αποτελεί τη βάση του Μετατραυματικού Στρες. Οι στατιστικές δείχνουν ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού ( γύρω στο 6%) πάσχει από Μετατραυματικό Στρες. Ο πόλεμος – με τις ποικίλες εκφάνσεις του ( καταστροφικές ενέργειες, σφαγές, απειλή, στρατόπεδα κλπ)- αποτελεί μια ιδιαίτερα επώδυνη ψυχοτραυματική περίσταση. Υπάρχουν επίσης ο σεισμός, οι φυσικές καταστροφές ( πχ η βύθιση ενός πλοίου) και τέλος οι πιο προσωπικές εμπλοκές , όπως η ληστεία , αλλά και ο βιασμός ή η κακοποίηση. Οι τελευταίες αποτελούν ιδιαίτερες περιπτώσεις μια πού συχνά συμβαίνουν σε γνωστό ( οικογενειακό) περιβάλλον.
Ποιες είναι οι συνέπειες του μετατραυματικού στρες;
Οι συνέπειες των τραυματικών γεγονότων είναι άμεσες. Έχουμε φόβο, άγχος, κατάθλιψη, αίσθημα αβοήθητου, σωματική ένταση. Είναι όμως και μακροπρόθεσμες. Όταν το εγώ του ατόμου «ξεχειλίσει» από συναισθήματα πού προκαλούνται από το τραυματικό γεγονός, δεν μπορεί να τά διαχειριστεί οπότε και υφίσταται το ίδιο μια «αλλοίωση».  ΟΙ συνέπειες δηλαδή καθίστανται χρόνιες. Το άτομο υποφέρει από «αναβιώσεις» (flashbacks) του γεγονότος. Θυμάται συνεχώς μέρος ή όλο το γεγονός ή ένα συναίσθημα πού ένιωσε. Eίναι υπερευαίσθητο σε αγχώδη ερεθίσματα, το σώμα του υπεραντιδρά και καθίσταται ευερέθιστο.
Γιατί το μετατραυματικό στρες αφορά περισσότερο τις γυναίκες;
Ίσως, γιατί οι γυναίκες έχουν πιο συχνά από τους άντρες  την τάση για υπερ-αντίδραση, οπότε σε αυτές ενεργοποιείται και σταθεροποιείται  πιο εύκολα αυτός ο μηχανισμός.
Οι μνήμες δεν διαγράφονται. Πάντως πραγματικά το άτομο με Μετατραυματικό Στρες προσπαθεί να τις αποφύγει, αποκόβοντας τα θέματα και τις εμπειρίες πού μπορεί να θυμίσουν το τραυματικό παρελθόν. Είναι όμως αποτυχημένος τρόπος γιατί συρρικνώνει το εγώ του ατόμου. Από την άλλη οι αναβιώσεις αν δεν ξεθωριάσουν με το χρόνο αποτελούν μια πολύ επώδυνη κατάσταση. Η ψυχοθεραπεία , σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι μια λύση.