Η καρδιά του σπουδαίου Μάνου Ελευθερίου σίγησε την Κυριακή 23 Ιουλίου ωστόσο έμειναν πίσω οι στίχοι του που έδωσαν φωνή στη μουσική όλων των μεγάλων Ελλήνων συνθετών. Ο Μάνος Ελευθερίου είναι η φιγούρα με την τραγιάσκα που βρίσκεται πίσω από τραγούδια που έχουν σιγοψιθυρίσει γενιές και γενιές . Μπορεί οι νεότεροι και ίσως αρκετοί παλιοί να μην γνωρίζουν τον άνθρωπο που έχει μπει στο σπίτι τους μέσα από τα εκατοντάδες τραγούδια του, ωστόσο η ανεκτίμητη δουλειά του εκφράζει τη ζωή, τις δυσκολίες, τους καημούς και την ιστορία του τόπου μας.

Ο πολιτικός κόσμος αποχαιρετάει έναν άνθρωπο των γραμμάτων ενώ ο καλλιτεχνικός λέει το τελευταίο αντίο σε έναν φίλο.
Σήμερα θα κάνουμε ένα ταξίδι στη ζωή και το έργο του Μάνου Ελευθερίου ανακαλύπτοντας τον στιχουργό, ποιητή, μυθιστοριογράφο, ζωγράφο, συλλέκτη και όχι μόνο. Το ταξίδι δεν θα περιλαμβάνει μόνο στοιχεία αλλά και μελωδίες. Τις μελωδίες εκείνες που απογείωσαν τους στίχους του.

https://www.youtube.com/watch?v=XvTW-jBtF8w

 

Τα δύσκολα παιδικά χρόνια

Ο Μάνος Ελευθερίου γεννήθηκε το 1938 στην Ερμούπολη της Σύρου. Τα παιδικά του χρόνια ήταν πολύ δύσκολα. Η φτώχια και αλλά και ο εμφύλιος πόλεμος ήταν αυτά που θυμάται από τα πρώτα χρόνια στο νησί. Μπορεί να μην βρίσκονταν στο κέντρο των εξελίξεων όμως το κυνήγι και ο φόβος πλανιόταν στα συριανά σοκάκια. Όπως ο ίδιος είχε περιγράψει:
«Βέβαια ο εμφύλιος δεν ήταν αυτό που συνέβαινε στην Αθήνα ή από τη Λαμία και πάνω όπου γινόταν πόλεμος, αλλά η σκιά του υπήρχε κάτω στη Σύρο. Βεβαίως. Υπήρχαν οι υπεύθυνες δηλώσεις, οι ατιμίες, οι βρωμιές, η υστερική προσήλωση προς την εκκλησία για να δείχνουν στους διοικητές των Αστυνομικών Τμημάτων ότι είναι θρησκόληπτοι. Υπήρχε ένας αριστερός ο οποίος τα έκανε αυτά τα πράματα για να μη δίνει αφορμές, ενώ ήταν οργανωμένος άγρια! Κι έκανε και καλή δουλειά… Έριχνε στάχτη στα μάτια, που λέμε. Κι εκείνο που είχε σημασία στην επαρχία, εκείνη την εποχή τουλάχιστον, ήταν οι ελλείψεις αγαθών. Δεν υπήρχε τίποτα – ή υπήρχαν και ήταν πάρα πολύ ακριβά για να τα πάρει ένας άνθρωπος μισθοσυντήρητος.»

Σε ηλικία 14-15 χρονών ο έφηβος Μάνος φεύγει από τα γνώριμα μέρη του νησιού του για να ανακαλύψει έναν άλλον κόσμο, εκείνο της πρωτεύουσας. Μεγαλώνοντας στην επαρχία πίστευε ότι πήρε τις στέρεες βάσεις που μπορεί να σου προσφέρει η μικρή της κοινωνία όμως γλίτωσε από την απομόνωση αλλά και την κακία που μπορεί να εκδηλωθεί σε ένα τέτοιο περιβάλλον.

Τα μαθήματα στη Δραματική Σχολή και τα πρώτα του ποιήματα

Όταν σε ηλικία 17 χρονών γνωρίζεται με τον Άγγελο Τερζάκης εκείνος τον παροτρύνει να παρακολουθήσει μαθήματα στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Στη συνέχεια γράφεται στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Σταυράκου. Εκείνο που έψαχνε ο Μάνος Ελευθερίου είναι να μάθει πώς θα δημιουργεί ένα θεατρικό κείμενο. Παρατηρώντας τον τρόπο που στηνόταν μία ιστορία αλλά και μέσα από το προσωπικό του διάβασμα κατάφερε να μάθει πολλά.

Παράλληλα με τις σπουδές του έπρεπε να βρει έναν τρόπο να συντηρείται. Έκανε διάφορες δουλειές του ποδαριού. Όταν δούλευε σε διάφορα καφενεία του κέντρου της Αθήνας φρόντιζε να έχει τα αυτιά του έτοιμα να αφουγκραστούν τις συζητήσεις που άνοιγαν μεταξύ του οι άνθρωποι του λόγου. Λίγο πριν αναχωρήσει για τον στροφό αποφασίζει δειλά δειλά να δώσει τα πρώτα του ποιήματα στον Άγγελο Τερζάκη.

Η στρατιωτική του θητεία όχι μόνο δεν ανακόπτει τα όνειρά το ίσα ίσα. Θεατρικά του έργα και ποιήματα ξεκινούν να δημοσιεύονται το 1960 ενώ είναι φαντάρος. Με δικά του έξοδα κυκλοφορεί το 1962 την ποιητική συλλογή «Συνοικισμός». Φορώντας τα χακί δοκιμάζει τον εαυτό του στον στίχο. «Το τρένο φεύγει στις οκτώ» είναι από τα πρώτα του το οποίο έφτασε στον κόσμο μέσα από τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.

Η απόφαση είχε παρθεί. Ο Μάνος Ελευθερίου ήθελε να βάζει τις λέξεις σε μία τάξη και να δημιουργεί. Τον Οκτώβριο του 1963 ξεκινάει η “θητεία” του στο περιοδικό «Reader’s Digest» η οποία διήρκησε 16 ολόκληρα χρόνια.

Τα πρώτα βιβλία και το κεφάλαιο τραγούδι

Στο μεταξύ κυκλοφορούν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, «Το διευθυντήριο» (1964) και «Η σφαγή» (1965). Το 1964 παρουσιάζεται στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάζεται με τον Χρήστο Λεοντή, καθώς και με τον Θεοδωράκη (1967), με τον οποίο η συνεργασία διακόπηκε λόγω της δικτατορίας. Συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο, στον δίσκο «Θητεία», του οποίου η ηχογράφηση άρχισε τον Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974.
Κατά καιρούς συνεργάστηκε με όλους σχεδόν τους Έλληνες συνθέτες. Μεταξύ αυτών, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, ο Γιάννης Σπανός, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Σταμάτης Κραουνάκης, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Αντώνης Βαρδής και ο Γιώργος Χατζηνάσιος.

Τα τραγούδια που έχει γεννήσει η πένα του σπουδαίου Μάνου Ελευθερίου είναι τραγούδια που έχουν μπει σε κάθε σπίτι ακόμη κι αν δεν γνωρίζουμε ποιος τα έντυσε με τις σκέψεις του. Μεταξύ των δισκογραφικών επιτυχιών του Μάνου Ελευθερίου περιλαμβάνονται: «Το παλληκάρι έχει καημό» (Μ.Θεοδωράκης), «Ο Άγιος Φεβρουάριος» (Δ.Μούτσης), «Θητεία» (Γ. Μαρκόπουλος), «Κάτω απ’τη μαρκίζα» (Γ.Σπανός), «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι» (Στ.Κουγιουμτζής), «Άμλετ της Σελήνης» (Θ.Μικρούτσικος), «Είναι αρρώστια τα τραγούδια» (Στ.Ξαρχάκος), «Έρημοι σταθμοί» (Δ.Τσακνής), «Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες» (Ηλ.Ανδριόπουλος), «Η διαθήκη» (Χρ.Νικολόπουλος), «Το σπίτι γέμισε με λύπη» (Χρ.Λεοντής), «Μη χτυπάς σ’ ένα σπίτι κλειστό» (Λ.Κηλαηδόνης) και «Ατέλειωτη εκδρομή» (Θ.Γκαϊφύλλιας). Τραγούδια που έχουν τραγουδηθεί ξανά ξανά από γενιές και γενιές.

Τα “κρυφά” του ταλέντα

 

Τα ταλέντα του Μάνου Ελευθερίου δεν σταματάνε εκεί. Έχει καταπιαστεί με τη συγγραφή αλλά και την εικονογράφηση παιδικών βιβλίων ενώ έχει επιμεληθεί την έκδοση λευκωμάτων με θέμα τη Σύρο, όπως τα «Ενθύμιον Σύρας» και «Θέατρο στην Ερμούπολη». Άλλωστε η Σύρος ακόμη και μέσα από τα τραγούδια φαίνεται ότι υπήρξε ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής του.

Τη δεκαετία του 1990 έκανε ραδιοφωνικές εκπομπές στον «Αθήνα 9, 84» και στο «Δεύτερο Πρόγραμμα». Το 1994 εξέδωσε την πρώτη του νουβέλα με τίτλο «Το άγγιγμα του χρόνου». Το 2004 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Ο καιρός των χρυσανθέμων», που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 2005. Το 2013 βραβεύτηκε για τη συνολική προσφορά του στα γράμματα από την Ακαδημία Αθηνών. Όπως έχει εξομολογηθεί η βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών υπήρξε μία ξεχωριστή στιγμή της ζωής του.

Το γράψιμο ήταν εκείνο που τού παρέτεινε τη ζωή έλεγε ο Μάνος Ελευθερίου… Τα τραγούδια του είναι εκείνα που μπήκαν στις καρδιές των ανθρώπων για να εκφράσουν την αγωνία, τον πόνο, τις δυσκολίες, τους αγώνες, τον έρωτα. Η δόξα δεν ήταν εκείνο που αποζητούσε στη ζωή του, ούτε ακόμη η καταξίωσή του ως ποιητής. Του αρκούσε ο κόσμος να σιγοτραγουδάει τα τραγούδια του …