Θερμικές διαταραχές λόγω ζέστης: Οι παράγοντες κινδύνου και τα μέτρα πρόληψης

22/07/2019
Ομάδα Σύνταξης
Πρόληψη, Υγεία

Ο καιρός έχει ζεστάνει και πάλι και το θερμόμετρο ανεβαίνει επικίνδυνα… Αυτό σημαίνει ότι αυξάνεται πλέον ο κίνδυνος των θερμικών διαταραχών λόγω ζέστης.

Γράφει ο Δρ. Αναστάσιος Γιακουμής, Ειδικός Παθολόγος

Οι θερμικές διαταραχές διακρίνονται με σειρά σοβαρότητας στις εξής:

Θερμικές κράμπες

Έντονοι μυϊκοί σπασμοί λόγω παρατεταμένης άσκησης, έντονης εφίδρωσης και υπερβολικής αναπλήρωσης υγρών χωρίς ηλεκτρολύτες σε συνθήκες ακραίας ζέστης

Θερμική εξάντληση

Υπερβολική απώλεια ύδατος/ηλεκτρολυτών λόγω έντονης εφίδρωσης σε συνθήκες ακραίας ζέστης με πιθανή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος μέχρι τους 40 βαθμούς και ακόλουθη πτώση της αρτηριακής πίεσης, ταχυκαρδία, ταχύπνοια, ζάλη, αδυναμία, αμαύρωση της όρασης, πονοκέφαλο, μυαλγίες, ναυτία/εμετό και πιθανή λιποθυμία ή καταπληξία.

Θερμοπληξία

Ακραία και απειλητική για τη ζωή μορφή θερμικής εξάντλησης με αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από 40 βαθμούς και βλάβη ζωτικών οργάνων όπως ο εγκέφαλος (σύγχυση και αποπροσανατολισμός), τα νεφρά, η καρδιά, οι πνεύμονες και το ήπαρ, που μπορεί να οδηγήσει σε επιληπτική κρίση, κώμα, ακόμη και θάνατο.

Η πιθανότητα ανάπτυξης θερμικής διαταραχής αυξάνει όταν υπάρχει αιφνίδια έκθεση σε θερμότητα, όπως συμβαίνει π.χ. όταν ένα παιδί παραμείνει σε κλειστό αυτοκίνητο σε μία ζεστή καλοκαιρινή ημέρα. Το καλοκαίρι η θερμοκρασία ενός κλειστού αυτοκίνητου μπορεί να αυξηθεί από 27 σε 49 βαθμούς μέσα σε 15 λεπτά. Όταν οι άνθρωποι εκτίθενται σταδιακά σε παρατεταμένες περιόδους ζέστης και υγρασίας το σώμα προσαρμόζεται και μπορεί καλύτερα να διατηρήσει φυσιολογική τη θερμοκρασία του. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται εγκλιματισμός και συμβαίνει πιο γρήγορα σε νέους ή σωματικά δραστήριους ανθρώπου από ότι σε ηλικιωμένους ή σωματικά αδρανείς.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Οι παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την ευαλωτότητα στις επιδράσεις των θερμικών διαταραχών είναι οι εξής:

Η πολύ μικρή ή πολύ μεγάλη ηλικία
Το θετικό ιστορικό για νόσους της καρδιάς, των πνευμόνων, των νεφρών ή του ήπατος
Η λήψη διουρητικών φαρμάκων
Οι προϋπάρχουσες ηλεκτρολυτικές διαταραχές
Η προϋπάρχουσα κατάσταση αφυδάτωσης

Σε όλες τις περιπτώσεις η αντιμετώπιση των θερμικών διαταραχών συνίσταται στην επείγουσα διακοπή της δραστηριότητας, την απομάκρυνση του προσβεβλημένου ατόμου από τις συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας ή/και υγρασίας και την ανάπαυση σε σκιερό και δροσερό περιβάλλον. Ταυτόχρονα, και αν η κατάσταση του προσβεβλημένου ατόμου το επιτρέπει, αναπληρώνονται τα υγρά και οι ηλεκτρολύτες είτε με ενεργειακά ποτά αθλητισμού είτε με διάλυμα 1-2 λίτρων νερού βρύσης με δύο μικρές κουταλιές οικιακού αλατιού.

Στην περίπτωση των θερμικών κραμπών απαιτούνται επίσης διατάσεις και μαλάξεις των εμπλεκόμενων μυϊκών ομάδων προς ανακούφιση του πόνου.

Στις σοβαρές περιπτώσεις θερμικής εξάντλησης και στην απειλητική για τη ζωή περίπτωση θερμοπληξίας αφού καλέσουμε επειγόντως ασθενοφόρο και ενώ το περιμένουμε συχνά απαιτούνται ψυχρά επιθέματα ή ψεκασμοί με κρύο προς χλιαρό νερό το οποίο εξατμίζεται με ανεμιστήρα, ακόμα και ολόσωμη βύθιση του προσβεβλημένου ατόμου σε κρύο νερό. Αφού γίνει η διακομιδή στο νοσοκομείο εκεί θα χορηγηθούν πλέον ενδοφλεβίως τα υγρά και οι ηλεκτρολύτες, συχνά μάλιστα θα προτιμηθούν τα ψυχρά διαλύματα για περαιτέρω ψύξη του σώματος.

Η πρόληψη των θερμικών διαταραχών

Η πρόληψη των θερμικών διαταραχών έγκειται στην χρήση της κοινής λογικής.

Για παράδειγμα:

Τα παιδιά (όπως και τα κατοικίδια) δεν πρέπει ποτέ να μένουν σε κλειστούς και πτωχά αεριζόμενους χώρους, όπως ένα ζεστό αυτοκίνητο, ακόμα και για λίγα λεπτά
Κατά την διάρκεια ενός καύσωνα οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά θα πρέπει να διαμένουν μόνο σε κατοικίες με κλιματιστικά.
Αποφεύγουμε τη σωματική καταπόνηση σε συνθήκες ζέστης, υγρασίας και κακού αερισμού.
Αν δεν μπορούμε να αποφύγουμε την εξωτερική δραστηριότητα θα πρέπει να ενδυόμαστε με ελαφρύ ρουχισμό που εφαρμόζει χαλαρά και είναι κατασκευασμένος από υλικά που αναπνέουν, όπως το βαμβάκι. Επίσης θα πρέπει να κάνουμε συχνά διαλλείματα, να χρησιμοποιούμε ανεμιστήρα και να πίνουμε νερό κάθε λίγη ώρα ανεξαρτήτως δίψας.
Η απώλεια ύδατος και ηλεκτρολυτών με την εφίδρωση μπορεί να αναπληρωθεί με την κατανάλωση είτε απλού επιτραπέζιου νερού είτε αναψυκτικών πλούσιων σε ηλεκτρολύτες όπως τα ενεργειακά ποτά αθλητισμού.
Αν καταναλωθούν μεγάλες ποσότητες ύδατος θα πρέπει να αναπληρώνουμε παράλληλα και τους ηλεκτρολύτες με τη κατανάλωση αλμυρών τροφών ή ενεργειακών ποτών αθλητισμού προκειμένου να αποφευχθεί η ύπουλη και συνάμα επικίνδυνη υπονατριαιμία εξ αραίωσης από υπερβολική ενυδάτωση.
Το αλκοόλ και ο καφές θα πρέπει να αποφεύγονται καθώς μπορούν να επιδεινώσουν την αφυδάτωση.

Δρ. Αναστάσιος Β. Γιακουμής, MD PhD

Ειδικός Παθολόγος
Ιατρός Αιμοσφαιρινοπαθειών
Επιμελητής Β’ Ε.Σ.Υ.
Μονάδα Μεσογειακής Αναιμίας
Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς»